Koronavirüs: BM destekli araştırmaya göre Covid-19 krizi Türkiye'de kadınların iş yükünü artırdı

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın (UNDP) desteğiyle hazırlanan kapsamlı bir araştırma, Türkiye'de Covid-19 krizinin toplumsal cinsiyete dayalı iş bölümü üzerinde değişikliklere neden olduğunu ortaya koydu. Araştırmaya göre salgın döneminde kadınların hem hane içi ücretsiz alanda hem de ücretli çalışma alanında çalışma saatleri ve iş yükü arttı. Aynı dönemde erkeklerin toplam ortalama günlük iş yükü ise azaldı.

Mayıs ayında salgın nedeniyle evde kalma sürecinde gerçekleştirilen anket, okulların kapanması, çocuk, yaşlı ve hasta bakım ihtiyaçlarının artması, mal ve hizmetlere erişimde ortaya çıkan zorluklar nedeniyle "hane içi üretim ve bakım" emeğine eşi görülmemiş bir artış olduğunu ve bu talep artışına cevap veren temel aktörün kadınlar olduğunu gösteriyor.

UNDP destekli araştırma notu, KONDA'nın küresel salgın anketindeki zaman kullanımına ilişkin sorulara verilen yanıtların İstanbul Teknik Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi'nden iki bilim kadını, İpek İlkkaracan ve Emel Memiş tarafından hazırlanan ve daha sonra ayrıntılı bir rapor halinde yayımlanacak olan analizine dayanıyor.

Ücretli emek alanında farklılıklar

Araştırmada koronavirüs krizinin nüfusun önemli bir bölümü açısından istihdam sorunu yarattığı ve çok insanın iş ve gelir kaybına uğradığı aktarılıyor.

Araştırmaya göre salgın nedeniyle toplam iş ve gelir kaybı yaşadığını belirtenlerin oranı erkeklerde yüzde 54, kadınlarda yüzde 32. Dolayısıyla erkeklerin toplam iş ve gelir kaybı kadınlara kıyasla neredeyse iki kat daha yüksek görünüyor.

Fakat, rakamlar salgın öncesinde "istihdam edilen" kesimle sınırlandırıldığında kadınların istihdam süreçlerinde daha yüksek bir riskle karşı karşıya kaldıkları kaydediliyor.

Yani salgın öncesi ücretli bir işte çalışanlar kesime bakıldığında, kadınların yüzde 31'inin, erkeklerin ise yüze 18'inin işten çıkarıldığı, kadınların istihdam ya da gelir kaybı riskinin çok daha yüksek olduğu görülüyor.

Araştırmaya göre, aynı dönemde yine kadınların erkeklere göre ücretli izin hakkından da daha sınırlı yararlanabildikleri ve kadınların salgın döneminde evden çalışmaya geçme olasılığının erkeklere göre iki kaç fazla olduğu ortaya çıkıyor.

Ücretsiz ev emeğindeki ve toplam iş yükündeki artışlar

UNDP araştırma notunda, salgın döneminde ilan edilen evde kalma tedbirleri nedeniyle gerek erkeklerin gerekse kadınların ücretsiz iş yükünün arttığı ancak kadınların, erkeklerin neredeyse 4 katı daha fazla ücretsiz emek harcayarak bu yükün önemli bir kısmını omuzlarında taşıdığı kaydediliyor.

Araştırmaya göre salgın döneminde artan ücretsiz iş yükü kadınlar için günde 2,9 saatten 4,5 saate, erkekler için günde 0,3 saatten 1,1 saate çıkıyor.

Toplam ücretli ve ücretsiz iş yükü birlikte değerlendirildiğinde de araştırma erkeklerin çalışma sürelerinin günlük ortalama 1,2 saat azalarak 4,3 saate indiğini ama kadınların toplam çalışma sürelerinin günde bir saat artarak günde 5,5 saate ulaştığını gösteriyor.

Çalışmada, örneklemin büyük çoğunluğunu ve toplamın yüzde 86'sını oluşturan çocuklu çiftlerden oluşan hanelerde, toplumsal cinsiyete göre iş yükü dağılımı bakımından benzer bir eğilimin ortaya çıktığı ve kadınlarla erkekler arasında toplam çalışma süreleri arasındaki farkın salgın öncesine göre açıldığı kaydediliyor.

Buna karşılık araştırma notunda, "evli çiftlerden oluşan hanelerdeki erkek ve kadınların ücretli, ücretsiz ve toplam çalışma süreleri arasındaki farkta yaşanan değişim, istihdam durumu ve koşulları ile çocuk sahibi olup olmamalarına göre büyük farklılık göstermektedir" deniyor.

Çalışan çiftler bakımından bu konudaki rakamlar, salgın öncesinde günde ücretli ve ücretsiz 7,7 saat çalışan bir kadının salgın döneminde günde 9,2 saat çalışmaya başladığını gösteriyor. Halen ücretli çalışmayı sürdüren kadınlarda çalışma saatleri 10 saati geçiyor. Erkeklerin ise salgın öncesi günde ortalama 7,7 saat olan ücretli ve ücretsiz toplam çalışma süresinin 7,6 saate indiği görülüyor.

Araştırma çocuklu çiftlerden oluşan hanelerde kadınların ücretsiz ev içi emeğinin de çocuksuz ailelere göre daha fazla arttığına işaret ediyor.

Erkeklerin ücretsiz emeğinde artış

Salgınla birlikte büyüyen ücretsiz ve toplam çalışma saatlerindeki toplumsal cinsiyet uçurumlarına rağmen, çalışma ilginç bir bulgu olarak erkeklerin ücretsiz çalışma sürelerindeki göreceli artışa dikkat çekiyor.

"Salgın nedeniyle evden ücretli çalışmaya geçen erkeklerin hane içi ücretsiz çalışma süresinde, küresel salgın öncesine oranla beş kat artış meydana gelmiştir" denilen araştırmada aynı zamanda hem kadınlar hem erkeklerin yüksek oranda ev işlerinin erkek ve kadın arasında daha eşit paylaşılması gerektiğini belirttiklerine de vurgu yapılıyor.

Eşitlikçi politikalar tavsiyesi

UNDP destekli araştırma sonuçta genel olarak salgın döneminde kadınlar ve erkeklerin günlük ücretli çalışma saatleri, istihdamdaki düşüşle paralel olarak azalırken, kadın ve erkeklerin birlikte yaşadığı hanelerde ortalama olarak kadınların iş yükünün arttığı erkeklerinkinin ise azaldığı sonucuna varıyor.

Araştırma notuna göre bu bulgular "bakım işlerinden kaynaklanan hane içi ücretsiz emek yükünün sınırlanması ve kadınlar ve erkekler arasında daha eşitlikçi dağılması yönündeki politikalara yönelik acil bir ihtiyacı göz önüne seriyor."

Bu doğrultuda iş gücü piyasası düzenlenmeleri geliştirilmesi ve bakım hizmetlerinin etkin bir şekilde sunumunun, kadınların işgücüne katılımı ve "kadınlar ile erkeklerin ekonomik fırsatlara erişimleri açısından" dönüştürücü bir değişimin önünü açacağı kaydediliyor.