Prof. Dr. İnat İran ile Varılan Nükleer Anlaşmayı Değerlendirdi

Sakarya Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Kemal İnat İran ile varılan nükleer anlaşmayı değerlendirdi.

Geçtiğimiz haftanın uluslararası politika açısından en önemli gelişmesi İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 5 daimi üyesi ve Almanya (P5+1 ülkeleri) arasında yürütülen nükleer müzakerelerde anlaşma sağlanması oldu. Anlaşma ile 13 yıldır uluslararası kamuoyunu meşgul eden sorunun diplomatik yollarla çözüldüğü dünyaya ilan edildi. Anlaşma, uluslararası ekonomik yaptırımların kaldırılması karşılığında, İran'ın nükleer faaliyetlerini sınırlandırılmasını öngörüyor.

İran ile P5+1 ülkeleri arasında varılan nükleer anlaşmayı değerlendiren Sakarya Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Kemal İnat, varılan uzlaşmanın İran ile Batı ve özellikle de ABD arasında işbirliği eksenli bir ilişki kurulmasının yolunu açacağını ileri sürmenin fazla iyimser olacağını kaydetti. Prof. Dr. İnaT, "Öncelikle nükleer çalışmaları nedeniyle uzun süredir uluslararası baskı altında olan İran'ın, özellikle 2010 yılında alınan Güvenlik Konseyi Kararı sonrasında bu baskının altında iyice ezildiği hatırlanırsa, varılan anlaşmayla özellikle ekonomik alandaki yaptırımların ortadan kalkacak olması Tahran açısından başarı olarak görülmelidir. Bu uzlaşı aynı zamanda, ABD'nin 1979'dan beri İran'a karşı giderek sıkılaştırdığı yalnızlaştırma politikasının sona ereceğini gösteriyorsa ve İran'ın uluslararası sisteme entegre olmasının önünü açacaksa Tahran için gerçekten önemli bir dönüm noktası olacaktır. Ancak İran'ın Batı dünyasıyla sorununun yalnızca nükleer mesele olmadığı ve daha çok bir rejim sorunu olduğu hatırlanacak olursa, nükleer alanda varılan bu uzlaşının İran ile Batı ve özellikle de ABD arasında işbirliği eksenli bir ilişki kurulmasının yolunu açacağını ileri sürmek fazla iyimser olacaktır. Gerek iç gerekse de dış basında yapılan bazı yorumlarda bu yönde öngörülerin yer aldığı görülmektedir, ancak İran ve ABD'nin her ikisinde de anlaşma karşıtlarının sayısının az olmadığını ve kamuoylarındaki karşılıklı algının da çok olumsuz olduğunu hatırlamak, Tahran ile ABD arasında bundan sonra da daha çok sorunların konuşulduğu bir ilişkinin söz konusu olacağına işaret etmektedir" dedi.

Anlaşmanın bir başka açıdan İran'a karşı uygulanan yaptırım ve baskı politikasının başarılı olduğunu gösterdiğini ifade eden Prof. Dr. İnat, "Baskılara daha fazla dayanamayan Tahran yönetiminin geri adım atmak zorunda kaldığını göstermektedir. İran baskılar karşısında uzlaşmaya yanaşmakla kendisi açısından faydalı olanı yaptı, ancak bu durum Tahran'ın kendisine karşı uygulanan güç karşısında geri adım attığını ve uluslararası hukukun kendisine verdiği bazı haklarından feragat ettiği gerçeğini değiştirmiyor. Bu çerçeveden bakıldığında nükleer sorun konusunda P5+1 Grubu ile vardığı uzlaşı İran açısından açık bir yenilgidir. Tahran sokaklarında Ruhani yanlılarının anlaşma sonrasında zafer kutlamaları yapmaları bu yenilgi gerçeğini değiştirmiyor. İran'daki muhafazakar kesim ise anlaşmaya tam da bu açıdan bakıyor ve fazla taviz verdiğini ileri sürdükleri Ruhani'den "Batı karşısında alınan bu yenilginin" hesabını sormak için fırsat kolluyorlar" şeklinde konuştu.

Washington yönetiminin varılan diplomatik uzlaşıdan memnun olduğunu belirten Prof. Dr. İnat, "Irak müdahalesi tecrübesi sonrasında çok daha kötü sonuçlanabilecek bir İran askeri müdahalesi macerasına kesinlikle sürüklenmek istemeyen Obama yönetiminin elinde fazla araç kalmamıştı. Başta İsrail lobisi olmak üzere, kendisini İran konusunda askeri seçeneklere zorlayan aktörler karşısında hızlı bir şekilde diplomatik başarıya ihtiyaç duyan Obama, bu konuda anlaşma sağlanmasıyla hem uyguladığı yaptırım politikasının askeri seçeneğe göre daha başarılı bir araç olduğunu ispatlamış oldu hem de görev süresinin son dönemlerinde İran nükleer sorunu gibi önemli bir uluslararası sorunu çözen ABD Başkanı olarak tarihe geçme şansını elde etmiş oldu. Cumhuriyetçilerin anlaşmadan memnuniyetsizliğinin nedenlerinden biri İsrail lobisinin talepleri ise bir başkası da Obama'ya böyle bir şans vermek istememeleri denebilir" ifadelerini kullandı.

Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi bazı Arap devletlerinin de anlaşmadan memnun olmadığını dile getiren Prof. Dr. İnat "ABD'deki Cumhuriyetçiler, İsrail lobisi ve İran'daki Muhafazakarların dışında İran nükleer uzlaşısından memnun olmayan çevrelerin başında Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi bazı Arap devletleri geliyor. Bunlar İran karşıtlığı sayesinde şimdiye kadar sahip oldukları ABD'nin "sevgisini ve ilgisini" kaybedeceklerini düşünüyorlar" diye konuştu. Prof. Dr. Kemal İnat, bu ülkelerin ABD'nin negatif etkisinden arınmış rasyonel bir ilişki geliştirmenin yolunun aramalarının daha doğru olduğunu belirterek sözlerine son verdi. - SAKARYA