Sudan'da Faşir'de Katliam Kutlaması

Uyarı: Bu haber, infazlara ilişkin rahatsız edici anlatımlar içeriyor.

Sudan'ın Faşir kentinde bazı silahlı adamlar güneş batarken bir kamyonetin kasasında kahkahalar atarak dokuz cesedin yanından hızla geçiyor.

İçlerinden biri sevinçle "Şu işe bak, şu soykırıma bak" diyor.

Aynı adam kamerayı kendine ve Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) armaları taşıyan arkadaşlarına çevirip gülümseyerek devam ediyor:

"Hepsi böyle ölecek!"

Bu adamlar, insani yardım yetkililerinin iki binden fazla kişinin öldüğünden endişe ettiği bir katliamı kutluyorlardı.

Uluslararası Ceza Mahkemesi, 3 Kasım'da yaptığı açıklamada, bu paramiliter gücün "savaş suçu ve insanlığa karşı suç" işleyip işlemediğine dair soruşturma yürüttüğünü duyurdu.

Faşir, RSF için stratejik bir hedefti. Kent, 2023'te yönetimdeki koalisyonun dağılmasından bu yana RSF ile savaşan Sudan ordusunun Darfur'daki son kalesiydi.

Son iki yılda 150 binden fazla kişinin çatışmalarda öldüğü tahmin ediliyor.

Her iki taraf da sayısız savaş suçu işlemekle suçlanıyor.

Bu suçların birçoğu Faşir'in düşmesinden sonra da tekrarlandı.

Dünyadan koparılmış bir şehir

RSF kenti neredeyse iki yıldır kuşatma altında tutuyordu.

Ağustos'tan itibaren konumunu güçlendirmeye ve sivillerin bulunduğu bölgeyi tamamen ablukaya almaya başladı.

Uydu görüntüleri, RSF birliklerinin Faşir'in etrafına devasa bir kum seti inşa ettiğini, bununla şehre giden tüm yolları ve yardım hatlarını kapattığını gösteriyor.

Ekim ayı başına gelindiğinde şehir tamamen çevrelenmişti. Hatta yanındaki bir köyün etrafına da ikinci bir küçük bariyer yapılmıştı.

Kuşatma yoğunlaşmış, 19 Eylül'de bir camiye düzenlenen RSF saldırısında 78 kişi ölmüştü.

Birleşmiş Milletler, Ekim ayında bir mülteci kampına düzenlenen insansız hava aracı ve topçu saldırılarında da 53 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı.

BBC Verify ekibi tarafından incelenen videolar, RSF'nin şehirde gıda ve temel ihtiyaç maddelerini engellemeye çalıştığını da gösteriyordu.

Ekim ayında çekilen bir görüntüde, elleri ve ayakları metal zincirlerle bağlanmış bir adam ağaca baş aşağı asılı duruyor. Videoyu çeken kişi, bu adamı "kuşatma altındaki kente erzak sokmaya çalışmakla" suçluyor.

Adam, "Yemin ederim bunun bedelini ödeyeceksin, köpek" diye bağırıyor ve sonra tutsağın hayatı bağışlansın diye yalvarmasını istiyor.

Bu sırada RSF birlikleri şehrin içine doğru ilerliyor, sokak sokak çarpışmalar yaşanıyordu.

Silahsız insanların infaz edildiğini gösteren görüntüler

26 Ekim sabahı güneş doğarken RSF, ordunun son savunma noktalarını ele geçirip şehirdeki ana üs olan 6. Piyade Tümeni karargâhını kontrol altına aldı.

Askerler geri çekilirken, RSF mensupları terk edilmiş karargâhta bombalarıyla dolaşırken gülüyordu.

Aynı gün RSF komutanı ve örgüt lideri Muhammed "Hemedti" Dagalo'nun kardeşi Abdul Rahim Dagalo üssü teftiş ederken görüntülendi.

RSF'nin geçmişi, 2003-2005 yılları arasında Darfur'da yüzbinlerce kişinin ölümünden sorumlu tutulan Cancavid milislerine dayanıyor.

Örgüt uzun süredir Sudan genelinde Arap olmayan etnik gruplara karşı vahşet uygulamakla suçlanıyor.

İnternette paylaşılan görüntüler, RSF savaşçılarının Faşir'de sivillere yönelik şiddet uygulamayı planladığını gösteriyordu.

RSF kenti ele geçirmeden önce, Faşir'den aylar boyunca pek bilgi alınamamıştı.

Ancak ordunun çöküşünden birkaç saat sonra, paramiliter güçlerin işlediği vahşetleri içeren görüntüler sosyal medyaya düşmeye başladı.

BBC Verify tarafından incelenen en çarpıcı videolardan biri, kentin batısındaki bir üniversite binasında yaşanan bir katliamın ardından çekilmişti.

Görüntülerde onlarca ceset yerde yatarken, beyaz giysili yaşlı bir adam tek başına oturuyordu.

Videoda merdivenlerden inen silahlı bir RSF savaşçısını fark edip başını kaldırdı.

Silahlı adam tüfeğini kaldırıp tek el ateş etti. Yaşlı adam yere yığıldı. Diğer askerler bu sahneye kayıtsız kalırken, askerlerden biri yerde yatan başka bir adamın ayağının kıpırdadığını fark etti.

"Bu hâlâ yaşıyor mu?" diye bağırdı, ardından da "Vur onu" dedi.

