12 Dev Adam Ruha Geri Döndü

Takvimler 8 Eylül 2001'i gösteriyordu.

Abdi İpekçi Spor Salonu'nda Türkiye A Milli Erkek Basketbol Takımı, EuroBasket 2001 yarı finalinde Almanya'ya karşı Hidayet Türkoğlu'nun bulduğu sayıyla 79-78 öne geçiyordu.

Türkoğlu'na sadece takım arkadaşları değil, bir salon dolusu taraftar ve milyonlarca basketbolsever de sarılıyordu.

Hem salonda hem de meydanlarda çalan Athena şarkısı da büyük bir coşkuyla "Kalpler senle bir kez daha/ Şampiyon olacağız" diyordu.

Harun Erdenay, Mehmet Okur, İbrahim Kutluay, Mirsad Türkcan, Kerem Tunçeri ve diğerleri…

Türk Milli Takımı Almanya galibiyetinin ardından finalde Yugoslavya'ya 78-69 yenilse de gerek kazandığı 12 Dev Adam lakabıyla gerekse de ülkeye kazandırdığı basketbol sevgisiyle pek sık görülmeyen destek topluyordu.

Ay Yıldızlılar 24 sene sonraki turnuvada aynı başarıyı gösterdi. Yunanistan'a karşı kazanılan görkemli yarı final zaferinin ardından Letonya'nın başkenti Riga'da tamamı başa baş geçen finalin son dakikalarında bu kez Almanya'ya kaybetti.

Yarı final maçı sonrasında başantrenör Ergin Ataman "Şampiyonluk peşindeyiz, 12 Dev Adam geri döndü" demişti. Belki şampiyonluk gelmedi ama takımın gösterdiği büyük çaba ve arkadaşlık duygusu 24 sene sonra çok benzer hislerle takdir topladı.

Peki "12 Dev Adam" nasıl ortaya çıktı? Voleybol ve futbol milli takımlarına takılan isimlerle benzerlikleri ne?

'Spor sponsorluklarının ilk örneklerinden'

"12 Dev Adam", o dönem Türkiye A Milli Erkek Basketbol Takımı'nın ana sponsoru olan Garanti Bankası'nın, Türkiye'de düzenlenen EuroBasket 2001 öncesi Türkiye Basketbol Federasyonu ve iletişim ajanslarıyla kurduğu işbirliği sonucunda bir reklam filmi olarak doğdu.

Sinan Çetin'in yönetmenliğinde Haydarpaşa Garı'nda çekilen reklam filminde Athena'nın daha sonra dillere pelesenk olacak şarkısı çalındı.

İletişim uzmanı Aslı Kaşeler bu işbirliğini Türkiye'de spor sponsorluğu, reklam ajansı ve federasyon üçgeninde profesyonel şekilde kurgulanan ilk örneklerden biri olarak niteliyor.

BBC News Türkçe'ye konuşan Kaşeler, reklam stratejisinin Türk halkının "duyguya hitap eden profili" üzerine kurulduğunu hatırlatıyor.

Hem kampanyanın hem de marşın kitlesel bir duygusal bağ ve sahiplenme yarattığını kaydeden Kaşeler, "Tarihi başarı da gelince sporcuları tanımlayan kavram; başarı ve takım ruhu olarak algılanmaya başladı" diyor.

Türk milli basketbol takımı bu turnuvayla birlikte 12 Dev Adam olarak anılmaya başlandı.

EuroBasket 2003'ten itibaren takımın önemli oyuncularından biri olan eski milli basketbolcu Kerem Gönlüm, 12 Dev Adam markasının hem oyuncular hem de taraftarlar için büyük bir aidiyet uyandırdığını söylüyor.

BBC News Türkçe'ye konuşan Kerem Gönlüm, şimdi bile küçük çocukların yanına geldiğinde "Aa sen 12 Dev Adam'dan biri değil misin Kerem abi?" diye sorduğunu anlatıyor ve şöyle devam ediyor:

"Bu, ismimizin önüne geliyor. Çok gurur verici. Ben de kendime, 'Ben bir 12 Dev Adam'ım' diyorum. Öylece sahiplenmişim. Ne kadar güzel…"

'Gönülden uzak olan, gözden de uzak oldu'

Başantrenör Ergin Ataman'ın "12 Dev Adam geri döndü" sözü akıllara "Nereye gitmişlerdi ki?" sorusunu getirebilir.

Türkiye'de basketbol dünyasının önde gelen isimlerinden deneyimli yorumcu Murat Murathanoğlu, "12 Dev Adam esasında bir yere gitmedi" diyerek yanıtlıyor.

Ancak BBC News Türkçe'ye konuşan Murathanoğlu, hem bu lakabın hem de şarkının yeniden gündeme gelmesi için takımın istikrarına ihtiyaç duyulduğu görüşünde.

Türkiye, Avrupa Basketbol Şampiyonalarında 2001'den sonra madalya kürsüsüne ilk kez bu sene çıkabildi.

İlk defa 2002'de gittiği Dünya Kupalarında ise Türkiye'nin ev sahipliğindeki 2010'daki turnuvada ikinci oldu. Bu Türk Milli Takımının bu turnuvadaki ilk ve son büyük başarısıydı.

