Türk ve Moğol bilim insanları Van'da İlhanlı sarayının izini sürüyor (1)

Türk ve Moğol bilim insanları, Van'ın Çaldıran ilçesinde 1260'lı yıllarda Moğol İlhanlı Devleti Hükümdarı Hülagü Han'ın inşa ettiği düşünülen yazlık sarayın ve yerleşim yerinin kalıntılarını bulmak için çalışma yürütüyor.

Moğolistan Devlet Üniversitesi bünyesindeki Türkoloji Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Dr. Ankbayar Danuu ile tarihçi, arkeolog, sanat tarihçisi, Sinolog ve Türkolog'dan oluşan 5 kişilik ekip, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Türkiyat Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Şaban Doğan'ın katkısıyla, tarih kaynaklarında İlhanlı Devleti Hükümdarı Hülagü Han'ın 1260-1265 yıllarında Çaldıran'da yazlık saray inşa ettiği bilgisi üzerine Van'da çalışma başlatmak için girişimde bulundu.

Bu kapsamda İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Türk İslam Arkeolojisi Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ersel Çağlıtütüncigil başkanlığında, aralarında Türk ve Moğolların bulunduğu 8 kişilik uzman ekip, Çaldıran Ovası'nda arkeolojik yüzey araştırmalarına başladı.

Kervansaray ve seramik fırını kalıntısı bulundu

Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün izniyle kente gelen bilim insanları, Van Müzesi'nde Hülagü Han'ın yaptırdığı sarayda kullanıldığı tespit edilen eserleri inceledi.

Daha sonra eserlerin ilk bulunduğu Çaldıran Ovası'na gelen ekip, bölgede yürüttükleri yüzey araştırmaları sırasında İlhanlılar dönemine ait yeni bir kervansaray, seramik fırını ve seramik kalıntıları tespit etti.

Tarihi İpekyolu güzergahında yer alan ve farklı medeniyetler tarafından kullanıldığı değerlendirilen kervansarayın kültür varlıkları envanterine kayıtlı olmadığı belirlendi.

"Veriler Anadolu'da bir İlhanlı yapısı olduğunu gösteriyor"

Prof. Dr. Çağlıtütüncigil, AA muhabirine, çalışmaları Türkiye ve Moğolistan ortaklığında kurulan Türkoloji Araştırmaları Enstitüsü bünyesinde yürüttüklerini söyledi.

Uluslararası tarih kaynaklarında İlhanlı Devleti Hükümdarı Hülagü Han'ın Anadolu'da bir yazlık saray ve kent inşa ettiğine dair bilgiler üzerine bölgeye geldiklerini anlatan Çağlıtütüncigil, "Aslında dedektif gibi birtakım ipuçlarını birleştirerek bir bütüne ulaşmaya çalışıyoruz. Elde ettiğimiz verilerle de önemli bir sonuca ulaştık." dedi.

Yaptıkları araştırmalarda müzedeki çatı kiremitlerinin çok sayıda örneğini alana yayılmış bir şekilde gördüklerini anlatan Çağlıtütüncigil, şu değerlendirmelerde bulundu:

"Çok önemli bir kervansaray bulduk. Burada kent olduğuna dair birtakım yapı kalıntıları var. Araştırmalar, şehrin kervansarayın doğusuna kurulduğunu gösteriyor. O bölgede yoğun seramik buluntusuyla karşılaştık. Bu seramiklerin örneğini sadece Moğolistan'da (Karakurum) görüyoruz. Dolayısıyla bu veriler Anadolu'da bir İlhanlı yapısı olduğunu net bir şekilde gösteriyor. Kaynaklar, Hülagü Han'ın eşi Dokuz Hatun için bir kilise inşa ettirdiğini söylüyor. Muhtemelen o kilise de buralarda. Kervansarayın ilerisinde seramiklerin pişirildiği fırın ve henüz anlamlandıramadığımız birçok yapı bulunuyor."

"Çalışma Moğolistan'da büyük yankı uyandırdı"

Hülagü Han'ın inşa ettirdiği yazlık sarayın da aynı bölgede olabileceğini belirten Çağlıtütüncigil, planladıkları kazı çalışmalarıyla ortaya çıkarılacak eserlerin hem Anadolu hem de Moğol tarihi açısından önemli olduğunu vurguladı.

Çalışmanın Moğolistan'da büyük yankı uyandırdığına dikkati çeken Çağlıtütüncigil, "Özellikle Moğolistan Cumhurbaşkanı ve Meclis Başkanı bu konuya ciddi anlamda eğiliyor. Benim de hayatımdaki nadir buluşlardan biri oldu. Bugüne kadar İlhanlı eserine hiç rastlanmadı. Bu anlamda bu çalışma bir ilk oldu. Bu keşif hem bizi hem de Moğolistan'dan gelen arkadaşlarımızı heyecanlandırdı." ifadelerini kullandı.

"Bu çalışma iki ülke arasında köprü görevi de görecek"

Dr. Danuu da tespit edilen buluntuların Moğol kültürünü temsil ettiğini söyledi.

Yüzey araştırmalarında ilk sonuca ulaştıkları için mutlu olduklarını dile getiren Danuu, "Bu çalışmaya ülkemizin Meclis Başkanlığı çok önem veriyor. Meclis Başkanımız bizzat takip ediyor. Burada Moğolların saray inşa ettiğine dair kalıntılar ve coğrafya dahil tüm imkanlar mevcut. İki derenin birleştiği nokta. Kuzeyde de dağın bulunması ve hayvancılığa elverişli olması gibi birçok şart var." şeklinde konuştu.

Hülagü Han'ın 1260'lı yıllarda Suriye'ye savaşa giderken bölgeyi çok beğendiğinin ve "Sağlam oturulacak yer" diye nitelendirdiğinin kaynaklarda yer aldığı bilgisini veren Danuu, şunları kaydetti:

"1260-1264 yıllarında burada saray ve kent inşa etmiş. Neredeyse tüm İlhanlıların en önemli kararları aldığı, büyük kurultayların ve yazın festival, şenliklerin yapıldığı yerlerden birinin burası olduğunu düşünüyoruz. Burada ciddi bir yerleşim söz konusu. Bu önemli keşfin daha somut hale getirilmesi ve bilimsel çalışmaların yapılması için iki devletin ortak hareket etmesiyle belki on yıl sürecek bir kazı çalışması yürütülmeli. Bu çalışma iki ülke arasında köprü görevi de görecek."