Plüton'un Gezegenlik Hakkını Savunacağız"

Hakan Erdi Uludağ'ın yazısı...

Plüton, diğer adıyla Cüce Gezegen, küçük gezegen tanımı ise 134340 Pluto'dur. Kuiper kuşağında bulunan, Güneş Sistemi'nde bilinen en büyük cüce gezegen ve Neptün ötesi cisim ve doğrudan Güneş etrafında dolanan en büyük on altıncı cisimdir.

Plüton, diğer Kuiper kuşağı üyelerine benzer biçimde taş ve buzdan oluşmaktadır; ancak bu kuşaktaki gezegenlere nispeten oldukça küçüktür.

Öyle ki bu küçüklüğünden dolayı çoğu kez gezegenlikten çıkarıldı ve yeniden dahil edildi. Yine de insanlık açısından hep araştırılmaya devam edildi…

Gezegenin en dikkat çekici özellikleri arasında yüzeyinin buz olması, bir yörüngeyi tamamlama süresinin 248 Dünya yılı olmasıdır. Ayrıca, keşfedildiği (1930) yıldan bu yana yörüngesinin sadece 3'te 1'ini kat edebilmiş ve ilk fark edildiği noktaya geleceği yıl ise 23 Mart 2178'dir.

Nasıl Keşfedildi?

Plüton, 18 Şubat 1930 tarihinde Clyde William Tombaugh tarafından keşfedilmiştir. Tombaugh, teleskopla gökyüzünün 6 günlük arayla iki fotoğrafını çekmiş ve fotoğrafları incelediğinde noktalardan birinin hareket ettiğini fark etmiştir. Ona göre bu bu bir gezegen olmalıydı.

Fakat Plüton o kadar ufak bir gök cismidir ki, Neptün ve Uranüs gibi devlerin yörüngesine dikkate değer miktarda hiçbir etkisi olamazdı…

Plüton adını nasıl aldı?

Plüton'un keşfi Dünya'da büyük yankı uyandırdı, Bu yeni cismi adlandırma hakkına sahip olan Lowell Gözlemevi'ne astrologlardan yüzlerce isim önerisi gelmiştir fakat bu isim önerileri kabul görmemiştir.

Plüton adını o dönem 11 yaşında olan Venetia Burney önermiştir. Lowell Gözlemevi'nde gezegen için isim önerileri oylamaya sunuldu, Plüton adında karar kılındı.

Gezegenin adının Plüton olacağı 1 Mayıs 1930'da resmi olarak duyuruldu.

Plüton Neden Gezegenlikten Çıkarıldı?

Gökbilim camiasında halen daha bir çok tartışmaya sebep olan Uluslararası Gökbilim Birliği (IAU) tarafından 24 Ağustos 2006'da Prag'ta düzenlenen bir konferansta yapılan oylama ile gezegenlikten çıkartıldı.

Plüton Hangi Maddeye Uymuyordu?

Bir gök cisminin gezegenden sayılması için gökbilimciler 3 madde hazırladılar, bu 3 maddeye uyan gök cisimleri gezegen olarak kabul edilecekti, bu 3 madde ise şöyle;

1) Güneş'in etrafında belirli bir yörüngede dolanıyor olmak.

2) Yaklaşık olarak küresel bir şekle sahip olmak.

3) Gökcisminin etrafının 'temiz' olması.

3.maddeyi açıklamak gerekirse gezegenden sayabileceğim gök cisminin çevresindeki cisimlere karşı baskın bir obje olması gerekmektedir.

Plüton'un özellikleri buradaki ilk 2 maddeye uymaktadır fakat 3. maddeye geldiğimizde ise Plüton için işler zorlaşmaktadır, Kuiper kuşağına ve Plüton'un buradaki yerine bakıldığında Plüton'un çevresinin temiz olmadığı görülmektedir.

Uluslararası Gökbilim Birliği'nde Plüton'un gezegen statüsünden çıkartılıp çıkartılmaması hakkında oylama başlatıldı. 424 Gökbilimcinin oy kullandığı oylamada Plüton'un cüce gezegen sınıfına alınması gerektiğine karar verildi.

