Rusya aşı: Putin'in 'ilk koronavirüs aşısı' dediği Sputnik hakkında neler biliniyor?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, koronavirüs aşısı çalışmalarında mutlu sona ulaştıklarını açıkladı. Putin, Rusya'nın ilk koronavirüs aşısını geliştirdiğini duyurdu. Aşıya "Sputnik" ismi verildi. Sputnik, 1957 yılında uzaya gönderilen ilk Sovyet uydusunun ismiydi.

Putin, yakında aşının toplu üretimine başlamayı amaçladıklarını, aşının kızına yapıldığını da söyledi. Kızının ateşinin ilk gün 38 dereceye çıktığını, sonra 37 dereceye düştüğünü belirten Putin, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Aşının oldukça işe yaradığını ve güçlü bir bağışıklık yarattığını biliyorum. Tekrar ediyorum, aşı gerekli tüm kontrolleri geçti."

Rusya, Ekim ayında koronavirüse karşı ülkede toplu aşı kampanyası başlatmayı da planlıyor. Önce doktorlara ve öğretmenlere aşı yapılacak. Aşı "ücretsiz" olacak ve maliyeti ülke bütçesinden karşılanacak.

Peki, Rusya'nın ürettiği ve bazı uzmanların şüpheyle yaklaştıkları bu aşı hakkında neler biliniyor?

'Beşten fazla ülke aşımızı üretmek istiyor'

Rusya Sanayi ve Ticaret Bakanı Denis Manturov, TASS ajansına yaptığı açıklamada; Gamaleya Enstitüsü'nün Vladimir, Yaroslavl ve Moskova bölgelerinde tesisleri bulunan üç işletme ile -Generium, R-Pharm ve Binnopharm- seri üretim üzerinde çalıştığını söyledi. Manturov, röportajında seri üretimin Eylül ayı başında başlayacağını da duyurdu.

Manturov, kesin rakamlar vermemekle birlikte, bu yıl her ay "birkaç bin doz" aşının üretileceğini söyledi. Manturov'un açıklamasına göre, 2021 yılına kadar Rus şirketleri, Gamaleya Enstitüsü'nün aşısından birkaç milyon doz üretecek.

Dmitriev, Rossiya-24 kanalına verdiği röportajda ise dünyanın dört bir yanından 20'den fazla ülkenin ürettikleri aşıya ilgi gösterdiğini söyledi ve ekledi:

"Şu anda beşten fazla ülke, Rus aşısını üretmeye başlamak için bizimle aktif olarak çalışıyor."

İlaç şirketlerinden acele etmemeleri istendi

Rus RBC gazetesinin haberine göre, Rusya Klinik Araştırma Kuruluşları Derneği (ACOI) tarafından Pazartesi günü Sağlık Bakanı Mikhail Murashko'ya gönderilen mektupta, resmi açıklamanın klinik denemelerinin üçüncü aşamasının başarıyla tamamlanmasına kadar ertelenmesi istendi.

Derneğin direktörü Svetlana Zavidova imzasıyla gönderilen mektupta, bakanlığın aşıya yaşlılarla başlama kararına değinilerek aşı hakkında yaşlıların güvenliğine dair hiçbir veri olmadığı vurgulandı.

Bayer, AstraZeneca, Novartis gibi çok sayıda büyük firmanın da içinde olduğu dernek, aşının tüketicilerin alacağı bir son ürün olarak devlet tescil prosedüründen geçmesi gerektiğini de hatırlattı.

Bloomberg'e konuşan Zavidova, Rusya'nın aşı çalışmalarına dair daha önce de şunları söylemişti:

"Neden tüm şirketler kurallara uyarken Ruslar kurallara uymuyor? Klinik araştırma yapma kuralları kanla yazılmıştır. İhlal edilemez."

Zavidova, "Doğruluğu kanıtlanmamış bir aşı, insanlara enjekte edildiğinde ne olacağı konusunda hiçbir fikrimiz yok. Bu tam anlamıyla Pandora'nın kutusu meselesi" diyerek Rusya'yı keskin bir dille uyarmıştı.

Rusya'nın iki aşı çalışması var

Rusya, iki Covid-19 aşısı üzerinde çalışıyor. Bunlardan biri, Vektor Eyalet Viroloji ve Biyoteknoloji Araştırma Merkezi tarafından geliştirilen bir aşı.

İkincisi ise Putin'in bugün açıkladığı, Gamaleya Bilimsel Epidemiyoloji ve Mikrobiyoloji Araştırma Enstitüsü ve Rusya Savunma Bakanlığı tarafından üretilen aşı.

