Gebelikte Toksoplazma Enfeksiyonu

Toksoplazma hücre içinde yaşayan bir parazittir. İyi pişmemiş et, kedi dışkısının karıştığı toprak, su ve yıkanmamış sebze ve meyve vasıtasıyla bulaşır. Kas ve beyin hücrelerinde yıllarca uyku halinde kalabilir. Bağışıklık sistemi normal olan kişiler çoğunlukla enfeksiyonu geçirdiğinin farkına varmaz. Bazen ateş, halsizlik, kas ağrısı gibi grip benzeri şikayetler ile ortaya çıkar. Bağışıklık sistemi normal olmayan kişilerde ise ensefalit, menenjit, beyin absesi, zatüre, miyokardit gibi ciddi sorunlar meydana gelebilir.

Toksoplazma enfeksiyonunun gebelikte görülme sıklığı dünyada 1-8/1000 olarak bilinmektedir. Ülkemizde bu oran çok daha düşüktür. Toksoplazma enfeksiyonu gebelikte geçirildiğinde ortalama %40 oranında plasenta yoluyla bebeğe geçer. Gebeliğin başında bu oran %15'lerde iken gebeliğin ortasında %30, gebeliğin son üç ayında %60 oranında bebeğe geçiş söz konusudur. Annede enfeksiyon görülmesinden 4-16 hafta sonra bebekte enfeksiyon belirtileri ortaya çıkabilir. Gebeliğin ilk üç ayında bebeğin enfeksiyonla teması halinde %75 oranında ciddi bulgular ortaya çıkarken, gebeliğin son üç ayında neredeyse hiç bulgu ortaya çıkmamaktadır. Yani gebelik ilerledikçe bebeğe geçiş olasılığı artsa da, bebeğe olan etki azalır.

Gebelikte sadece ilk defa geçirilen toksoplazma enfeksiyonu sırasında bebek için risk mevcuttur. Daha önce bu enfeksiyonu geçirmiş bir kişinin daha sonraki gebeliklerinde toksoplazma enfeksiyonu olması mümkün değildir. Toksoplazma enfeksiyonu neticesinde bebekte katarakt, koryoretinit, üveit, asit, hidrops, karaciğer ve dalak büyümesi, bağırsak parlaklığı, kalp veya akciğer zarında sıvı toplanması, beyin, karaciğer, kalpte kalsifikasyon görülebilir.

Toksoplama enfeksiyonunun tanısı kanda bakılan antikorlarla koyulur. İki çeşit antikor mevcuttur; toksoplama Ig M yeni geçirilen enfeksiyonda pozitif olur. Enfeksiyondan 10-13 ay sonra kaybolur. Ama bazı kişilerde yıllarca pozitif kalır. Toksoplazma Ig G ise Ig M'den daha geç yükselir ve ömür boyu pozitif kalır. Toksoplazma Ig M'nin negatif Ig G'nin pozitif olması durumunda enfeksiyonun daha önce geçirilmiş olduğu anlaşılır. Gebelikte her ikisinin pozitif saptanması durumunda ise enfeksiyonun ne kadar süre önce geçirildiğini anlamak için avidite testi yapılır. Aviditenin yüksek olması enfeksiyonun en az 12 hafta önce geçirildiğini gösterir. Böyle bir sonuç ile gebeliğin ilk üç ayında karşılaşılırsa toksoplazmanın gebe kalmadan önce geçirildiği anlaşılır ve bebek için risk mevcut değildir. Düşük avidite ise enfeksiyonun yeni geçirildiğini gösterir.

Gebelikte annenin toksoplazma geçirdiği düşünülüyorsa mutlaka spiramisin adında bir antibiyotikle tedavi başlanmalıdır. Bu ilaç parazitin anneden bebeğe geçişini engeller, bebekte gelişebilecek bulguları hafifletir. Annede toksoplazma olması bebeğin de her zaman bu enfeksiyonu geçireceği anlamına gelmez.Bebekte enfeksiyon varlığını araştırmak amacıyla 19. haftadan sonra amniyosentez yaparak bebeğin sıvısında toksoplazma olup olmadığına bakılır. Bu sıvıda toksoplazma varsa o zaman daha güçlü antibiyotiklerle bebek tedavi edilmeye çalışılır. Bu antibiyotiklerin yan etkisinin yüksek olması nedeniyle amniyotik sıvıda toksoplazma saptanmayan kişilere verilmesi tercih edilmez ve spiramisine gebelik boyunca devam edilir. Sonuç ne olursa olsun bebek gebelik boyunca ayda bir toksoplazma enfeksiyonu bulguları açısından ultrason ile detaylı bir şekilde incelenmelidir.

Gebeliğin başında toksoplazma antikorlarına her gebede rutin olarak bakıp bakmama konusu tartışmalıdır. Ülkemizde toksoplazma enfeksiyonunun nadir görülmesi ve testlerin yanlış pozitiflik olasılığı nedeniyle rutinde istenmeyip, ultrasonda toksoplazma bulgularının saptanması halinde bu testlerin yapılması sıklıkla uygulanan bir yöntemdir. Bunun yanı sıra bazı hekimler gebeliğin başında bu testleri yapmayı tercih etmektedir.

Gebelik sırasında toksoplazma enfeksiyonundan korunmak son derece önemlidir ve gebe kalan her kadın bunun için çaba harcamalıdır. En fazla kedi etinden bulaştığı bilinmekle birlikte evde kedi besleyen kişilerde kedinin çiğ et yememesinde dolayı pek görülmemektedir. Kedi besleyen kişiler kendini korumak için dışkıyla temas etmemeli, eldiven giymeli veya kum temizliği işini bir başkasına devretmelidir. Ayrıca gebe kadınlar iyi pişmemiş et yemekten mutlaka kaçınmalıdır. Çiğ et ile temas sonrası eller çok iyi yıkanmalıdır. Toprakla temas da çiğ et kadar önemli bir bulaş kaynağıdır. Meyve ve sebze çok iyi yıkanmalı, toprakla temas ettikten sonra el hijyenine çok dikkat edilmelidir. Toksoplazma enfeksiyonu geçiren bir kadın en erken altı ay sonra gebe kalmalıdır.