Gece sokağa çıkma kısıtlaması işe yarıyor mu?

Yapılan araştırmalar, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu ülkelerde uygulanan gece sokağa çıkma kısıtlamasının, sosyal temasın azaltılması gibi tedbirlerle birlikte etkili olabileceğine işaret ediyor. Koronavirüs pandemisinin üçüncü dalgasını yaşayan Almanya'da uzmanlar ve siyasetçiler salgınla mücadele için tedbirlerin artırılması çağrısında bulunuyor. Bu çerçevede gündeme getirilen taleplerden biri de geceleri sokağa çıkma kısıtlaması uygulanması. Bu tedbir Almanya'da şimdiye kadar sadece vaka sayısının yüksek olduğu bazı yerleşim yerlerinde uygulanmıştı. Peki, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu birçok ülkede uygulanan gece sokağa çıkma kısıtlaması salgınla mücadelede ne kadar işe yarıyor?

Geceleri sokağa çıkma kısıtlaması uygulanmasını savunanlar, virüsün çoğunlukla aile, akraba ve dostlarla olan temaslarda, yani özel alanda bulaştığını hatırlatarak, sokağa çıkma kısıtlaması ile bu tür temasların ve virüsün yayılmasının azaltılabileceğini belirtiyor.

Sosyal Demokrat Partili (SPD) siyasetçi Karl Lauterbach'ın sonuçlarını paylaştığı Oxford Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma, gece sokağa çıkma kısıtlaması uygulanmasının R değeri olarak adlandırılan bulaşma katsayısında olumlu bir etkisi olduğunu ortaya koydu.

R değeri, enfeksiyona yakalanan birinin virüsü kaç kişiye daha bulaştırdığını ifade ediyor. Oxford Üniversitesi'nin araştırması, gece sokağa çıkma kısıtlamasının bu değeri yüzde 13 azalttığını gösterdi. Ancak araştırmayı yürütenler, bu değişimde gastronomi alanında faaliyet gösteren işletmelerin kapalı olması, sosyal temas kısıtlamaları gibi tedbirlerin de dikkate alınması gerektiğine vurgu yapıyor. Ayrıca söz konusu araştırma, henüz diğer bilim insanları tarafından değerlendirmeye alınmadı.

Kanada örneği

Kanada, gece sokağa çıkma kısıtlaması uygulayan ülkeler arasında bulunuyor. Ocak ayı başından bu yana vaka sayısının yüksek olduğu Quebec eyaletinin birçok bölgesinde sokağa çıkma kısıtlaması uygulanıyor. Quebec Sağlık Bakanlığı, bu uygulamanın bilimsel dayanağı ve sonuçlarına ilişkin DW'nin sorularına somut yanıtlar vermedi. Bakanlık "Gözlemlere dayalı araştırmalar, bu tedbirin bir araya gelmeyi engellediğini gösteriyor" demekle yetindi.

Quebec eyaletinin en büyük kenti olan Montreal'daki McGill Üniversitesi Epidemoloji Bölümü Öğretim Üyesi Jay Kaufmann da sokağa çıkma kısıtlamalarının sonuçlarına ilişkin resmi bir değerlendirme konusunda bilgisinin olmadığı belirtiyor. DW'nin sorularını yanıtlayan Kaufmann, "Son aylarda Quebec'te vaka sayıları sabit kalırken veya düşerken, diğer bölgelerde yükseldi" diyor. Kaufmann, buna rağmen Quebec'teki vakalarda kaydedilen düşüşün sadece gece sokağa çıkma kısıtlaması ile bağlantılı olamayacağını ifade ederek, aşı oranı, okulların yüz yüze mi uzaktan mı eğitim yaptığı, bir gün içinde yapılan test sayısı gibi faktörlerin de etkili olduğunun altını çiziyor.

Bölgede yaz saatine geçilmesi ve günlerin uzaması ile birlikte Mart ayı ortasında sokağa çıkma kısıtlamasının başlama saati 20.00'den 21.30'a kaydırıldı. Vaka sayılarının yeniden yükselmeye başlatığını belirten epidemoloji uzmanı Kaufmann, "Ancak farklı tedbirlerin etkisinin nasıl olduğu ve bir önlemin hangi katkıyı sağladığı yapılacak araştırmalar ile incelenmeli, muğlak izlenimlerle karar verilmemeli" diyor.

Kanada'da gece sokağa çıkma kısıtlamasına uymayanlara bin ile 6 bin Kanada doları arasında (yaklaşık 670 ile 4 bin 400 euro arasında) ceza kesiliyor. Kısıtlamaya uymayan gençlerden ise yaklaşık 500 dolar ceza alıyor.

Almanya'da yapılan araştırma henüz yok

Berlin'deki Zuse Enstitüsü'nde modelleme ve simülasyon alanında çalışan Profesör Christof Schütte de, Almanya'da güvenilir bir araştırma yeterince veri olmadığını belirtiyor. DW'nin sorularını yanıtlayan Schütte, "eğer gerçekten uyulan diğer tedbirlerle birlikte uygulanırsa" sokağa çıkma kısıtlamasının salgınla mücadelede çok etkili olabileceğini söylüyor. Ancak insanların günün diğer saatlerinde buluşabileceğini belirten Schütte, bunun etkisinin kısa süreli olabileceği konusundaki endişesini de dile getiriyor.

