Türkiye'nin Uzay ve Havacılık Merkezi Datça mı Olacak?

Uzaya açılan kapı, Datça...

Selamlar!

Bugün daha önce konusu dahi gündeme gelmemiş olan bir yazıyı sizlerle paylaşacağım. Bu konu o kadar sıradışı ki okurken şaşkınlığınızı gizleyemeyeceksiniz. Şimdi, çayınızı veya kahvenizi alın, geriye yaslanın ve kemerlerinizi bağlamayı unutmayın.

Datça başlığı altında cümlelerime başlamadan önce ünlü Tarihçi Strabon'un Datça ile ilgili söylediği o meşhur sözü söylemek istiyorum.

"Tanrı çok sevdiği kulunu uzun ömürlü olması için Datça Yarımadası'na gönderir."

Gelin sizlerle birlikte biraz Datça'yı gezelim.

Ege Bölgesi'nde yer alan Datça, doğal güzellikleri, atmosferi ve yapısıyla insanları büyüleyen, çektiğiniz oksijeni ciğerlerinizde hissettiren yerdir. Medeniyetlere tanıklık etmiş olan (Bizans, Türk) Datça, sahip olduğu turizm potansiyeli ile ülkemizde önemli duraklardan biri olmaya devam etmektedir. Akdeniz iklimine sahip olan Datça'da, yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçmektedir. Yılın 295 – 305 günü güneşli geçer. Kısacası Datça, ülkemizin nadide turizm bölgelerinden biridir.

Kısaca, Datça hakkında verebileceğimiz bilgiler bu şekildedir. Ancak biz, doğal güzelliklere sahip olan Datça'yı turizm ile değil, roketlerle anacağız.

Nasıl mı? Önce roket fırlatma rampalarıyla başlayalım.

Roket Fırlatma Rampaları

Herhangi bir nesneyi, kargoyu, insanları uzaya taşıyabilmemiz için bir araca ihtiyacımız vardır. Bu araca biz "Roket" diyoruz. İlerleyen yıllarda teknolojinin gelişmesiyle birlikte bu araçlara yeni araçlar eklenebilir ve sadece roketleri kullanmak zorunda kalmayız. Ancak şu anda uzaya çıkmak için kullanılan en etkili araçlar roketlerdir.

Roket bilimi çok eski tarihlere dayansa da uygulamaya geçilen yıllar oldukça yakındır. Örneğin, Nazi Almanyası'nın V2 roketleri buna birer örnektir. Nereden baksanız doksan yıl önce yapılmış olan bu roketler tamamen savaş amacı ile kullanılmış olsa da bugün, benzer teknoloji, uzaya çıkmak için kullanılmaktadır.

Peki, uzaya çıkmak için kullanılan bu devasa araçlar istenilen bir noktadan fırlatılabiliyor mu? Hayır. Bu tür devasa araçların fırlatılmaları için, bir launch complex (fırlatma alanı, fırlatma kompleksi) kurulmuştur. En az roket kadar teknolojiyi içinde barındıran bu kompleksler, uzaya açılan kapı görevini görmektedir. İçinde barındırdığı yakıt depolama alanları, teknik ölçümlerin yapıldığı merkezler ve diğer yardımcı araçlarıyla fırlatılacak olan rokete destek sağlamaktadır. Olmazsa olmaz diyebiliriz.

Kabaca bahsetmek gerekirse, roket rampaları roketlerin dikey olarak konumlandırıldığı alanlardır. Fırlatılmadan önce mekanik kontroller ve elektronik kontroller sürekli olarak yapılmaktadır. Çünkü, tasarlanması, üretimi ve operasyonu oldukça zor olan bu makineler hata kabul etmemektedir.

Kennedy Space Center (Kennedy Uzay Merkezi)

Amerika Birleşik Devletleri'nin, Florida eyaletinde bulunan Kennedy Space Center (Kennedy Uzay Merkezi) insansız uzay uçuşları için kullanılmaktadır.

