Mevlana Diyarının "İncisi" Dokuzun Hanı

ANIL KURU - Anadolu Selçuklu Devleti'ne başkentlik yapan, han ve kervansaraylarıyla ünlü, Mevlana diyarı Konya'daki Dokuzun Hanı, "şehir kapısı" özelliğiyle tarihi kervan yollarından modern bölünmüş yollara geçişin simgesi olarak dikkati çekiyor.

Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğünce projesi çizilip, onarımı ve restorasyonu tamamlanan han, Anadolu Selçuklu Sultanı 1. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde İğdişler Emiri Hacı İbrahim tarafından 1210 yılında yaptırıldı.

Yapımında moloz taş ve kesme taş kullanılan dikdörtgen planlı yapının, günümüzde kışlık kısmı ayaktayken, açık avlulu yazlık kısmının ise yarım duvarları görülebiliyor.

Duble yolun gerçek anlamıyla bölünerek kuşattığı, yolların arasında "inci" tanesi gibi duran han, 800 yıllık geçmişiyle hem tarihi kervan yollarına hem de modern duble yollara tanıklık ediyor.

Hanın restorasyon çalışmalarında görev alan, Konya Ticaret Odası (KTO) Karatay Üniversitesi Geleneksel Türk Sanatları Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haşim Karpuz, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Dokuzun Hanı'nın Konya'ya kuzey bölgelerden gelen kervanların kent merkezine ulaşmadan önce konakladıkları yer olduğunu söyledi.

Eski kaynaklara göre bölgeden bir derenin geçtiğini belirten Karpuz, "Bu nedenle bölge 'Dokuzun Beli' olarak biliniyor. Eski kaynaklarda ve hanın kitabesinde Derbent ismi geçiyor. Yani korkulu bir geçit yeri olarak kaynaklarda yer alıyor. Dokuzun Han'ı isminin de çıkış noktası olarak, derenin büyük bir selde 9 kişiyi alıp götürdüğü rivayeti gösteriliyor." diye konuştu.

19. yüzyılda karakol olarak kullanılmış

İlk onarım çalışmalarının 18. yüzyılda 3. Ahmet döneminde yapıldığının bilindiğine dikkati çeken Karpuz, şöyle devam etti:

"Beylikler döneminde de restorasyon çalışmaları yapılmış. 19. yüzyılda güvenlik nedeniyle burada bir karakol kurulduğunu biliyoruz. Ünlü seyyahların seyahatnamelerinde geçen bilgilerden bunu öğreniyoruz. 20. yüzyılın başlarından sonra o karakol da ortadan kalkıyor ve han harap hale geliyor. Avlu kısmı tamamen toprak altında kalıyor."

"Kapalı bölümü ayakta tutmak için çalışmalar yaptık"

Karpuz, 1990 yılında handa kazı ve restorasyon çalışmalarının yapıldığını aktararak, şunları dile getirdi:

"Selçuk Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü ve Selçuklu Araştırmaları Merkezi'nden Prof. Dr. Yılmaz Önge'nin başkanlığında handa kazı ve restorasyon çalışmaları başladı. Oradaki çalışmalarımızı iki başlıkta toplayabiliriz. Binanın, özelikle avlu kısmının planını çıkarmak için temizlik çalışmaları yapıldı. İkincisi ise restorasyon çalışmalarıydı. Kapalı bölümü ayakta tutmak için çalışmalar yaptık. Bu bölümün takviye edilmesine karar verdik. 1992'de Yılmaz Önge'nin vefatından sonra çalışmalara ben devam ettim. O zamanlar Vakıflardan gerekli desteği alamadık, üniversitenin de yeterli kaynağı yoktu. Avlunun kazısını tamamlayıp, avlu duvarlarını dondurduktan sonra biz hanı bıraktık. Vakıflar daha sonra hanı günümüzdeki haline getirdi."

Günümüzde kara yollarının çoğunlukla eski kervan yollarıyla birleştiğini dile getiren Karpuz, "Konya ile Dokuzun Han'ı arasında bir menzil, yani yaklaşık 8 saatlik bir vakit vardı. Günümüzde oradan merkeze ortalama 15 dakikada geçebiliyoruz. Yollar eskiden olduğu gibi günümüzde de hayatımızı kolaylaştırıyor. İleride daha da kolaylaştıracak. Seyyahlar Dokuzun Hanı'na geldikleri zaman uzaktan şehri görebiliyorlardı. Dokuzun Hanı'nı bir tür şehrin kapısı olarak düşünebiliriz. Bunu seyyahlar da belirtiyorlar." diye konuştu.