Simülasyon: Bilgisayar oyunu gibi

Hollanda'daki Delft Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Amineh Ghorbani ise başka saatlerde bir araya gelinse bile gece sokağa çıkma kısıtlamalarının yararlı olacağı görüşünde. İnsan davranışlarını bilgisayarla yapılan simülasyonlarla inceleyen Ghorbani, Fransa, Hollanda ve İsveç'ten bilim insanları ile birlikte koronavirüs pandemisi ile karşı karşıya kalan hayali bir toplumun simülasyonunu yapan ASSPCC projesinde çalışıyor. Farklı koronavirüs önlemlerinin etkilerinin ölçüldüğü projede, İsveç ve İtalyan hükümetlerine danışmanlık da yapılıyor.

Projeye ilişkin DW'ye açıklamalarda bulunan Ghorbani, yaptıkları simülasyonun "The Sims" adlı bilgisayar oyununa benzediğini söylüyor. Simülasyonda, insanların açlık veya arkadaşlarını görmek gibi istekleri bulunuyor. Eğer bu istek artarsa, kurallara uymama riski de artıyor.

Simülasyona göre, gece sokağa çıkma kısıtlaması uygulanması, vaka sayısının hızla yükselmesini ve sağlık sistemi üzerinde bir yük oluşmasını engelliyor. Ghorbani, "İki haftalık sert kapanma önlemlerine karşılık, sokağa çıkma kısıtmalarının etkili olabilmesi için daha uzun süreli uygulanması gerekiyor" diyor. Ghorbani, sokağa çıkma kısıtlamalarını diğer tedbirlerle birlikte uygulanması gerektiğini de sözlerine ekliyor.

Ghorbani'ye göre, gece sokağa çıkma kısıtlamasının etkisi, salgının hangi aşamasında olunduğu ile de bağlantılı. Almanya ve Hollanda'daki vaka sayıları yeni bir dalgaya işaret ediyor. Ghorbani, simülasyondan elde ettikleri sonuçlar ışığında "Eğer burada sıkı kapanmaya karar verilirse, gece sokağa çıkma kısıtlaması uygulanması da iyi olur" diyor. Örneğin üç hafta sonra kısıtlamalar gevşetilse bile sokağa çıkma kısıtlamasının sürdürülmesi gerektiğini ifade eden Ghorbani, böylelikle sıkı kapanma ile yaratılan olumlu etkinin daha uzun süreli olabileceğini söylüyor.

Fransa'daki uygulamanın sonucu belirsiz

Gece sokağa çıkma kısıtlaması uygulayan ülkeler arasında Fransa da bulunuyor. Ülkenin farklı bölgelerinde aylardır, saat 20.00, 18.00 veya 19.00'dan sonra önemli bir neden olmadıkça sokağa çıkılmasına izin verilmiyor.

Bilim insanları ise bu kısıtlamaların sonuçları konusunda farklı görüşlere sahip. Toulouse'da çalışmalar yürüten bilim insanlarına göre, gece sokağa çıkma kısıtlamasının olumsuz etkileri olabilir. Yapılan çalışmalar, Toulouse'da saat 20.00'den sonra sokağa çıkma kısıtlaması virüsün yayılmasını azaltırken, saat 18.00'den sonra uygulanan kısıtlama durumun daha da kötüleştiğini gösterdi. Bilim insanları, daha fazla insanın süpermarketlere gitmesinin bunda etkili olduğunu tahmin ediyor.

Fransa Sağlık ve Tıp Araştırmaları Enstitüsü tarafından yapılan ve henüz sonuçları yayımlanmamış bir araştırma ise gece sokağa çıkma kısıtlamasının olumlu olduğu görüşünü ortaya koyuyor. Araştırmaya göre, SARS-CoV-2 virüsünün Ocak ayında yayılmasının engellenmesinde bu kısıtlamanın katkı sağladığı belirtiliyor. Ancak araştırmayı yürütenler, çok daha hızla yayılan İngiliz mutasyonu B.1.1.7'nun engellemesinde gece sokağa çıkma kısıtlamalarının yeterli olmadığına dikkat çekiyor.

Ne kadar işe yarıyor?

Koronavirüs pandemisinde sokağa çıkma kısıtlamasını önlem olarak uygulayan veya savunanlar, bunu uygulayan ülkelerdeki etkisine işaret ediyor. Ancak bu konuda yeterince veri bulunmuyor. Yapılan araştırmalar ve simülasyonlar, kapanma veya sosyal temasın azaltılması gibi önlemlerle birlikte uygulandığında sokağa çıkma kısıtlamasının oldukça etkili olabileceğine işaret ediyor.

Catherine Lankes, Uta Steinwehr

(c)