Kennedy Uzay Merkezi'ne bağlı olarak Fırlatma Kompleksi 39 adı olarak bilinen yerler bulunmaktadır. Fırlatma Kompleksi 39, 39A 39B ve 39C olarak bilinen üç fırlatma rampasından oluşur. Günümüzde ise hala kullanılmaktadır.

Cape Canaveral

Amerika Birleşik Devletleri'nin Florida eyaletinde bulunan Cape Canaveral, Kennedy Uzay Merkezi'nin bir parçasıdır. Kennedy Uzay Merkezi'nden farklı olarak, insanlı uçuşlar buradan yapılmaktadır.

Baykonur

Baykonur Uzay Üssü, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) tarafından kurulmuş uzay üssüdür. 1991 yılında SSCB dağıldıktan sonra Kazakistan sınırları içerisinde kalmıştır. Bugün hala aktif olarak kullanılmaktadır. Tüm insanlı uzay araçları, ay ve gezegen sondaları bu üsten fırlatılmıştır.

İlginç olan, Baykonur Uzay Üssü, Baykonur'da değildir. Baykonur'a 300 kilometre mesafede kurulmuştur. Sovyetler Birliği yetkilileri, fırlatma kompleksine bu ismi vererek casusluk faaliyetlerini ekarte etmeye çalışmışlardır.

Centre Spatial Guyanais (Guyana Uzay Merkezi)

Avrupa Uzay Ajansı tarafından kullanılan Guyana Uzay Merkezi, Güney Amerika'da bulunmaktadır. Evet yanlış duymadınız, Güney Amerika'da. Brezilya ve Surinam'a komşu olan, ve Atlantik Okyanusu'na bakan küçük bir ülkedir. Denizaşırı il diyebiliriz. Resmi olarak Fransa'ya aittir. Ayrıca, Avrupa Birliği toprağı olarak kabul edilmektedir. Türksat 3A bu noktadan fırlatılmıştır.

Dünya'dan uzaya açılan kapılar olarak bilinen en önemli fırlatma komplekslerini gördünüz. Elbette diğer ülkelerin de fırlatma kompleksleri mevcut. Örneğin, Hindistan'ın Sriharikota'sı, Japonya'nın Tanegashima'sı örnek gösterilebilir.

Ekvator Çizgisi

Siz okurken ben internetten sipariş ettiğim kahveyi deneme fırsatı buldum. Biraz tadı farklı ama yumuşak bir içim sunduğu ve beni uyuklamaktan alıkoyduğu için ona minnettarım. Kahveyi içerken Ekvator Çizgisi ile ilgili ufak bir bilgi paylaşımında bulunmak gerektiğini düşündüm. Muhtemelen siz, roket fırlatma rampası ile Ekvator Çizgisi'ni bağdaştırmaya çalışıyorsunuz. Aslında doğrusunu yapıyorsunuz. Çünkü Ekvator Çizgisi ile roket fırlatma rampasının doğrudan bir ilişkisi var. Bu ilişkiyi açıklamadan önce Ekvator Çizgisi hakkında birkaç bilgi vermek istiyorum.

Ekvator Çizgisi, kuzey ve güney yarımküreleri ayırmak için oluşturulan hayali bir çizgidir. Tam olarak söylemek gerekirse, kuzey ve güney kutup dairelerine eşit uzaklıkta olan noktaları birleştirdiğinizde Ekvator Çizgisi'ni elde edersiniz. Ekvator'un uzunluğu kırk bin kilometredir.

Şimdi, ilginç bir noktaya değinmek istiyorum. Bu söyleyeceğimi son bölüm olan "Datça Uzay ve Havacılık Merkezi" bölümüne kadar aklınızda tutmanızı istiyorum.

Değinmek istediğim nokta, Ekvator Çizgisi üzerinde Dünya'nın çizgisel hızının en fazla olduğu yerdir. Ayrıca, yerçekiminin en az olduğu yerdir.