26 Ekim tarihli uydu görüntüleri, Faşir sokaklarında infazların gerçekleştiğini doğrular nitelikteydi.

Yale İnsani Araştırmalar Laboratuvarı'nın raporuna göre, görüntülerde "yetişkin insan bedeni boyutlarında yığınlar" tespit edildi.

Bunların daha önceki görüntülerde bulunmadığı belirtildi.

Raporda ayrıca "renk değişimi" görüldüğü ve bunun "insan kanı izleriyle tutarlı olabileceği" ifade edildi.

BBC'ye konuşan bir tanık, "Birçok akrabamızın topluca katledildiğine şahit olduk. Hepsini bir araya toplayıp öldürdüler" dedi.

Bir diğeri, RSF'nin "bir kadını göğsünden vurarak öldürdüğünü, ardından eşyalarını alıp cesedini bir kenara attığını" anlattı.

Esirlerin toplu infazı

Ana RSF gücü şehir içinde ilerlerken, başka bir grup savaşçı kentin çevresinde kalarak silahsız esirleri infaz etti.

Bu infazların çoğu, Faşir'e yaklaşık sekiz kilometre uzaklıktaki bir bölgede gerçekleşti.

Teyit edilen videolarda, RSF'nin inşa ettiği toprak setin yanındaki bir hendeğe atılmış onlarca sivil cesedi görülüyordu; aralarında kadınlar da vardı.

Diğer görüntülerde, yanmış kamyonlar, alevler içinde alanlar ve etrafa dağılmış cesetler görülüyordu.

BBC Verify'ın daha önce kimliğini tespit ettiği bir RSF komutanı olan "Ebu Lulu" isimli kişi, bu infazlarda kilit rol oynamıştı.

İki videoda silahsız tutsakları infaz ederken görülüyor. Bir tanık, "adamlarına çocuklar da dahil birçok masum insanı öldürme emri verdiğini" söylüyor.

Bir videoda, Ebu Lulu yaralı bir adamı infaz etmeye hazırlanırken bir RSF askeri araya girmeye çalışıyor.

Yaralı adam, "Seni tanıyorum, birkaç gün önce sana seslenmiştim" diye yalvarıyor.

Ebu Lulu adamın yalvarışlarını el hareketiyle geçiştiriyor: "Ben asla merhamet etmem. Bizim işimiz sadece öldürmek."

Tüfeğini umursamaz bir tavırla doğrultup, savunmasız adamı kurşun yağmuruna tutuyor.

Bir başka videoda ise dokuz silahsız tutsağı infaz ederken görülüyor.

Günler sonra ortaya çıkan yeni görüntülerde cesetler hâlâ aynı yerde, infaz sırasında yere düştükleri biçimde, yan yana uzanmış haldelerdi.

Katliamı "soykırım" olarak nitelendirip kutlayan grubun üyeleri de RSF armaları taşıyordu.

RSF komutanlarından 'hasar kontrolü'

Katliamın ardından RSF lideri General Muhammed Hamdan Dagalo, birliklerinin "ihlal"lerde bulunduğunu kabul etti ve olayların soruşturulacağını söyledi.

Birleşmiş Milletler'den üst düzey bir yetkili, RSF'nin bazı şüphelileri gözaltına aldığını bildirdi.

BBC Verify'ın infaz görüntülerini yayımlamasının ardından tutuklananlar arasında Ebu Lulu da vardı.

RSF'nin resmi Telegram hesabında paylaşılan dikkatle kurgulanmış bir videoda, Ebu Lulu'nun Faşir'in dışındaki bir cezaevine götürülüp hücreye konduğu görülüyor.

Yale Üniversitesi'nden araştırmacılar, RSF'yi "işledikleri toplu katliamların izlerini temizlemeye çalışmakla" da suçladı.

4 Kasım tarihli rapora göre uydu görüntülerinde, RSF setinin kuzeyindeki bölgede "insan bedenine benzeyen nesnelerin kaldırıldığı" ve Faşir'deki çocuk hastanesinin yakınında yeni mezarlar bulunduğu görüldü.

BBC Verify, 30 Ekim'de hastane avlusunda görülen beyaz cisimlerin uzunluğunu 1,6 ile 2 metre arasında ölçtü.

Bu ölçü, bir yetişkinin boyuna ve Sudan'da yaygın olarak kullanılan kefenli defin biçimine işaret ediyordu.

Bu sırada RSF ve ona bağlı sosyal medya hesapları, yaşananları yeniden kurgulamaya çalıştı.

Bazı kullanıcılar, RSF savaşçılarının sivillere yardım dağıttığını gösteren görüntüler paylaştı.

RSF'nin medya ofisi de ordu esirlerine "insancıl muamele" yapıldığını iddia eden birkaç video yayımladı.

Ancak bu propaganda kampanyası, Faşir'deki eylemler nedeniyle dünya çapında yükselen öfkeyi dindiremedi.

BBC Verify, RSF'ye ulaştı ve bu araştırmada yer alan iddialara yanıt verme fırsatı da sundu, ancak grup herhangi bir yanıt vermedi.

Kevin Nguyen, Kumar Malhotra, Richard Irvine-Brown, Daniele Palumbo, Alex Murray, Barbara Metzler, Lamees Altalebi ve Ahmed Nour, grafiklerde Jess Carr ve Mesut Ersöz bu habere katkıda bulundu.