Foça'da "Yerleşimin Ayak İzleri" Konuşuldu

Okuma alışkanlığını yaygınlaştırmak için sosyal ve kültürel faaliyetlere imza atan Foça Kitap Kulübü, çalışmalarına hız kesmeden devam ediyor.

Foça Kitap Kulübü Başkanı Ayla Karatekin'in öncülüğünde her 15 günde bir düzenlenen söyleşi programının bu seferki konuğu Turizmci Sebahattin Karaca oldu. Foça Halk Kütüphanesi'nde gerçekleştirilen "Foça'da Yerleşimin Ayak İzleri" konulu söyleşiye son yıllarda Foça'nın tarihine yönelik yaptığı araştırmaları ile dikkat çeken Turizmci Sebahattin Karaca, konuşmacı olarak katıldı.

Kitap Kulübü üyelerine sinevizyon eşliğinde bir sunum yapan Sebahattin Karaca, Foça'ın kuruluş tarihi hakkında bilgi verdi. Foça'nın eski adının Phokaia olduğunu ve fok şehri anlamına gelen bu ismin günümüze Foça olarak geldiğini ifa de eden Karaca, başta Foça olmak üzere Kuzey Ege'de bir çok önemli kent'in bilindiği gibi İyonlar tarafından kurulmadığını, bölgede İyonlardan önce Aolis'lerin yaşadığına dikkat çekti ve "Foça Aolis'ler tarafından kurulmuştur" dedi.

Sebahattin Karaca, ana başlıklarıyla şunları söyledi: "Tahminen M.Ö. 10.y.y da Yunanistan'ın kuzeyinde yaşayan Dor'lar, kendileri gibi Yunan boyundan gelen ve Yunanistan'ın orta bölgelerinde yaşayan Aolis'lerin topraklarına Kuzeyden-Güneye doğru baskı uygulayarak yerleşmeye başlamışlardır. Giderek yoğunlaşan bu baskı Aolis"lerin topraklarını terk etmelerine sebep olmuştur. Topraklarını terk eden Aolis'ler deniz yolu ile önce Sakız Adasına-Midilli Adasına ve Gökçe Ada'ya yerleşmişlerdir. Tarım toplumu olan Aolis'ler tarım için adaların topraklarını yeterli bulmamışlardır. Aliağa yakınındaki 'Kyma' şehrini kurmuşlar ve burayı kendilerine başkent edinmişlerdir. Kyma'da şu an kazı çalışmaları devam etmektedir. Arkasından bölgede uzun yıllar içinde 12 şehir kurarak, bölgeye 'Aolia' adını vermişlerdir. Aolis'ler bugünkü Bayraklı'dan başlayıp Çandarlı'ya kadar devam eden bölgede şehirler kurarlarken, kendilerine Pitane ( bugünkü Çandarlı) ve Larissa (Bugünkü Buruncuk) da göçebe olarak yaşayan Pelasker'lerden başka mukavemet gösteren olmamıştır.

FOÇA'NIN KURULUŞU

Aolis'ler geç de olsa, son olarak Foça' yı (Phokaia) kurmuşlardır. Aolis' ler M.Ö 900 ve 850 yılları arasında Foça'nın kara kısmına şimdiki garajın ve Atatürk mahallesinin olduğu yere yerleşmişlerdir. Kara kısmına yerleşen Aolis' ler tarım toplumu olması nedeniyle deniz ve o günkü ada ile (bugünkü Kaleiçi) hiç ilgilenmemişlerdir. Yapılan tespitlerde tıpkı Menderes nehrinin getirdiği dolgu malzemesi ile denizin dolması sonucu denizden kopan Bafa gölünün oluşması gibi Foça' da da, Foça'yı saran dağlardan yağmur sularının getirdiği dolgu malzemesi ile denizden gelen kum ve çakıllarla, kanalın dolması sonucu adanın kara ile birleşip yarımada haline geldiği, 1913-1920 yıllarında Foça' da kazı yapan Fransız arkeolog Felix Sartiaux'nun ve 1950' lerde kazılara devam eden Prof. Dr. Ekrem Akurgal'ın yapmış oldukları sondaj çalışmaları sonucunda, bugünkü Kaleiçi mevkiinin bir ada olduğu yapılan kazılarda kayıt altına alınmıştır "

PHOKAİA (FOÇA) NASIL BİR İYON ŞEHRİ OLDU?

İyonlar'ın çok iyi denizcidirler. Bu sayede Ege'de gezip dolaşırken, henüz daha ada olan bugünkü kale içini ve karşıdaki İncir adasını ve İngiliz burnunu gördükten sonra, Küçük deniz ve Büyük denizin doğal liman olduğunu gören ve savunmak için stratejik önemini keşfeden İyon' lular adaya yerleşmeye karar verirler. Ancak bu defa Sakız Adasında Aolis' leri sindirip adaya yerleştikleri gibi değil, aksine Aolis' lerin başkenti Kyma'ya giderek Aolia'nın yönetiminden adaya yerleşme izin almışlardır. Alınan izinden sonra Adaya yerleşen İyonlar M.Ö.800 yılında kale içinde Phokaia şehrini kurmuşlardır.

Phokaia, Aolia için de kurulan ilk İyon şehridir. İlerleyen yıllarda bir yandan Aolia'nın zayıflaması ve gücünü kaybetmesi, diğer yandan evlenmeler yolu ile İyon'lular ve Aolis' ler kaynaşmışlardır. Aynı zamanda ticaret erbabı olan İyon'lular Aolia içinde ticaretlerini geliştirmişlerdir. Çok başarılı deniz toplumu ve ticaret erbabı olan İyonlar sayesinde Phokaia kısa sürede hayat standardı çok yüksek, önemli ve zengin bir şehir olmuştur.

İyonlar büyük devlet yerine her zaman kent devleti kumuşlar ve din birliği içinde yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Bu kent devletleri M.Ö. 7. Yüzyıldan sonra Lidyalıların, Perslerin, daha sonrada M: Ö: 334 de İskender İmparatorluğu'nun altında kalmışlardır. Lidyalılar ön Asya ve Anadolu'da İyonların ticaret yapmalarını büyük ölçüde engelleyince kendilerine özgün gemiler yaparak Karadeniz'de ve Akdeniz'de kaloniler kurmak üzere yollara düşmüşlerdir.

Genelde diğer kavimler geniş gövdeli yelkenliler yaparken aksine İyonlar (Phokaia) ince, uzun, hızlı ve 50 kürekli gemiler yapmışlardır. Bu gemilerle de kolayca İspanya ve İtalya arasındaki denizlerde dolaşmışlardır. Bu manada Karadeniz' den Akdeniz'e kadar 20 koloni kurmuşlardır."

Konferans sonunda söz alan Kitap Kulübü Başkanı Ayla Karatekin, "15 günde bir perşembe günleri kitap kulübü üyeleri olarak toplanıyoruz. Kulübümüzde yazarlık veya çevirmenlik yapan kişilerin yanı sıra edebiyat ve tarih sever dostlarımızı da ağırlıyoruz. Bugün de Sayın Sebahattin Karaca'yı ağırladık. İlçemizin tarihine yönelik bilgi ve araştırmalarını bizlerle paylaştı. Kendisine teşekkür ediyoruz" diyerek, Karaca'ya bir buket çiçek takdim etti. - İZMİR