Yeraltındaki Tiyatro Kayıt Altında

Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi tarafından yayınlanan kitap, Kürt tiyatrosu deneyiminin yirmi yılını görünür kılmayı hedefliyor. Kürtçe tiyatro yapan grupların afislerinin ve tarihçelerinin derlendiği kitap üniversite kütüphanelerindeki yerini aldı.

1994'ten bu yana Kürtçe tiyatro sürecinin tanığı olan oyuncu Mirza Metin, iki yıl önce 1. Amed Tiyatro Festivali kapsamında, 1991-2012 arasında Türkiye'de yapılmış Kürtçe tiyatro oyunlarının afişlerini bir araya getirerek "JêrZemîn" (Yeraltı) adıyla bir tiyatro afişleri sergisi gerçekleştirdi. Ardından sergide yer alan grup tarihçeleri ve oyun afişlerinin yanı sıra oyunların konuları, künyeleri, kaç defa ve nerelerde oynandığı gibi bilgileri Kürtçe ve Türkçe olarak kitap haline getirdi. 29 tiyatro grubu, 1 dans grubu, 104 oyun, 6 dans tiyatrosu veya dans, 111 afiş ve 1 afiş eskizinin yer aldığı kitapta materyallerin yerleştirilmesinde tarihsel sıralamaya özen gösterildi. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi tarafından yayınlanan kitap; İngiltere'deki Royal Court Kraliyet Tiyatrosu, Columbia Üniversitesi ile İstanbul'daki özel ve vakıf üniversitelerinin kütüphanesine girerken, pek çok akademisyen, tiyatro yönetmeni ve eleştirmene ulaştırıldı.

Materyallerin toplanma sürecinin çok da kolay olmadığını anlatan Metin, "Özelikle eski oyunların birçoğunun bilgilerine o dönem oyunlarda görev almış insanların hafızalarına başvurarak yer verdim. En çok da hafızasına güvendiğim tiyatrocu Erdal Ceviz'e başvurdum. Bu bağlamda; bu arşiv-kitap hem bir derleme hem de bir sözlü tarih çalışması oldu. Materyalleri toplama süreci bütün tiyatro gruplarına, tiyatroculara, kısacası hepimize daha iyi bir arşiv tutmamız gerektiğini bir kez daha acı bir şekilde hatırlatmış oldu" şeklinde konuştu

Bodrumlarda, odalarda başlayan Kürtçe tiyatro yapma serüveninin, bugün salonlara, festivallere, ödüllü seçmelere ve çeşitli başka zeminlere girebildiğini, hatta kendi festivallerini, yarışmalarını düzenleyebildiğini ifade eden Mirza Metin, sözlerini şöyle sürdürdü: "Hep yasaklarla gündeme gelen Kürt tiyatrosu artık eserleriyle de gündeme geliyor. Üretimleriyle daha fazla söz sahibi olmak için Kürt tiyatrocularının daha donanımlı bir inada, Türkiye'nin de demokratik bir ortama sahip olması gerekiyor".

Kitabın birçok üniversite kütüphanesi ve akademisyene ulaştığını ifade eden Metin, "İstanbul Şehir Tiyatroları Eski Genel Sanat Yönetmeni Orhan Alkaya kitap için 'Yüzyıllık Darülbedayi (İstanbul Şehir Tiyatrosu) nin böyle bir çalışması yok" dedi. Ancak 20 yıllık Kürt tiyatrosunun artık bir arşiv çalışması var. Bu beni çok mutlu etti" şeklinde konuştu.

Unutmamak İçin Çoğaltmak

"Unutmamak için tekrarlamak gerekir" diyen sanatçı şunları söyledi: "Onu da ancak dengbêjler yapar. Biz dengbêj değiliz. Modern zamanların romantik hikaye anlatıcılarıyız. Bizim işimiz boşlukta ahenkle tınlayan sesi kulağımızla tutmak, rüya gibi uçuşan görüntüyü gözümüzle yakalamak ve beyaz sayfalara mahkum edip o sayfaları çoğaltmaktır. Unutmamak için çoğaltmak" Bundan sonra da arşivleme çalışmalarına devam edeceğini belirten Metin, ilgililerin arşivlerindeki materyalleri jerzemin@gmail.com adresine göndererek paylaşmalarının ileriki çalışmalara güç katacağını söyledi.

Mirza Metin kimdir:

Merkezi İstanbul'da bulunan Mezopotamya Kültür Merkezi Teatra Jiyana Nû'da 1994-1999 ve 2001-2003 yılları arasında tiyatro eğitimi aldı ve oyunlarda oynadı. 2003-2008 yılları arasında Seyr-î Mesel Tiyatrosu'nda oyuncu, eğitmen ve yönetici olarak çalıştı. 2004-2007 yılları arasında İTÜ Devlet Konservatuarı Halkoyunları Bölümü'nde dans ve müzik eğitimi aldı ve 3. sınıfta okulu bıraktı. 2008 yılı Ekim ayında Berfin Zenderlioğlu ile birlikte Destar Tiyatro'yu kurdu. 2010 yılında Şermola Performans adlı sahnenin kurulmasına öncülük etti. Qeşmerên Apoletî, ReşêŞevê, Cerb, BûkaLekî, Dîsko 5 No'lu, Gor, Aç Köpekler, Kağıtçının Köpeği Kıtmir ve Kulmegurm oyunlarını yazdı ve birçoğunu yönetti. Bunun yanı sıra Bulut Tiyatro'da Ebru N. Celkan'ın yazdığı "Nerde Kalmıştık?" oyununun yönetmenliğini yaptı. Yazdığı Cerb ve Dîsko 5 No'lu oyunları ile birçok kurumdan ödüller aldı. Uzun bir zamandır pratik olarak dengbêjlik geleneği ve geleneksel danslar ekseninde hareket, nefes, ses ve anlatı teknikleri üzerine Dîwan adında bir araştırma atölyesi yürüten Mirza Metin, halen İstanbul Üniversitesi Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü'nde akademik eğitimini sürdürüyor.