Çiftlerin Geleneksel Mutsuzluk Kaynağı: BERDEL

Bir gelin takası şekli olan berdel, bugüne kadar kan davaları, aileler arasındaki anlaşmazlıklar, toplumsal ikilemleri önleme yöntemi olarak kullanılırken, günümüzde ise en fazla başlık parası ödememek için tercih ediliyor. Ülkenin daha çok kırsal yerleşim yerlerinde uygulanan berdel, Şanlıurfa'nın da kırsal kesimlerinde vazgeçilmezliğini koruyor.

BERDEL; GELİN TAKASI
Berdel, günümüzde daha çok köylerde veya köylerden kente göç edenler arasında kullanılan, oğullarını evlendirmek isteyip talep edilen yüklü miktarda başlık parasından kurtulmak için ailelerin kızlarını takas ettiği yönteme deniliyor. Bugün ekonomik sıkıntılar nedeniyle sürdürülen kızların takası, daha önceleri başlık parasından çok aileler arasındaki husumeti sonlandırıp ilişkileri güçlendirmek amacıyla kullanılıyordu. Böylelikle husumetli olan veya çeşitli anlaşmazlıklar yaşayan aileler, birbirleri ile akraba oluyordu. Bu yöntemin en acı ve gayri insani olan yönü, takas edilen gençlerin ne düşündüğünün önemsenmemesi, hatta yok sayılması. Ama zamanın değişmesiyle, berdelin kolaylıkları da zorluklara dönüşmüş durumda. Kendi rızaları dışında evlendirilen bazı gençler, kendilerine sorulmadan yaşamlarını biçimlendirdiğini öne sürerek gelin takasını eleştiriyor.

EMİNE TAŞ: ERKEKLER EMREDER, KADINLAR UYAR
Bozovalı olan İmhan Taş, kocası Zeynel ile berdel yöntemiyle evlendirilenlerden. Ama Taş ailesi, berdel evliliği yapanların en şanslılarından. Çünkü bugüne kadar mutlu bir evlilikleri var. Zeynel'in eşi olan İmhan ile Zeynel'in kız kardeşi takas edilmiş. Zeynel'in takas edilen kız kardeşi Emine aynı zamanda kuzenleri olan Ramazan ile evlendirilmiş. Ancak düğünden hemen sonra, Ramazan ülkeyi terk etmiş. Emine sekiz yıl kocasını beklemiş. Emine Taş, gelin olur-olmaz sekiz yıl kocasının yolunu gözlemenin ne kadar acı verici bir durum olduğunu şu şekilde anlattı: "Beni bu adamla evlendirdiklerini söylediler. Benim için sorun olup olmadığını sormadılar. Sonra, sekiz yıl bekledim. Acı ve üzüntü dolu yıllardı. Buralarda, erkekler emreder, kadınlar uyar. Ben de o kadınlardan biriyim."

Kocası Ramazan, ailelerin evliliklerine karışmasının en başından yanlış olduğunu kaydederek, "Töre adına geleceğimizi çaldılar. Kadınlarımız köle gibi değiş tokuş edildi. Bu töre son bulmalı." dedi.

İmhan Taş ise, ailelerin bir karar verirken gençlere söz hakkı vermediğini hatırlattı.

KOLKIRAN: EŞİMİ SEVDİĞİM HALDE NAMUS İÇİN BOŞANDIRILDIM
Gelin takasının en üzücü yanı ve yaptırımı ise, bir çiftin yaşadığı sıkıntıların diğer takas mağduru çiftlere de yaşatılması. Örneğin bir boşanma halinde, iki aile arasında yapılan anlaşmalar geçersiz hale gelip, diğer tarafın da boşanması gerekiyor. Diğer tarafa yaşatılan neyse takasın öteki yanına da aynı acılar yaşatılıyor. Kolkıran ve Demirtaş çiftleri bu mağdur çiftlerden birisi. Mehmet Kolkıran, eşi Zeliha'dan kız kardeşi Meryem Demirtaş kocasıyla geçinemeyip onu boşadığı için boşanmak zorunda kalmış. Mehmet Kolkıran, "Bir gram şerefim ve haysiyetim varsa karımdan boşanmam gerektiğini söylediler" diyerek şunları anlattı: "Karım ve kız kardeşim değiş tokuş edilmişti. Kız kardeşim, kocası Hüseyin Demirtaş ile geçinemedi. Boşanmak zorunda kaldılar. Bu yüzden, karımı sevdiğim halde ben de boşanmak zorunda kaldım."

Mehmet Kolkıran, gençleri özellikle kendi yaptıkları hataları yapmamaları konusunda uyarıyor. Zeliha Kolkıran ise, içinde bulundukları durumun başlıca nedeninin yoksulluk olduğunu belirtti.

Ağabeyinin eşine karşı yaptığı hatanın bedelini sevdiği kocasından ayrılmak olarak ödeyen Zeliha Taş, "Hepimiz fakirdik. Başlık parası vermemek için, berdel yapmak zorunda kaldık. Şimdi halimize bak. Hiç neden yokken kocamdan ayrılmak zorunda kaldım." dedi.

GEYİK: ZİHNİYETİN DEĞİŞMESİ ŞART
Yaşamevi Kadın Dayanışma Derneği'nin başkanı Serpil Geyik, gelin takasının toplumda bir zihniyet sorunu olduğunu ve bu zihniyet değişmediği sürece bu törenin terk edilmeyeceğini aktardı.

Geyik, "Töre adına genç kadınları değiş tokuş etmek normal algılandığı sürece, şiddet ve tecavüz toplumun geri kalanına da yayılacaktır. Size tecavüz eden kişiyle evlenmenizin uygun olduğunu söyleyen bir düzende yaşıyoruz. Berdel, sistemin bir sorunudur." diye konuştu.

Bu arada nispeten eskisine oranla azaldığı için berdel sistemi ile mücadele eden yetkili kurumların varlığından söz etmek artık imkansız.
(Kaynak: Gazeteipekyol)