Eve kapansanız da içinize kapanmayın

Sosyal iş ağı LinkedIn, nisanda 15 bin 900 tam zamanlı çalışanıyla topluca tatile çıktı. 740 milyon kullanıcısı olan bir şirketin bir hafta boyunca hep birlikte 'kafa izni' yapması büyük şaşkınlık yarattı. Oysa Google geçen eylülde bir gün, Facebook'sa Şükran Günü haftasının tamamında çalışanlarına izin vermişti. Çalışmadığın an geriye gittiğin bir sektörde ardı ardına gelen izin haberlerinin altında yatan neden 'tükenmişlik sendromu'...

Türkiye'de de pek çok şirket çalışanlarının psikolojik sağlığını korumak adına birtakım projeler yürütüyor. Örneğin, Great Place to Work Enstitüsü'nün 'Türkiye'nin En İyi İşvereni' sıralamasında ikinci sırada yer alan GittiGidiyor bir süre önce 'Uzaktan Çalışma Tüzüğü' yayımladı. 'Zoom yorgunluğu'nu azaltmak, iş-özel hayat dengesini desteklemek, toplantı verimliliğini arttırmak, ekibin birbirini desteklemesini sağlamak amaçlanıyor.

İŞİMİZİ ÇOK SEVSEK BİLE...

Bu tüzük doğrultusunda çalışanlar öğle yemeğini çalıştıkları yerden uzakta yemeye, spor yapmaya, iş dışındaki sorumlulukları yerine getirmeye dikkat edeceklerine, birbirlerine empatiyle ve toleransla yaklaşacaklarına dair söz veriyor. Liderlerse çalışanların düzenli olarak izin aldığından emin olacaklarına, iş dışı sorumluluklarını yerine getirmeye teşvik edeceklerine dair söz veriyor.

Benzer şekilde pek çok kurumsal şirket çalışanlarının mesleki ve kişisel gelişimi için eğitim programlarını çeşitlendiriyor, psikolojik destek sağlıyor, iş-yaşam dengesine yönelik seminerler düzenliyor, aile bireylerini kapsayan etkinlikler tasarlıyor, toplantı sayı ve sürelerini sınırlandırıyor.

Peki tükenmişlik sendromu tam olarak nedir? Dünya Sağlık Örgütü'nün 'başarıyla yönetilemeyen kronik işyeri stresi' olarak tanımladığı bu fenomen için, şirketlere örgüt psikolojisi alanında destek sunan Well'n Work ekibinden klinik psikolog Melis Tiftikçi şöyle diyor: "Çok sevseniz bile bir işi bir anda yapmak istemediğinizi, hayata dair ümidinizin azaldığını, dikkatinizin dağınık olduğunu, tahammülünüzün azaldığını hissediyorsanız, daha sık hastalanıyorsanız tükenmişlik sendromuyla karşılaşmış olabilirsiniz."

Dünyanın önde gelen danışmanlık şirketlerinden Egon Zehnder'in Türkiye yönetici ortağı Murat Yeşildere de bunun küresel bir olgu olduğunu söylüyor ve ekliyor: "Yeniden yapılanma ihtiyacı var. Yöneticiler şöyle düşünmeli: Ekran karşısında geçirdiğimiz zaman çalıştığımız zamana eşdeğer değil. Makineleri boşa çalıştırmanın anlamsızlığı neyse, ucu bucağı olmayan toplantılarla insanları meşgul etmenin mantığı da o!"

SONU DEPRESYON, HASTALIK...

Psikolog Melis Tiftikçi, bu sendromun tedavi edilmemesi durumunda bireylerde depresyona dönüşme ya da kalp hastalıkları gibi ciddi fiziksel hastalıklara neden olma riskine dikkat çekiyor ve insanların başka bir iş bulmadan işten ayrılmalarında artış gözlemlediklerini söylüyor.

TOHUMLAR ÇOCUKKEN ATILIYOR

En çok iş hayatı kapsamında ele alınsa da esasında uzun süre ev işi yapmak, hasta birine bakmak, yoğun sınav temposunda baskı altında bir öğrenci olmak gibi durumlarda da tükenmişlik sendromuyla karşılaşabiliyoruz. Gelecek nesillerde tükenmişlik sendromuyla daha az karşılaşmamız için ebeveynlere de görev düştüğünü söyleyen klinik psikolog Melis Tiftikçi: "Çocuklarımızı başarılı olmaları için baskı altında tuttuğumuzda, başarılı olduklarında kucaklayıp başarısız olduklarında arkamızı döndüğümüzde onları 'başarılarına bağlı olarak' sevdiğimiz mesajını vermiş oluyoruz. Böylece yetişkin olduklarında da başarılı olmazlarsa değersiz hissedecekleri için kendilerini yıpratacakları miktarda çalışıyorlar."

NE YAPMALI?

ÇOK DEĞİL AKILLICA ÇALIŞIN Uzm. psk. Melis Tiftikçi

İş yaşantımızın, evdeki sorumluluklarımızın aslında hayatın sadece bir parçası olduğunu hatırlayın.

Olmak istediğimiz kişiyle olabildiğimiz kişi arasındaki fark açıldıkça tükenmişlik sendromuyla karşılaşma riskimiz artıyor. Ruhsal olarak beslenin, sanatla ilgilenin, birine veya bir amaca yardım edin.

Stresle baş etme becerilerinizi geliştirin. Nefes egzersizleri, mindfulness (bilinçli farkındalık)çalışmaları etkili olabilir.

Hayır demeyi öğrenmek önemli.

Çok değil, akıllıca çalışın.

EN ÇOK KİMLER TÜKENİYOR?

BEKLENTİSİ YÜKSEK OLANLAR DİKKAT!

