Kanserle Mücadeleye "Cbs" Desteği

ÖNDER FELEK - Cumhuriyet Üniversitesi (CÜ) Mühendislik Fakültesi Geomatik Mühendisliği Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tarık Türk, kansere sebep olabilecek çevresel risklerle coğrafi konum arasındaki ilişkinin ortaya konulabilmesi, kanser riski barındıran coğrafi alanlarda gerekli önlemlerin alınması ve ilgili sağlık kurumlarına destek olunması amacıyla Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanlı sistem oluşturdu.

Türk, AA muhabirine yaptığı açıklamada, CBS'nin, konuma dayalı gözlemlerle elde edilen coğrafi ve sözel verilerin toplanması, depolanması, sorgulanması, coğrafi analizi, belgelendirilmesi ve kullanıcıya sunulması işlevlerini bir bütünlük içerisinde gerçekleştiren yazılım, donanım ve iletişim araçlarının tümünü barındıran bilgi sistemi olduğunu söyledi.

CBS'nin dünyada birçok farklı alanda yaygın ve etkin olarak kullanıldığına işaret eden Türk, "Sistem, çevre ve doğal kaynak yönetimi, e-Devlet, afet yönetimi, mülkiyet ve idari yönetim, bayındırlık, eğitim, ulaşım planlaması, turizm, ticaret, sanayi,  tarım, orman, savunma, güvenlik ve sağlık hizmetlerinde kullanılmaktadır" dedi.

Türk, CBS'nin hastalık oranlarının haritalanmasında ve çevresel risk etkenleriyle hastalıklar arasındaki ilişkinin anlaşılmasında birçok ülkede sağlık hizmetleri yöneticileri, istatistikçiler ve sağlık çalışanları tarafından yaygın olarak kullanıldığına dikkati çekti.

Sağlığın coğrafi bir olgu olduğunu, hastalık tanısını etkileyen birçok etkenin coğrafi konumlardan kaynaklanabileceğini ve sağlık uygulamalarında kullanılan CBS'nin dikkate değer bir hizmet sunduğunu anlatan Türk, "Bundan dolayı dünyada birçok araştırmacı, CBS yardımıyla sağlık uygulamaları gerçekleştirmektedir. Diğer taraftan CBS, kanser gibi kronik hastalıkların ve bunlara ait klinik araştırmalarla idari sağlık verilerinin yönetilmesinde büyük bir potansiyele sahiptir" diye konuştu.

"Çevre koşulları, kanser gelişimi için risk oluşturabilmekte"

Türk, kanserin Türkiye'de ve dünyada en büyük sağlık sorunlarından biri olduğunu belirterek, şunları kaydetti:

"Kanser hastalıklarının kontrol edilmesinde en önemli sorun, kanser kayıt verilerinin doğru olarak belirlenememesidir. Eğer doğru kanser kayıt verileri elde edilemezse hangi kanser türünün hangi özellikleri gösterdiğinin belirlenmesi ve halk sağlığına ilişkin stratejik planlamaların yapılması mümkün değildir. Kansere ilişkin bilimsel yayınlar incelendiğinde, hastalığa neden olan etkenlerden birinin de çevresel risk etkenleri olduğu görülmektedir. Yaşanılan ya da çalışılan çevre koşulları, kanser gelişimi için risk oluşturabilmekte ve ev veya iş yerlerinde bulunan bazı maddeler kanser riskini artırabilmektedir. Asbest, radon, hava kirliliği, nikel, kadmiyum gibi elementlerin yanı sıra UV radyasyon ve sigaraya maruz kalma, çevresel risk etkenlerinden bazıları olarak dikkati çekmektedir."

Türk, CBS'den yararlanarak kanser vakalarıyla ve coğrafi konum arasındaki ilişkiyi ortaya koymak için Sivas ve ilçelerinde "Kanser vakalarının ve risk etkenlerinin CBS ile incelenmesi" adlı çalışma yaptığını belirterek, "Polish Journal of Environmental Studies" adlı dergide yayımlanan çalışmada, İl Sağlık Müdürlüğünce 2007-2010 yıllarında kayıt altına alınan kanser vakası verileri, Türkiye İstatistik Kurumunun 2007-2010 yıllarına ait Sivas merkez ve ilçelerinin nüfus verileri ve Sivas ilçe sınırlarını gösteren coğrafi veriler kullanıldığını aktardı.

Araştırmanın yapıldığı 4 yıldaki kanser vakalarıyla ilgili yaş, cinsiyet, coğrafi bölge, çevresel riskler gibi verilere sağlıklı, etkin ve hızlı şekilde ulaşma imkanı sağlayan CBS tabanlı sistem oluşturduğunu aktaran Türk, sistem sayesinde ilçeler ve Sivas merkezle ilgili kanser verilerine çevresel riskler ve coğrafi konumlar değerlendirilerek ayrıntılı şekilde ulaşılabildiğini söyledi.

Bu sistemin her ilde kullanılabileceğini dile getiren Doç. Dr. Tarık Türk, "Sistem, belirli bir coğrafi konumda ortaya çıkan kanser vakalarının kontrol altına alınmasına yönelik yapılacak çalışmalara büyük katkı sağlayacaktır. Bu sistemden bütün kamu kuruluşlarının yararlanabileceğini düşünüyorum. Talep gelmesi halinde İl Sağlık müdürlüklerinin ilgili birimleriyle ortak çalışma yapabiliriz" dedi. - Sivas