Ülke futbolunda cinsiyetçi söylem sarmalı

Beşiktaş Kulübü Başkanı Fikret Orman’ın, kulübün cumartesi günü gerçekleşen İdari ve Mali Genel Kurul’da sarf ettiği cinsiyetçi sözler, bir türlü unutmamıza imkân tanınmayan, sporda ve özellikle futboldaki cinsiyetçilik meselesini bir kez daha gündeme getirdi. Orman’ın alışılmış bir rahatlıkla, düşünmeye dahi ihtiyaç duymadan söylediği sözleri burada yinelemeye gerek yok; medyada rahatlıkla bulabilirsiniz. Çünkü biliyoruz ki cumartesi günü Fikret Orman’ın bir anda ağzından dökülen bu sözler aslında spor, özellikle de futbol camiasının büyük bölümünün günlük konuşma dilinin olağan bir parçası. Biliyoruz ki Türkiye’de, hatta belki de dünyada, spor insanlarının birçoğu için kadın, tam olarak Fikret Orman’ın sözlerindeki gibi algılanıyor. Çünkü maalesef yine biliyoruz ki bu toplumun göz önündeki spor figürleri toplumun geri kalanıyla, belki de en çok bu eril dilin ortak paydasında buluşuyor.

Fikret Orman şüphesiz toplumsal karşılığı oldukça yüksek biri. Kadın futbol takımı şampiyonluğa ulaşmış bir kulübün başkanı olarak Orman’ın bu sözleriyle sadece spor dünyasının değil çok daha geniş bir kesimin tepkisini çekmesi, onun toplum nezdinde sahip olduğu bu konumdan ileri geliyor. Ancak spor dünyasında kadınlar, o dünyadaki varlıkları çoktan unutulmuşçasına her gün değişik şekillerde aşağılanıyor. Kadınları aşağıladıklarının farkında bile olmayan erkeklerse, ilgisiz bahanelerin arkasına sığınmayı ve konuyu manasız bir özürle geçiştirmeyi sürdürüyor.

Türkiye’de, futbol tribünleri başta olmak üzere, taraftar dilinde cinsiyetçilik etkisi net biçimde gözleniyor. Spor insanlarıysa -yapmaları gerekenin tam aksine- bu ateşi harlamaya devam etmekte. 2017 yılında Trabzonspor Kulübü’nün o dönemki başkanı İbrahim Hacıosmanoğlu’nun Gaziantepspor maçı sonrası söylediği “Ben 49 yaşına kadar adam gibi yaşadım, kadın gibi yaşamadım. Kadın gibi 100 sene yaşayacak yerde adam gibi bir sene yaşarım ve sonucunda ölüm de varsa bir gün yaşarım, ertesi gün ölürüm.” sözlerini pek çoğumuz hatırlıyoruz. Daha sonra açılan davada, avukatının Hacıosmanoğlu’nu savunmak için “Müvekkilimin kadınları ayırmak ya da aşağılamak gibi bir kastı yoktur. Bu tür sözler literatürde söylenen sözlerdir, biz bunu kabul etmeyiz ancak bu böyledir. Yalnızca bayanların fiziki olarak güçsüz olmaları nedeniyle haksızlığa daha fazla maruz kaldıkları için müvekkilim de haksızlığa maruz kalmayacağını anlatmak için bu kelimeyi kullanmıştır.” ifadelerini kullanmasını da... Avukatın bu açıklaması, benimsenen zihniyet ve bakış açısını göstermeye yetiyor. Her ne kadar Hacıosmanoğlu bu davadan beraat etmiş olsa da sonucu farklı olan örnekler de mevcut. Teknik direktör Ümit Özat’ın 2012 yılında bir televizyon programında sarf ettiği “Kadınlar futboldan ne anlar?” sözlerinin üzerine, kadın taraftarların tepkisi sayesinde o sezon Göztepe Kulübü’nün kendisiyle sözleşme imzalamaktan vazgeçmiş olması gibi...

Sporda cinsiyetçilik üzerine her ne kadar belli inisiyatifler kurulmuş, toplantılar organize edilmiş, çalışmalar yürütülmüş olsa da cinsiyetçi söylemin sıradanlığının önüne geçmek maalesef pek mümkün gözükmüyor. Spor insanlarının zihnine ve diline sirayet etmiş bu eril dilin çözülmesi belki de tek bir şekilde mümkün: Tekrar tekrar itiraz etmek, yılmadan, yorulmadan, ısrarla sesimizi yükseltmek; en az hakem ya da VAR tartışmaları, hatta SüperLig’de şampiyonluk yarışı kadar bu konunun da üzerinde durmak. Sporda cinsiyetçilik sorununa karşı mücadelenin sosyal bilimler alanıyla sınırlı kalmayıp artık pratikte de bir karşılık bulması gerekiyor. Sesleriyle, sözleriyle ya da başarılarıyla bunun karşısında duran bütün kadınlara ve erkeklere bu konuda teşekkür etmek lazım. Ancak bugün için en büyük teşekkür ve tebrik, Beşiktaş Genel Kurulu’nda Fikret Orman'ın sözleri üzerine ayağa kalkıp tepki gösteren Nilay Yılmaz'a ve Kadınlar 1. Futbol Ligi'nde şampiyonluğu göğüsleyerek kendi başkanlarına en güzel cevabı veren Beşiktaş Kadın Futbol Takımı’na...