Türk romanının 'zaman ustası' Adalet Ağaoğlu hayatını kaybetti

"Ölmeye Yatmak", "Bir Düğün Gecesi" ve "Fikrimin İnce Gülü"nün de aralarında bulunduğu çok sayıda unutulmaz eseri Türk edebiyatına kazandıran yazar Adalet Ağaoğlu, 91 yaşında hayata veda etti.

Kumaş tüccarı Hafız Mustafa Sümer'in kızı olan usta yazar, 23 Ekim 1929'da Ankara'nın Nallıhan ilçesinde dünyaya geldi.

Evlenmeden önce Adalet Sümer, evlendikten sonra da bir süre Adalet Sümer Ağaoğlu adlarıyla eserlerini kaleme alan yazar ayrıca Parker Quinck, Remüs Telada adlarını da kullandı.

Oyuncu ve oyun yazarı Güner Sümer'in de ablası olan Ağaoğlu, ilkokulu Nallıhan'da okudu. Başarılı yazar, Nallıhan'da ortaokul olmadığından, 1938'de ailesiyle Ankara'ya taşındı.

Henüz lise yıllarında ilk şiirlerini yazmaya başlayan Ağaoğlu, Ankara Kız Lisesini bitirdiği 1946 ile 1947 arasında Ulus gazetesinde tiyatro eleştirileri kaleme aldı. Ağaoğlu, 1948'de ilk şiiri "Gölgeler"in yayınlandığı Kaynak dergisinde 1950'ye kadar şiirlerini okuyucuyla buluşturdu.

Daha sonra oyun yazarlığına yönelen yazar, 1950'de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi.

Adalet Ağaoğlu, Ankara Radyosu'nda göreve başladığı 1951'de, ilk radyo oyunu "Aşk Şarkısı" eserini yazdı. Radyoda bir süre dramaturg olarak çalışan yazar, daha sonra Radyo Tiyatrosu Müdürü oldu. Başarılı yazar, 1961'de tiyatro oyuncusu ve yönetmen arkadaşları Kartal Tibet, Üner İlsever, Çetin Köroğlu ve Nur Sabuncu ile Ankara'nın ilk özel tiyatrosu "Meydan Sahnesi"ni kurdu, ayrıca Meydan Sahne Dergisi'ni çıkardı.

Sevim Uzungören'le birlikte kaleme aldığı "Bir Piyes Yazalım" eserinin Ankara'da sahnelenmeye başladığı 1953'te, tiyatro konusundaki görgü ve bilgisini artırmak üzere Paris'e giden yazar, 1954'te mühendis Halim Ağaoğlu ile evlendi.

Yazarın, yaşadığı çevreden edindiği gözlemler üzerine kurduğu "Evcilik Oyunu" eseri 1963-1964 sezonunda Ankara'da sahnelendi.

TRT'nin kurulmasının ardından program uzmanı ve daire başkanlığı görevlerinde bulunan Ağaoğlu, 1971'e kadar TRT'de çalıştı.

Yazdığı oyunlarla 1960 ve 1970'li yılların önde gelen oyun yazarlarından biri olan Ağaoğlu'nun eserleri, Almanca, Slovakça, İngilizce, Hollandaca ve Bulgarcaya çevrildi. Ağaoğlu, kaleme aldığı oyunlarda, toplumun sorunlarına, güncel gelişmelere duyarlı bir tavır sergiledi.

Usta yazar, 1970'lerden itibaren roman ve hikaye yazarlığına yöneldi, "Ölmeye Yatmak" adlı ilk romanını 1973'te, "Yüksek Gerilim" adlı ilk hikaye kitabını ise 1974'te okuyucunun beğenisine sundu.

Dar Zamanlar alt başlığıyla yayımlanan "Ölmeye Yatmak", "Bir Düğün Gecesi" ve "Hayır..." adlı üç romanında zamanı yazdığı romanların en önemli figürü haline getiren Adalet Ağaoğlu, Çağdaş Türk romanında bir "zaman ustası" olarak değerlendirilir.