Daha önce size, Dünya üzerinde bulunan fırlatma rampalarını göstermiştim. Ekvator Çizgisi'ni görebiliyor musunuz? Kırmızı kesikli olan çizgi Ekvator Çizgisi'dir. Şimdi, ülkelerin uzay aracı fırlatma rampalarının nereye yakın olduğunu gördünüz mü? Ekvator Çizgisi'ne yakın olacak şekilde kurulmuşlardır. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Cape Canaveral, Kennedy Space Center veya Hindistan'daki Satish Dhawan Uzay Merkezi'nin lokasyonları hep Ekvator Çizgisi'ne yakındır.

Dünya, Güneş etrafında ve kendi etrafında dönmektedir. Ekvator Çizgisi üzerinde dönüş hızı yaklaşık 1670 km/saat'tir. Avrupa Kıtası'nda bu hız daha az, kutup dairelerinde ise hız en yavaştır. Eğer bir roketi güney veya kuzey kutup dairesinden fırlatırsanız, yerçekiminden kurtulmak için bir hayli yakıt harcayacaksınız demektir. Tasarım, üretim ve fırlatma maliyetleri göz önüne alındığında büyük farkların ortaya çıkacağı aşikardır. Ayrıca, yerçekiminin az olması roketin uzaya ulaşmasına katkıda bulunacaktır.

Ancak, kutup dairesinde görev yapmasını istediğiniz bir uydu gönderecekseniz elbette kutuplara yakın bir yerden fırlatmanız gerekecektir. Örneğin, Plesetsk Uzay Üssü bu amaçlarla kullanılabilmektedir.

Datça Uzay ve Havacılık Merkezi

Bir yazıda okumuştum. Karadeniz kıyılarının roket fırlatma rampası olarak kullanılabileceğine dair bir yazıydı. Olabilir ancak Karadeniz kıyıları dağlık alana sahip olduğu için ve Ekvator Çizgisi'ne uzak olduğu için pek tercih edilebilir değildir. Ancak, kuzey kutup dairesi için uydu gönderilecekse, yakıt sarfiyatından tasarruf etmek için kullanılabilir. Masmavi kıyıları, doğal güzelliği, atmosferi ile insanın ömrünü uzatan, ülkemizin en güzel yerlerinden biri olan Datça'nın böyle bir potansiyeli vardır.

Evet. Yanlış duymadınız. Datça Uzay ve Havacılık Merkezi kurulabilir ve çalıştırılabilir. Datça Uzay ve Havacılık Merkezi isminin yakışacağını düşünüyorum.

Neden Datça? Çünkü, Türkiye haritası üzerinde Ekvator Çizgisi'ne en yakın yerlerden birisi Datça'dır. Nüfusun az olması sebebiyle oluşabilecek kaza riskini en aza indirir. İzmir Hinterland'ına yakın olması sebebiyle de tercih edilebilir. Eğer devlet eliyle kurulacaksa, ekonomiye büyük oranda katkı sağlayabilir. İstihdam oranını artırır ve belki de en önemlisi, Datça Uzay ve Havacılık Merkezi, uzay çalışmalarını tekeline almak isteyen ülkelere rakip olabilir. Bu konuda özel sektörün desteklenmesi gerektiğini düşünüyorum. Özel sektörün diğer şirketler ile rekabet edebileceğini düşünüyorum.

Üniversite döneminde böyle bir girişimim olmuştu. En büyük hayalim Türkiye'deki bir lokasyondan kalkış yapacak olan bir roket ile Ay'a ulaşmak ve diğer gezegenlere gidebilmek için Ay'ı istasyona çevirmek idi.

Belki bir gün bu hayalimi gerçekleştireceğim.

Belki bir gün Ay'a gideceğiz.

Kim bilir?

Belki de "Tanrı, roket fırlatacak birisini Datça'ya gönderir!"

Teşekkürler!

mehmetardaalkac@gmail.com