Genellikle daha çok yüz yüze iletişim gerektiren sektörlerde oluyor. Sağlık çalışanları, öğretmenler, güvenlik görevlileri, polisler en çok karşılaşan gruplar.

Yaptığımız iş bizim değerlerimizle örtüşmüyorsa daha kolay tükeniyoruz.

Hayattan ve kendisinden yüksek beklentisi olan insanlar, mükemmeliyetçiler, hayır demekte zorlananlar, kendini suçlama eğiliminde olanlar daha çok etkileniyor.

ŞİRKETLER NELER YAPIYOR?

BİLGİLENDİRME Alarko Carrier

Çalışanların ev ve iş hayatını dengeleyebilmeleri için webinar'lar düzenleniyor. Psikolojik desteğe ihtiyaç duyan çalışanlar önce işyeri hekimlerine, gerek olursa da psikoloğa yönlendiriliyor. Çalışanlara 'eve kapanmaları ama içlerine kapanmamaları, çevreleriyle iletişim halinde kalmaları' tavsiye ediliyor.

MUHABBET

Allianz Türkiye

Sosyalleşmek için iş konuşulmayan 'Maksat Muhabbet Olsun' buluşmaları düzenleniyor. Çalışanlara ve ailelerine gelişim programları, psikolojik destek sunuluyor. Sadece çalışanlara özel bir Instagram sayfası üzerinden spor dersleri, yarışmalar, üst yönetim ekibiyle canlı yayınlar yapılıyor. 'Mutlu Çalışan Elçileri' ile ekiplerin istek ve ihtiyaçlarına göre etkinlikler düzenleniyor.

Amerikan Hastanesi'nde 2018'de kurulan Code Lotus Mindfulness Merkezi yoğun stres altındaki kişilere çeşitli programlar sunuyor. Bu programların bir kısmını da çalışanlarına ücretsiz sunuyor: Yoga, pilates, meditasyon, hamile yogası, kanser hastalarına özel haftalık programlar ve mindfulness eğitimleri... Hastane çalışanlarına masaj hizmeti de veriliyor.

TİYATRO GÖSTERİMLERİ Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası (ÇEİS)

Temsil ettiği üye fabrikaların 17 bin 500 çalışanı var. Üye firmalarda 'Çimento Sektörü Online Aile Buluşmaları' kapsamında sağlıklı beslenme, aile içi iletişim, depresyonla baş etme gibi konularda webinar'lar düzenleniyor. 'ÇEİS Kültür-Sanat Buluşmaları' ile çocuk ve yetişkin tiyatrogösterimleri yapılıyor.

KAFA İZNİ GittiGidiyor

Kendini geliştirmek isteyen çalışanlar için LinkedIn Learning, Udemy gibi eğitim ve Grokker, English Ninjas, Meditopia gibi sağlık uygulamalarına üyelik sunuluyor. Ücretsiz psikolojik destek, diyetisyene çevrimiçi ulaşım sağlanıyor. Çocuklar için jimnastik, ritim atölyeleri; velilere seminerler düzenleniyor. Toplantı süreleri 25-55 dakikayı aşmıyor. Çalışanlar ihtiyaç duyduklarında 'Kendimi iyi hissetmiyorum' izni kullanabiliyor.

DENGELİ YAŞAM

PepsiCo Türkiye

Çalışanların iş-özel yaşam dengesi ve verimli çalışma saatleri göz önüne alınıyor. 'Orta Kafe' etkinliğinde çalışanlar iş dışı sohbet etmek için bir araya geliyor. Fiziksel aktivite tavsiyeleri, Mequilibrium (oyun) ve Castlight (sağlık) gibi uygulama abonelikleri, 'resilience (dayanıklılık) eğitimleri' veriliyor.

ESNEKLİK Unilever Türkiye

Yaklaşık 2 bin çalışanı işi evden yürütüyor. 2013'ten bu yana 'Esnek Çalışma' uygulanıyor. Çalışanlarla birlikte tasarlanan yeni çalışma düzeninde amaç 'işin etrafında bir yaşam değil, yaşamın etrafında bir iş düzeni kurmak'; daha fazla esneklik sunabilmek. Ekip buluşmaları ve Uzun Hizmet Ödülleri Töreni gibi etkinlikler dijital ortama taşınıyor. Fiziksel, psikolojik, duygusal ihtiyaçlara yönelik uzman sohbetleri, etkinlikler, çocuk atölyeleri düzenleniyor.

PAYLAŞIM Yapı Kredi

BizClub adındaki mecra aracılığıyla çalışanların iş dışında da çalışma arkadaşlarıyla keyifli vakit geçirmeleri ve ihtiyaç duydukları şeylere tek tıkla ulaşmaları sağlanıyor. Etkinliklere çalışan yakınları da dahil ediliyor. Öğle aralarında 'İlham Veren Sohbetler' düzenleniyor. Çalışanlar kendi ilgi alanlarında BizTube ile videolar, BizCast ile podcast'ler çekiyor ve içerikleri Yapı Kredililerle paylaşabiliyor.

PSİKOLOJİK DESTEK Zorlu Enerji

'Çalışan elçisi' projesi uygulanıyor, kurum içi eğitimler arttırılıyor, kişisel gelişim destekleniyor, HBR (Harward Business Rewiev) Yayınları ile işbirliği yapılıyor. 'Birlikte İyiyiz' platformuyla 'Wellbees' mobil uygulaması üzerinden çalışanlara ve ailelerine psikolojik danışmanlık, sağlıklı beslenme ve sağlıklı yaşam konularında destek veriliyor. İş arkadaşlarıyla iletişimi arttırmaya yönelik tasarlanmış etkinlikler ve yarışmalar düzenleniyor.