Müsilaj Her Yere Dağıldı, Dibe Bağımlı Canlıları Etkiliyor"

Atahan Özkanlı'nın röportajı...

Büyükadalı balıkadam Serço Ekşiyan ile hem Türkiye'de yapılan ilk ve tek mercan naklini hem de son zamanlarda denizlerimizi etkisi altına alan müsilajın (deniz salyası) deniz canlılarını nasıl etkilediğini konuştuk.

Mercan nakli süreci ilk nasıl başlamıştır bahseder misiniz?

Türkiye'de ilk kez yapılmış olan mercan nakli İstanbul'da 2015 yılında Yassıada'da inşaat faaliyetleri yapılırken, harfiyat ve topraklar denize doğru dökülünce, deniz altında bulunan mercanların üzerine çökmesi ve ölümüne sebep olması yüzünden gündeme geldi. Durumu İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi'nden Doç. Eda Topçu ve Adalar Denizle Yaşam ve Spor Kulübü Derneği Başkanı Volkan Narcı'yla birlikte tespit ettik. Yassıada'dan sonra Sivriada da inşaat faaliyetlerinin başlayacak olmasıyla bu mercanları kurtarmak adına bunların taşınması için bir çalışma başlattık, ve Neandros'a (Tavşan Adası) taşınmasına karar verdik.

Mercanlar nasıl taşındı?

Taşınacak olan taşları tespit ettik. Ancak taşların tel fırçayla temizlenmesi gerekiyordu. Taşların üzeri ağlarla kaplıydı. Üç gün boyunca kayaları temizledik. Taşların birer karış arayla yeni yerlerine yerleştirilmesi gerekiyordu. Sivriada'da bulunan canlı portakal rengi (Eunicella Cavolini) mercanlardan on santimetreye yakın parçalar kestik. Ağaç gibi bir mercandan birer tane kestik. Otuz metre aşağıda otuz adet mercanı kavonozlara koyuyorduk ve teknede bulunan soğuk hava zincirimize bırakıyorduk. Kavonozları karanlık örtülerle kapatıyorduk. Oldukça özen gerektiren bir iştir. Bir saati aşkın sürede Neandros Adası'na varıyorduk. İkinci dalışımızı gerçekleştiriyorduk.

Taşınma sonrası ne kadar başarı elde ettiniz?

Mercanlar yüzde yirmi beş yaşarsa başarılı olacaktık. Biz yüzde doksan başarı sağladık. Çünkü periyodik şekilde takip ediyorduk. 2019 yılında yüz doksan kök ektik. 2020 yılında araya pandemi girdi ve çalışmalar durdu. 2021 yılında Marmara Denizi'nde müsilaj olayının çıkması işimizi bozdu. Bu Türkiye'de yapılmış olan ilk ve tek mercan nakli olduğu ve bakanlık izini ve bilgisi dahilinde yapıldığı için mercanların üzerine ağ ve çapa düşmemesi gerektiği çabalarımız sonucu bakanlık tarafından kabul edildi. Cumhurbaşkanı tarafından imzalanan ve 10 Nisan 2021 tarihinde resmi gazetede yayınlanan 3817 karar sayılı kararla, Neandros (Tavşan Adası) hassas koruma alanı ilan edildi. Böylece balıkçılığa karşı yasak kesinleşti.

Marmara Denizi'ndeki müsilaj mercanları nasıl etkiledi?

İşin hiç düşünülmeyen tarafı, müsilaj koruma alanı dinlemiyor. Müsilaj başladıktan sonra yaptığımız dalışlarda hep mercanların üzerine müsilajlar gelmiş olduğunu gördüm ve elimle yelpaze yapar gibi temizledim. Çünkü bunlar kendilerini korumaya almışlar. Nefes alma sıkıntısı ve beslenme sıkıntıları oluyor. Üzerlerinde bir düşman var. Elimle temizledim ama 1-2 saat sonra üzerlerine yine doluşacak. Elimizle sallayarak temizlikler yapıyoruz. Müsilaj denizin üstünde gördüğümüz gibi değil. Onun yüz mislisi denizin altında bulunuyor. Altı metrede başlyor, 30 metreye kadar yoğun. En yoğun olduğu bölüm 18-30 metre arasıdır. Onun üstü de çok yoğun, altı metreye iniyorsun ve gece dalışı gibi oluyor. Işık inmiyor ve canlılara fotosentez yapmaması gibi çeşitli sorunlar ortaya çıktı. Sahilde çürüyenler bakteri üretiyor, üreyen bakteriler aşırı oksijen tüketecekler. Bu aşırı oksijen tüketimiyle dipteki canlıların, küçük balıkların oksijenini yiyecekler, zincirleme bir sıkıntı var. Müsilaj her yere dağıldı ve dibe bağımlı canlıları etkiliyor. Havasız ve besinsiz bırakıyor. Bu canlılar çok zarar görecek diye düşünüyorum.