Yataklarda Tehlikeli Bakteri ve Mantarlar

Uzun bir günün ardından, sıcak bir yatağa uzanmak gibisi yoktur. Başınızı yumuşak yastığa koyup, yorganınızın içinde kıvrılırsınız. Fakat bir yatakta olmaktan mutluluk duyanlar sadece biz insanlar değiliz.

Yüzeyin altına bakıp, nevresiminizin milyonlarca bakteriye, mantara, akara ve virüse ev sahipliği yaptığınızı öğrenirseniz, dehşete kapılabilirsiniz. Bunların her biri sizin gibi yatağınızın cennet olduğunu düşünüyor. Büyüyebilecekleri sıcak bir yer. Ter, salya, ölü deri hücresi ve yiyecek parçacıkları gibi ziyafetlerle dolu.

Toz akarını ele alalım. Günde 500 milyon deri hücresi döküyoruz. Küçük bir akarsanız, bu resmen bir açık büfe. Maalesef hem böcekler hem de dışkıları alerjileri, astımı ve egzamayı tetikleyebiliyor.

Nevresimler bakteriler için de bir cennet. Örneğin 2013'te Fransa'nın Lille kentinde bulunan Pasteur Enstitüsü'nde araştırmacılar hastane yataklarının üzerindeki çarşafları inceledi. Çarşafların insan teninde sıklıkla bulunan Stofilokok bakterisiyle dolu olduğunu tespit ettiler.

Stofilokoklar genelde zararsız ama S. Aureus gibi bazı türleri deri enfeksiyonlarına, sivilceye ve hatta bağışıklık sistemi zayıflamış hastalarda zatürreye bile yol açabiliyor.

İngiltere'deki Westminster Üniversitesi'nden mikrobiyolog Manal Muhammed "İnsanlar deri mikrobiyomunun bir parçası olarak çok miktarda bakteri taşırlar ve bunu büyük miktarlarda dökebilirler" diyor.

"Bu bakteriler genelde zararsız olsa da, hastanelerde daha sık görülen vücuda açık yaralardan girdiği durumlarda ciddi hastalıklara yol açabilirler."

Hastaneler iyi bir veri kaynağı çünkü hijyen ciddiye alınıyor ve nevresimler ile yastık kılıfları her hastadan sonra değiştiriliyor.

2018'de Nijerya'nın Ibadan Üniversitesi'ndeki bilim insanları yıkanmamış hastane yatak takımlarında idrar yolları iltihabına, zatürreye, ishale, menenjite ve kan zehirlenmesine yol açmasıyla bilinen diğer patojenik bakteriler birlikte E.coli de bulundu.

Temiz olmayan yatak takımları bu tür yerlerde gerçek bir enfeksiyon riski yaratıyor. 2022'de araştırmacılar maymun çiçeği virüsü hastalığı nedeniyle hastanede kalanların odalarından örnekler topladı.

Yatak takımı değiştirilirken havaya viral parçacıkların salındığını tespit ettiler. 2018'de de İngiltere'deki bir sağlık çalışanının bir hastanın yatak çarşafını değiştirirken virüse yakalandığı düşünülüyor.

En azından gelişmiş ülkelerde hastaneler bulaşmayı önlemek için çok sıkı kurallarla işlemek zorunda.

İngiltere'deki Manchester Üniversitesi'nden salgın hastalıklar ve küresel sağlık profesörü David Denning "Hastanelerde yatak takımlarını çok yüksek ısılarda yıkıyorlar ve bu bakterilerin çoğunu öldürüyor" diyor.

Bunun bir istisansı C.difficile. Özellikle yaşlılarda ishale yol açan bir bakteri. Denning'e göre çarşafların yıkanması C. difficile bakterisini yarıya kadar öldürüyor. Ancak bakterinin yumurtalarını öldürmek zor.

Fakat yine de İngiltere'deki enfeksiyon oranları düştü. Bu da standart hastane çamaşır yıkama prosedürlerinin takip edilmesi durumunda bulaşma riskini çok azalttığını ortaya koydu.

Tabii ki, hasta insanların yattığı yatak çarşaflarında patojenik bakteri bulunması, sağlıklı insanların yattıkları yatak takımlarına kıyasla daha muhtemel. Peki, evdeki yastıklarınız ve çarşaflarınızda durum ne?

2013'te Amerikan yatak şirketi Amerisleep, bir haftadır yıkanmamış bir yastık yüzünden numuneler aldı. Yastık yüzünün her altı santimetrekaresinde üç milyon civarında bakteri olduğu tespit edildi. Bir başka deyişle ortalama tuvalet oturağından 17 bin kat daha fazla.