Rus haber ajansı TASS, 1 Ağustos'ta yayımladığı haberde, Gamaleya Bilimsel Araştırma Enstitüsü'nden aşı adayı olan Gam-COVID-Vac Lyo'nun insanlar üzerindeki denemelerinin tamamlandığını bildirdi.

TASS daha sonra yayımladığı başka bir haberde, Rusya Doğrudan Yatırım Fonu (RDIF) Başkanı Kirill Dmitriev'in Gam-COVID-Vac Lyo aşısı ile ilgili açıklamalarına yer verdi.

Haberde Dmitriev, "Gam-COVID-Vac Lyo enjekte edilen kişilerin ilk dozu aldıktan sonraki 21'inci günde bağışıklık geliştirdikleri" yönünde ifadeler yer aldı. Dmitriev, ikinci enjeksiyonu aldıktan sonra bağışıklıklarının iki katına çıktığını söyledi.

Ülkedeki diğer aşı projesi ne durumda?

Vektor Eyalet Viroloji ve Biyoteknoloji Araştırma Merkezi tarafından geliştirilen Covid-19 aşısının seri üretimine ise Kasım ayında başlanacak. Aşı 4 Ağustos'ta ilk kez insanlar üzerinde denenmişti.

Tartışmalar sürüyor

Rusya'nın aşı denemeleriyle ilgili herhangi bir bulgu yayımlamaması sağlık çevrelerinde tartışma yarattı. Bazı uzmanlar Rusya'nın kestirme yollara başvurması ve süreci hızlıca yürüterek insanları riske atmasından endişe ediyor.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) de devreye girdi ve Rusya'dan "güvenli ve etkili bir aşı" üretmek için yerleşik kurallara uymasını istedi.

WHO Sözcüsü Christian Lindmeier bir basın toplantısında, "Bazen araştırmacılar bir şey bulduklarını iddia ediyorlar ki bu da gerçekten harika bir haber. Ancak işe yarayan bir aşı bulmak veya bu konuda bir ipucu elde etmekle bunların hepsini gözden geçirmek arasındaki aşamalarda büyük farklar var" dedi.

Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü Direktörü Dr. Anthony Fauci de "Çinlilerin ve Rusların aşıyı herhangi bir insana uygulamadan önce gerçekten aşıyı test ettiğini umuyorum" diye konuştu.

ABD'de Dış İlişkiler Konseyi'nde Küresel Sağlık Programı Direktörü Thomas Bollyky ise Associated Press haber ajansına yaptığı açıklamada, "Uygun şekilde test edilmeyen aşılar, sağlık üzerinde olumsuz bir etkiyle birlikte yanlış bir güvenlik duygusu yaratabilir. Dahası, aşılara olan güveni de zayıflatabilir" dedi.

Rusya Sağlık Komisyonu Şefi Anna Popova 2 Ağustos'ta Rossiya-1 televizyonuna verdiği mülakatta, "İnsanlara sunacağımız koronavirüs aşısının güvenli ve verimli olacağından şüphem yok. Bağışıklığın sürdürülebilir ve kalıcı olmasını umuyorum" ifadelerini kullanmıştı.

Rusya Savunma Bakanlığı'nın açıklamasında ise şu ifadeler yer aldı:

"Araştırmanın süresini kısaltmaya yönelik herhangi bir girişimde bulunmadan, daha fazla risk oluşmasını önlemek için aşı gönüllüler üzerinde yürürlükteki mevzuatla ve bilimsel metodolojik düzenlemelerle tam uyum içinde test edilmiştir."

'Siber saldırı' iddiası

Temmuz ayında İngiltere, ABD ve Kanada güvenlik servisleri, Rus bilgisayar korsanlarının, muhtemelen bilgi çalma niyetiyle Covid-19 aşısının geliştirilmesinde yer alan çeşitli kuruluşları hedef aldığını açıklamıştı.

İngiltere Ulusal Siber Güvenlik Merkezi (NCSC), The Dukes veya Cozy Bear olarak da bilinen APT29 adlı grubun Rus istihbarat servislerinin bir parçası olduğunun yüzde 95'ten fazla kesin olduğunu söylemişti.

Rusya'nın İngiltere Büyükelçisi Andrei Kelin, BBC'ye yaptığı açıklamada "bunun hiçbir anlamı olmadığını" söyleyerek suçlamayı reddetmişti.

İngiltere'de Oxford Üniversitesi tarafından geliştirilen bir aşının denemeleri, aşının bağışıklık tepkisini tetikleyebileceğini göstermişti. AstraZeneca şirketi ile yalnızca İngiltere'de 100 milyon doz üretim yapmak için bir anlaşma imzalanmıştı.