Macaristan'da Türk-Macar Kültür Yılı etkinliği: Sultanın Kayıp Piyanosu

Macaristan'daki Budapeşte Yunus Emre Enstitüsü'nde, 2024 Türk-Macar Kültür Yılı kapsamında "Sultanın Kayıp Piyanosu" isimli etkinlik düzenlendi.

Etkinlikte konuşan İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesinden Dr. Öğretim Üyesi Nuray Ocaklı, Avrupalı tanınmış bestecilerin o dönemde İstanbul'da verdikleri konserler ve özellikle Sultan II. Abdülhamit'in müzik dünyasına etkilerini ele alan bir sunum gerçekleştirdi.

Ocaklı, Avrupa'nın ünlü besteci ve icracılarının İstanbul'da Osmanlı saraylarında konserler verdiğini ve Sultan Abdülhamit'in müzik zevkini şekillendirdiğini anlattı.

Söz konusu besteciler arasında Macar Ferenc Liszt'in (Franz Liszt) de yer aldığını belirten Ocaklı, Ferenc Liszt'in ilk olarak Sultan Abdülmecit döneminde İstanbul'a davet edildiğini, konserleriyle Osmanlı modern müzik tarihinde derin izler bırakan isimlerin başında geldiğini söyledi.

Ocaklı, Osmanlı sarayı Batı müziği kültüründe Liszt ekolünün hep ayrıcalıklı bir yeri olduğunu, Liszt ekolü öğrencilerinden Geza Hegyei'nin de Sultan Abdülhamit'in kızlarına piyano dersi vermeye başlaması ile hem sarayda hem de daha sonra Cumhuriyet döneminde etkili bir isim olduğunu kaydetti.

Hegyei'nin vefatına kadar İstanbul Konservatuvarı'nda ders vermeye devam ettiğini aktaran Ocaklı, eşi Katalina Hegyei'nin de 1933 yılına kadar İstanbul Konservatuvarı'nda öğrenci yetiştirip konserler vererek genç Türkiye Cumhuriyeti'nde Liszt ekolünü ve Türk-Macar kültürlerinin müzik alanındaki etkileşimini sürdürdüğünü dile getirdi.

Ocaklı, Liszt'in İstanbul konserlerinden bugüne ulaşan en önemli yapıtının ise "Büyük Parafraz" olduğunu ve bu düzenlemeyi Giuseppe Donizetti'nin Sultan Abdülmecit için bestelediği "Mecidiye Marşı" üzerine İstanbul'da 14-15 Haziran 1847'de yazdığını anlattı.

Sultan'ın Almanya'da yaptırdığı "oto piyanosunda" (piyano, kayıtlı besteleri kendiliğinden çalma özelliğine sahip) dönemin müzik anlayışını gösteren eserlerin kayıtlı olduğunu belirten Ocaklı, piyanoda kayıtlı olan Liszt parafrazlarının bu enstrümanın 19. yüzyılda Osmanlı ve Macar kültürlerinin müzik alanındaki etkileşimi konusunda eşsiz bir arşiv kaynağı olduğuna dikkati çekti.

Macar katılımcıların yoğun ilgi gösterdiği etkinlikte, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tutu Aydınoğlu da Sultan II. Abdülhamit için 1907'de satın alınan, kayıp olduğu düşünülen ve daha sonra bulunan "oto-piyanoda" yer alan Macar besteci Liszt Ferenc ve Alman asıllı Polonyalı besteci Moritz Moszkowski'nin eserlerini icra etti.