Bu arada 2006'da da Denning ve çalışma arkadaşları yakınlarından altı yastık yüzü topladı. Yastık yüzleri 18 ay ila 20 yıl sürekli kullanımdaydı. Tüm yastık yüzlerinde mantar bulundu. Özellikle toprakta sık görülen Aspergullis fumigatus mantarından.

Denning "Her yastıkta milyarlarca, trilyonlarca mantar partikülünden bahsediyoruz" diyor.

"Bu kadar çok mantar olmasının nedeninin de geceleri başımızdan terlememiz olduğunu düşünüyoruz. Ayrıca toz akarı da bulunuyor ve toz akarlarının dışkısı mantarlara yiyecek sağlıyor. Bir de tabii ki başınız üzerinde olduğundan, yastık ısınıyor. Yani nem, gıda ve sıcaklık var."

Çoğumuz yastık yüzlerimizi nadiren yıkadığından da mantarlar keyifleri bozulmadan uzun süre, yıllarca yaşayabiliyorlar. Tek rahatsız edildikleri anı yastığımızı kabarttığımızda yaşıyorlar ve bu da mantar yumurtalarını yatak odanıza saçabiliyor.

Yıkasak bile mantar 50 dereceye kadar hayatta kalabiliyor. Bir de her durumda yıkamak yastık yüzlerini daha nemli hale getiriyor ve mantarların daha da büyümesini sağlıyor.

İnsanların uykuda geçirdiği vakit ve yastığın ağıza yakınlığı düşünüldüğünde, bu bulguların özellikle astım ve sinüzit gibi solunum yolları hastalığı olanlarda etkisi önemli olabiliyor.

Ağır astım hastalarının yarısı kadarı Asperliggus fumigatus mantarına da alerjik. Bu mantarla temas daha önce verem ya da sigara bağlantılı akciğer hastalığı geçirenlerde kronik akciğer rahatsızlıklarına yol açabiliyor.

Denning'e göre sağlıklı bir bağışıklık sistemi olan insanların % 99.9'u A. fumigatus mantarının yumurtalarını solumakla kolayca başa çıkabiliyor. Fakat bağışıklık sistemi baskı altındaki insanlarda bu mantar zayıflamış savunma sistemini aşıp, yaşamı tehdit eden hastalıklara yol açabiliyor.

Denning " Lösemi varsa ya da organ nakli olmuşsanız ya da Covid veya grip nedeniyle yoğun bakıma alınacak kadar talihsizseniz bizim işgalci aspergillosis dediğimiz mantarı alırsınız. Bu durumda mantar akciğerlere girer ve akciğer dokusuun yok edene kadar devam eder" diyor.

Peki, yastık yüzlerini yıkamak işe yaramıyorsa, yapabilecek herhangi bir şeyimiz var mı? Denning'e göre astımınız, akciğer hastalığınız ya da sinüsitiniz yoksa yastığınızı her iki yılda bir değiştirmeyi düşünmelisiniz. Fakat bu rahatsızlıklar varsa her üç ila altı ayda bir yeni bir yastık satın almanız gerekiyor.

Bu arada mesele yatak çarşaflarının yıkanma sıklığına gelince, çoğu uzman haftada bir yıkanmalarını tavsiye ediyor. Yıkama dışında, ütü yapmak da çarşaflardaki bakteri sayısını azaltıyor.

Denning "Başka yapacak bir şeyiniz yoksa çarşaflarınızı dikkatle ütüleyebilirsiniz. Fakat bu bakterilerin tümü zaten vücudunuzda da var. Dolayısıyla sağlıklı bir insansanız, pek de fark etmiyor" diyor.

"Fakat hastaysanız daha önemli olabilir. Bir de yatağa kaçıran bir çocuğunuz varsa kesinlikle daha sık, daha yüksek derecelerde yıkamalısınız."

Bir evcil hayvanın yatakta uyumasına izin vermek de bakteri ve mantar sayısını artırıyor. Aynı zamanda uyumadan önce duş yapmak, kirli çoraplarla yatağa girmek ya da teninizde makyaj veya losyonlarla yatağa girmek de. Ayrıca yatakta kahvaltı ya da gece yarısı atıştırmaları da tabii.

Denning "Kimse yatakta yemek yememeli demiyorum ama yerseniz, çarşafları düzenli yıkamak önemli. Ayrıca bu durumda haftada bir yıkamanın da pek yeterli olacağını söyleyemem" diyor.