Doğum Sonrası Psikozun Etkileri

UYARI: Haber bazı kişilerin rahatsız edici bulabileceği unsurlar içeriyor.

Ellie ilk başta kendini çok mutlu hissettiğini söylüyor. Ağrı kesici kullanmadan evde doğum yapmış ve anne olmaktan ötürü çok sevinçliymiş. Üç gün boyunca sadece birkaç saat uyuyabilmiş olmasına rağmen daha sonra hiç uykuya ihtiyacı olmadığına karar vermiş.

"Bunu en iyi şekilde rüya ile gerçeğin ne olduğunu ayırt edemediğiniz bir kabustan uyanmak şeklinde tarif edebilirim. Ama [bu his] devam edip duruyordu" diyor.

"Sonra oğlumu yatakta öldürdüğümü düşündüm. Partnerimin geldiğini ve 'Bu gerçek mi?' diye sorup durduğumu hatırlıyorum."

Ellie, yeni ebeveynlerin hayatını geçici olarak altüst edebilen bir rahatsızlık olan doğum sonrası psikoz yaşıyordu.

Doğum sonrası psikoz nedir?

Yeni annelerin kendileri gibi hissetmemeleri veya gerçeklikle bağlarını kaybetmeleri doğum sonrası psikozun belirtisi olabilir.

Yeni ebeveynlerde doğumdan sonra uyku yoksunluğu yaygın olsa da, psikozdan muzdarip bir kadın tamamen uyumayı bırakabilir.

İngiltere Ulusal Sağlık Hizmeti'ne göre, belirtiler şunlar:

Doğum sonrası psikoz çoğu zaman özel müdahale için hastaneye yatırılmayı gerektiren ciddi bir rahatsızlık.

Fakat uzmanlar psikoz ne kadar ciddi görünürse görünsün tedaviyle kadınların aylar içerisinde düzelebileceğini söylüyor.

Doğum sonrası psikoza ne yol açıyor?

Senelerdir araştırılmasına rağmen, doğum sonrası psikozu neyin tetiklediği hâlâ net değil.

Doktorlar, doğum sırasında meydana gelen hormonlardaki ani bir değişikliğin bununla bir ilgisi olabileceğini düşünüyor. Bu değişim aşırı kafa karışıklığı ve paranoyaya neden olabilir. Ancak kimin etkileneceğini tahmin etmenin güvenilir bir yolu yok - örneğin kan testiyle anlamak mümkün değil.

Doğum sonrası psikoz teşhisi konulan yeni annelerin en az yarısı daha önce hiç psikoz yaşamamış, bu nedenle ilk defa halüsinasyon görüyorlar ve bu onlar için çok ürkütücü.

Ellie için doğum sonrası psikoz aniden geldi.

"Gece yarısı evde doğum sancısı çekerken, eşimi sabah 06:00'ya kadar uyandırmamaya karar verdiğimde başlayıp başlamadığını merak ediyorum" diyor.

Doğum sonrası psikoz, doğum yapan her 1000 kadından bir ila ikisini etkiliyor. Her 10 yeni anneden birini etkileyen doğum sonrası depresyondan daha az yaygın. Uzmanlar, tahmin edilenden daha fazla kadının etkilendiğine inanıyor.

Senelerce ağır seviyedeki doğum sonrası depresyon bile ciddiye alınmadı ancak doktorlar, ruh sağlığına yönelik bu tutumun ebeveynlerin yeterli desteğe erişmesini zorlaştırabileceği konusunda uyarıyor.

İngiltere'deki Action on Postpartum Psychosis (Doğum Sonrası Psikoz için Eylem) adlı yardım kuruluşunun araştırması, kadınlara yanlış teşhis konmasının ve ebe ya da doktor tarafından uyku ilacı önerilmesinin hâlâ yaygın olduğunu gösteriyor.

Şu anda doğum sonrası psikoz geçiren anneleri destekleyen bir yardım kuruluşunda çalışan Ellie için, uyku eksikliği ve mükemmel bir anne olmak için büyük bir baskı hissetmek gibi birkaç faktör onu krize götürdü. Ancak, artık tip 1 bipolar bozukluğu olduğu için çok daha yüksek risk altında olduğunu biliyor.

Cardiff Üniversitesi'nin Lancet dergisinde yayımlanan araştırmasına göre, bu rahatsızlığa sahip kadınların yaklaşık %25'i ilk bebeklerinden sonra hastane bakımına ihtiyaç duyacak kadar ciddi bir dönemden geçiyor.

İngiltere, Avustralya ve Yeni Zelanda'da, bu gruptaki kadınlar ilaçlarını kullanmaya devam etmeye teşvik ediliyor. Bu durumdaki kadınların tavsiye almak için uzman bir psikiyatriste görünmeleri gerekiyor.

