Yaşlılara Hizmette Yeni Yaklaşımlar

Yaşlılara Hizmette Yeni Yaklaşımlar ; Geriatrik Rehabilitasyon

Prof. Dr. Hülya Harutoğlu DAÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı

Dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de gelişen teknoloji ve sağlık alanındaki gelişmelere paralel olarak yaşam süresi uzamış ve yaşlı nüfusun oranı önemli ölçüde artmıştır. Dünyanın 65 yaş üstü populasyonunun 2005-2050 yılları arasında 472 milyondan 1,4 milyara ulaşacağı tahmin edilmektedir. Toplumlarda yaşlı insan sayısının artması mediko-sosyal ve ekonomik sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu fizyolojik değişikliklere çeşitli hastalıkların eklenmesi yaşlı bireyde ağrı, aktivite kısıtlanması ve katılımın azalması gibi çok sayıda soruna neden olur ve yaşlı bireyin yaşam kalitesi bozulmaktadır.

Yaşlı insanda yaşanabilecek sorunların üstesinden gelmek için iyi planlanmış kapsamlı sağlık hizmetlerine diğer bir ifade ile "geriatrik rehabilitasyon uygulamalarına " gereksinim vardır. Yaşlıların pek çoğunda nörolojik, ortopedik veya kardiyopulmoner bozulmalar başlamıştır ve bunların her biri için multidisipliner ekip çalışması ile rehabilitasyon uygulamaları gerekmektedir. Geriatrik rehabilitasyon, yaşlılarda fizyolojik kayba veya hastalığa bağlı gelişen fonksiyonel kötüleşmenin önlenmesi, geciktirilmesi, en aza indirilmesi veya geriye döndürülmesi amacı ile verilen hizmetlerin tamamıdır. Temel hedef, en ekonomik ve en etkin şekilde yaşlanan insanda yaşam kalitesini artırmaktır. Geriatrik rehabilitasyon programı standart değildir, kişiye özel düzenlenir. Fonksiyonel değerlendirme sonrası hasta için belirlenen hedefler hastanın fizyolojik, sosyal, ekonomik, ailevi, bilişsel, kültürel ve sosyal durumları yanı sıra eldeki mevcut olanaklar göz önüne alınarak belirlenir.

Geriatrik rehabilitasyonun özünü kişiye özgü, özel egzersiz programları oluşturmaktadır ve fizyoterapistler ekibin en etkin üyelerindendir. Yaşlılarda fizyoterapist desteği ile , vücut şekli korunmalı postüral bozukluklar engellenmeli, gelişmişse tedavi edilmelidir. Eklem açıklığı, kas gücü ve dayanıklılık artırılarak koordinasyon egzersizleri ile denge güçlendirilmeli güvenli, rahat bir yürüyüş sağlanmalıdır. Dengenin geliştirilmesi, yürümenin rahatlatılması ve ayak deformiteleri, diz ve kalça patolojileri tedavi edilmeli gerekirse cihaz uygulaması yapılmalıdır.Bu amaçla uygulanan ısı, ışık ve hidroterapi, elektroterapi gibi fiziksel ajanların yanında ,manuel terapi, solunum terapisi, egzersiz modaliteleri gibi çoklu fizyoterapi uygulamaları ile oldukça başarılı sonuçlar elde edilmektedir..

Fizyoterapist ayrıca iş ve meşguliyet tedavisi uygulayarak, yaşlıları daha aktif olarak bir işte çalışmaları için teşvik etmelidir. Bu mümkün değilse, el işi, sanat ve sportif aktiviteler gibi rekreasyonel aktivitelerle ilgilenmeleri sağlanmalıdır. Bu hastayı hem fiziksel ve psikolojik, hem de sosyal ve ekonomik yönden aktive eder hem de üretkenliği ile topluma katkıda bulunmuş olur. Sir Winston L.S. Churchill'in 77 yaşında Nobel Edebiyat Ödülünü aldığı, Mimar Sinan'ın 80 yaşında "ustalık eserim" dediği Edirne Selimiye camiini yaptığı, Sigmund Freud'un 74 yaşında Goethe ödülünü aldı, Barbaros Hayrettin Paşa'nın 71 yaşında Preveze deniz savaşını kazanması yaşlanmanın başarıyı engelleyen bir factor olmadığının göstergesidir.

Yaşlıların evde bağımsız yaşayabilmesi belli bir süreden sonra mümkün olmayabilir ve ailenin bakım ve gözetim desteğine ihtiyaç duyulur. Aile desteği yeterli veya mümkün değilse, yaşlı bir kuruma yerleştirilmelidir. Fonksiyonları bozulmuş yaşlı bir insanın bir kuruma yatırılması ile uygulanan sosyal destek, tıbbi tedavi veya hemşirelik bakımı yetersiz kalır. Her yaşlının mutlaka rehabilitasyon uygulamalarına ihtiyacı olacaktır. Yaşlılar son yolculuğa kadar insan onuruna yakışır bir tedavi ve bakım desteğinden yoksun bırakılmamalıdır. Bu sadece aileyi ve çevredekileri değil, sosyal güvenlik kuruluşlarını, devleti ve tüm toplumu ilgilendirir. Ülkemizde henüz daha tam anlamıyla uygulanmayan "geriatrik rehabilitasyon" uygulamalarının gelişmiş ülkelerdeki düzeye çıkarılması için gerekli çalışmaların yapılması yaşlılarımızın yaşam kalitesini artırmak, onlara sağlıklı bir yaşlanma süreci sunmak adına önemli bir adım olacaktır.

DAÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi olarak, toplumsal misyonumuz gereği, "18-24 Mart Yaşlılara Saygı Haftası"nı her yıl etkinliklerle kutluyor, fizyoterapi ve rehabilitasyon bölümü öğrencilerimizi, mesleğe atıldıkları zaman bu alanda görev yapmaları konusunda eğitiyor ve yönlendiriyoruz.