Romanlarında genellikle aydınların sorunlarını ve ilişkilerini ele alan yazar, Ölmeye Yatmak'ta, Cumhuriyet döneminin egemen ideolojisinin, kentsoylu toplumsal kesimler üzerindeki etkilerini ve tutarsızlıklarını işler.

Yaklaşık 20 yıl roman, hikaye ve denemeler yazan Ağaoğlu, 1991'de "Çok Uzak Fazla Yakın" adlı eseriyle oyun yazarlığına dönüş yaptı.

Yazarın, "Fikrimin İnce Gülü" romanı, "Sarı Mercedes" adıyla 1993'te Tunç Okan tarafından filme uyarlandı.

Adalet Ağaoğlu, 1996'da, parkta otururken bir arabanın kendisine çarpması sonucu ağır yaralandı, Türkiye'de ve Türkiye dışında uzun bir tedavi dönemi geçirdikten sonra sağlığına kavuştu.

New York'ta 1969'da yayımlanan The Reader's Encyclopedia of World Drama adlı tiyatro ansiklopedisinde dünya tiyatro yazarları arasında anılan yazar, "Üç Oyun" eseriyle 1974'te TDK Tiyatro Ödülünü, "Yüksek Gerilim" ile 1975'te Sait Faik Hikaye Armağanını, "Bir Düğün Gecesi" ile 1979'da Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülünü, 1980'de Orhan Kemal Roman Armağanını ve Madaralı Roman Ödülünü kazandı.

Başarılı yazar ayrıca "Çok Uzak Fazla Yakın" ile 1992'de Türkiye İş Bankası Edebiyat Büyük Ödülünü, 1995'te Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülünü, "Romantik Bir Viyana Yazı" ile 1996'da Aydın Doğan Vakfı Edebiyat Ödülünü, 1997'de NTV Yılın Yazarı Ödülünü, 1999'da ise Aziz Nesin Ödülünü aldı.

Yaşamı boyunca çok sayıda önemli esere imza attı

Oyunları: Bir Piyes Yazalım (S. Uzgören ile, 1953), Evcilik Oyunu (1964), Tombala (Türk Dili dergisi, 1967), Çatıdaki Çatlak (1969), Üç Oyun (1973), Kendini Yazan Şarkı (1977), Oyunlar (sekiz oyun, 1982), Çok Uzak Fazla Yakın (1991), Duvar Öyküsü (1992), Şiir ve Sinek (1992), Oyunlar I-II (1993), Toplu Oyunlar (1996).

Romanları: Ölmeye Yatmak (1973), Fikrimin İnce Gülü (1976), Bir Düğün Gecesi (1979), Yaz Sonu (1980), Üç Beş Kişi (1984),Göç Temizliği (anı-roman, 1985), Hayır… (1987), Ruh Üşümesi (1991), Romantik Bir Viyana Yazı (1993).

Anı ve hikayeleri: Damla Damla Günler (2004), Yüksek Gerilim (1974), Sessizliğin İlk Sesi (1978), Hadi Gidelim (1982), Hayatı Savunma Biçimleri (1997), Toplu Öyküler I (2001), Toplu Öyküler II (2001).

Deneme, eleştiri ve söyleşileri: Geçerken (1986), Gece Hayatım (anlatı, 1992), Karşılaşmalar (1993), Başka Karşılaşmalar (1996), Öyle Kargaşada Böyle Karşılaşmalar (2002).

Derlemeleri: Güner Sümer/ Toplu Eserleri I-II (1983), Seçmeler (1993).

Çevirileri: Mezarsız Ölüler (J. P. Sartre 1962), Kafkas Tebeşir Dairesi (B. Brecht,1963), Durand Bulvarı (Armand Salcrou, 1967), Amerikano Manyaklar (Razvani, 1973).

Oyunları: Sınırlarda (1966), Bir Kahramanın Ölümü (1968), Çıkış (1970), Kozalar (1971).