Plüton'un Uydusu Var Mı?

Plüton'un bilinen beş ayı vardır; Charon, Nix, Hydra ve 2010'lu yıllardan sonra keşfedilen iki küçük uydu Styx ve Kerberos. Nix, Hydra, Styx ve Kerberos nispeten küçük olsa da Charon Plüton'un yaklaşık yarısı kadardır.

New Horizons Aracı Nedir?

NASA tarafından yürütülen bir insansız uzay uçuş aracıdır. Ayrıca cüce gezegen Plüton ve uydularına uçuş yapan ilk uzay aracı olma özelliğine sahiptir. 19 Ocak 2006'da başarıyla fırlatılmıştır. 28 Şubat 2007 saat 5: 43: 40 UTC'da Jüpiter'in yanından geçen New Horizons 'ın Güneş Sistemini terk etmeden önce Temmuz 2015'te Plüton'a en yakın noktadan geçerek gezegenin yapısı ve atmosferini incelemiştir.

Ayrıca, Plüton'un kaşifi Clyde Tombaugh'un küllerinin bir kısmı bu insansız uzay aracının içindedir.

Eris'in Keşfi

Amerikalı astronom Michael E. Brown. Brown, 24 Ağustos 2006 yılında Plüton'un gezegen statüsünden çıkarılarak cüce gezegen kategorisine sokulmasına neden olan keşifleri yapan astronomların başında geliyor. 2005 senesinde, 2003 UB313 adı verilen bir gök cisminin tespitini yapmıştır. 150 yıldır Güneş Sistemi'nin sınırında keşfedilen en büyük gök cismiydi! Brown, bu cismi Xena adını verdi.

Ancak astronomi cemiyeti içerisinde bu gök cisminin adı Eris olarak anıldı ve bu şekilde yerleşti. Bu keşif, büyük değişimleri başlatan ilk kıvılcım oldu.

Güneş Sistemi'mizin sınırları, hangi gök cisimlerine "gezegen" diyebileceğimiz gibi birçok konuda tartışmalar başladı. Bu keşfin yarattığı kaostan ötürü, Eris'in keşfedilen ilk uydusuna Dysnomia adı verildi. Dysnomia, Yunan mitolojisinde Eris'in kızıdır ve kuralsızlığın tanrıçası olarak bilinir.

Plüton'un Boyutu

New Horizons uzay aracının yaptığı yeni ölçümler Plüton'un boyutlarının (çapı) 2.370 km, yani Dünya'nın yüzde 18.5'i kadar, uydusu Charon'un ise 1.208 km yani Dünya'nın yüzde 8.5'i kadar bir yarıçapa sahip olduğunu göstermektedir. Ayrıca Ayın çapı 3, 473 km ve Plüton ise Ayın sadece üçte ikisi kadardır.

Plüton, Güneş Sistemi'ndeki yedi uydudan da küçüktür.. Bunlar bizim uydumuz Ay, Neptün'ün uydusu Triton, Satürn'ün uydusu Titan ve Jüpiter'in Galileo uydularıdır.

Plüton Tekrar Gezegen Olacak Mı?

27 Ağustos 2019 yılında katıldığı bir konferansta konuşan Jim Bridenstine adında bir NASA yöneticisi şöyle dedi;

"Bilginiz olsun, benim görüşüme göre Pluton bir gezegen. 'NASA yöneticisi Plüton'u bir kez daha gezegen ilan etti' diye yazabilirsiniz. Ben bu sözün arkasındayım, bu şekilde öğrendim ve bu bilginindoğruluğunun arkasındayım."

Fakat gerçeğe dönecek olursak hiçbir NASA çalışanının, yetkilisinin bir cüce gezegeni gezegen ilan etme hakkı yoktur, bu şahsi bir görüştür ve NASA'nın bir kararı değildir. Plüton halen cüce gezegen statüsündedir, uzun yıllarda cüce gezegen statüsünde kalacağı öngörülüyor…