12 Dev Adam, Olimpiyat Oyunları'na ise hiç katılamadı.

Aslı Kaşeler, basketbolseverlerin sporculardan başarı ve çaba görememelerinin yarattığı hayal kırıklığıyla 12 Dev Adam'ı gönlünden de gözünden de biraz uzağa koyduğunu söylüyor.

BBC News Türkçe'ye konuşan basketbol yorumcusu Kaan Kural da Türkiye'nin özellikle EuroBasket 2001'den sonra birçok kötü turnuva geçirdiğine dikkat çekiyor.

Buna rağmen 2001 ve 2010'daki bu başarıların Türkiye'de birçok "dev adamın" çıkması sağladığını söyleyen olan Kaşeler, "2002 doğumlu Alperen Şengün, maç sırasında söylediği marş ilk yayımlandığında daha doğmamıştı mesela" diyor ve şöyle devam ediyor:

"Ataman'ın dile getirdiği de bu aslında. 12 Dev Adam ruhu bir süredir gönülden uzaktı, şimdiki jenerasyonun enerjisiyle geri geldi."

'Filenin Sultanları' ve 'Bizim Çocuklar' örnekleri

Aslında Türk sporu milli takımlara takılan lakaplara yabancı değil.

Erkek basketbolculara 12 Dev Adam denmesinin ardından, kadın voleybolculara "Filenin Sultanları", erkek futbolculara da "Bizim Çocuklar" denildi.

Kerem Gönlüm, Ergin Ataman'ın "geri döndü" sözüyle 2010 Dünya Kupası'ndaki ikinciliğin ardından istenilen sonuçların alınamadığı 15 yılı hatırlattığı görüşünde.

Kadın voleybolcuların ise istikrarlı başarısı sayesinde hâlâ güçlü bir şekilde Filenin Sultanları diye anıldığını söylüyor.

Filenin Sultanları ismi, Türkiye'de düzenlenen 2003 Avrupa Kadınlar Voleybol Şampiyonası'nda alınan gümüş madalya sonrasında doğdu.

Bunun kendiliğinden gelişen anonim bir süreç olduğunu ifade eden Aslı Kaşeler, "bazen anonim slogan veya hitapların; hedef kitlede sahibinden bağımsız karşılık bulabileceği ve sahiplenilebileceği" görüşünde.

Voleybolcuların alıştırdığı bu başarıları sürdürmenin de zor olduğunu belirten Kaşeler şunları söylüyor:

"Ancak hep turnuva başarısı olarak bakılan bu durumun arka planında toplumda karşılık bulmuş başarılı değişimler var. Daha çok kız çocuğu voleybol tercih ediyor, voleybol altyapıları daha çok gence kapısını açıyor, gelecek tasarımı ve sürdürülebilir başarı için kaynaklar artıyor."

Kaşeler, "Bizim Çocuklar" ifadesinin ise hem turnuvalarda istenen başarıların gelmemesi hem de sporcuların saha dışı konularla gündeme gelmesi gibi nedenlerle toplum tarafından sahiplenilmediğini düşünüyor.

EuroBasket 2025'in yaratabileceği umut

Alperen Şengün'ün yıldızlaşması, takım kaptanı Cedi Osman'ın gösterdiği büyük liderlik, Adem Bona'nın blokları ve Şehmus Hazer'in smaçları…

Altın madalyayı kıl payı kaçıran 12 Dev Adam, pek çokları için parkede büyük bir karakter ortaya koydu.

24 sene sonra "12 Dev Adam'ın geri dönüşü", bir nesil için yeniden basketbola özendirici bir ivme yaratabilir mi?

İngiltere'nin başkenti Londra'da kendi adını taşıyan basketbol akademisinin başında olan Kerem Gönlüm, çeyrek final maçından bu yana bile spora yönelik ilginin arttığını söylüyor.

Bugünün 12 Dev Adam ve Filenin Sultanları'nın 24 yıl öncenin eserleri olduğunu anımsatan Aslı Kaşeler, "Şu an sahne önünde onları izleyip yetişenler ise sahnenin arkasında sıranın kendilerine gelmesini bekliyor" diyor.

Murat Murathanoğlu, 12 Dev Adam isminin Alperen Şengün, Cedi Osman ve arkadaşlarıyla gelecek nesillere taşınabileceği konusunda iyimser. Ancak uygun yatırımların da yapılması gerektiğinin altını çiziyor.

2001'de elde edilen başarıda Turgay Demirel başkanlığındaki Türkiye Basketbol Federasyonu'nun bilinçli ve planlı bir şekilde iki farklı nesli yetiştirdiğine dikkat çeken Murathanoğlu, orta vadeli planların önemine işaret ediyor.

Kaan Kural'a göre ise milli takım çekirdeğini korumalı ve bunun üzerine bir şeyler inşa edilmesi gerek:

"Mesela böyle jenerasyonlar yakalayan Yunanistan'a bakıyorsun, 7-8 yıl boyunca aynı oyuncularla hep ilk 4'te kalmış. Bu takım hep ilk 4'te kalabilecek mi?"

12 Dev Adam'ın bundan sonra ilk hedefi, 2027'de Katar'da düzenlenecek Dünya Kupası'na katılmak ve turnuvada üst sıralarda yer almak olacak.