Cardiff'te bu konuda uzmanlaşan psikiyatristlerden biri olan Dr. Ian Jones'un araştırması, çocukluk travması geçmişi olan kişilerde doğum sonrası psikoz riskinin artmadığını gösteriyor. Jones'a göre bu, doğum sonrası psikozun biyolojik bir unsur olduğu ve hormonlardaki artışın en büyük itici faktörlerden biri olduğu fikrini güçlendiriyor.

Nasıl aşılabilir?

Birçok araştırmaya göre, doğum sonrası psikoz geçiren anneler tedavi görmezlerse kendilerine zarar vermeye çalışabilirler.

İngiltere, Avustralya ve Yeni Zelanda'da yapılan klinik çalışmalar, psikozlu anneleri, anne ve bebek psikiyatri ünitelerinde bebekleriyle birlikte çok sıkı gözlem altında tutarak tedavi etmenin daha iyi olduğunu ortaya koyuyor.

Çok başarılı sonuçlar verseler de çok az ünite ve yatak olduğundan yer bulmak çok zor.

Fransa ve Belçika'da da bu duruma özel üniteler bulunuyor.

"Beynimde bir sigorta atmış gibi hissettim ve bu çok belirgindi" diyor Ellie. Hafızasında boşluklar var ama evde merdivenlerin tepesinde durup eşinin hastaneyi aramasını dinlediğini hatırlıyor.

"Çok korkmuştum. Yardıma ihtiyacım vardı ve çığlıklarımı duyduğundan baş ebe beni bir anne ve bebek psikiyatri ünitesine yönlendirmek için çabaladı" diyor Ellie. "En önemli şey iyi olmanızı sağlıyor, öncelik bu" diyor.

Avustralya'da kâr amacı gütmeyen Perinatal Mükemmeliyet Merkezi'nin sözcüsü Ariane Beeston, doğum sonrası psikozu yaşamış ve bu yataklara duyulan ihtiyacı hayati olarak tanımlıyor.

Daha önce çocuk koruma alanında çalışan Beeston için doğum sonrası psikoz birdenbire ortaya çıkmış. I'm not myself you see (Ben kendim değilim) adlı kitabında, oğlunun yanında ejderhalar ve tepesinde uçan hükümete ait insansız hava araçları gördüğü halüsinasyonlarını anlatıyor.

Sonunda bir anne ve bebek psikiyatri ünitesine yatırıldıktan sonra, yeterince uyuması, yeni doğan oğluyla bağ kurması ve 'ebeveynlik' derslerine katılarak iyileşmesi için desteklenmiş. Bu deneyimin kendisini derinden değiştirdiğini söylüyor.

Bu anne ve bebek psikiyatri ünitesinden çıkmaya hazırlanan kadınlar için en zor anlardan biri, bakım ekipleriyle birlikte eve dönmek için doğru zamanın ne olduğuna karar vermek.

Londra'daki Kings College'de araştırmacı Dr. Clare Dolman'a göre, emzirip emzirmemek de yüksek risk altındaki kadınlar için önemli bir karar, çünkü devam edilen herhangi bir ilacı almanın nasıl işleyeceğini anlamanız gerekir.

Bu tür bir desteğe erişim diğer ülkelerde son derece sınırlı olabilir. Dünya genelinde ilk kez anne olma konusunda derin sosyokültürel farklılıklar var.

Bazı kültürler hala yeni anneler için doğum sonrası 40 günlük lohusalık süresini dayatıyor. Hindistan'ın bazı bölgelerinde doğum sonrası psikozu kader olarak bile açıklanabiliyor - devva hididide veya bir hayalet tarafından ele geçirilme.

Diğer kültürlerde ise doğum sonrası ruh sağlığı bozuklukları kişisel bir eksiklik ya da anne olarak başarısızlık olarak algılanabilir.

Araştırmacılar, Hong Kong'daki annelerin geleneksel annelik rolünü oynamaları için baskı altında olduklarını ve bunu yapmadaki herhangi bir başarısızlığın utanç verici bir itibar kaybı olarak deneyimlenebileceğini tespit etti.

Manchester ve Cardiff Üniversitesi'nin araştırmasına göre, doğum sonrası psikoz yaşayan her iki anneden biri ne yazık ki sonraki doğumlarında da bunu yaşamaya devam ediyor.

Birden fazla çocuğu olan anneler, aile ya da arkadaşlarının desteğini önceden ayarlamak, uykuyu önceliklendirmek ve Ellie'ye göre," iyi bir ebeveyn olmak için kendini önceliklendirmek" gibi detaylı bir ön planlama süreci tarif ediyorlar.