Veli Ağbaba: "Her Yaştan Her Meslekten 1 Milyona Yakın Motokurye Yarattık"

CHP Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba, ülkede gençlerin iş bulamadığı için motokurye olarak çalıştığını belirterek, "Her gün, 7/24 paket taşıyıp ekmeklerini iki teker üzerinde kazanıyorlar. 10. yıl marşımızda 'On yılda on beş milyon genç yarattık her yaştan' deniyor ya, bu dönemde her yaştan her meslekten 1 milyona yakın motokurye genci yarattık. Yüzde 90'ı kayıt dışı ve güvencesiz çalışıyor. Ekonomik buhran, her gün zamlar, hayat pahalılığı motokuryelerin de işini, aşını, ekmeğini azalttı" dedi.

CHP Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba, bugün motokuryelerle birlikte CHP Genel Merkezi önünde açıklama yaptı. Motokuryelerin yaşadığı sorunlara dikkat çeken Ağbaba şunları söyledi:

"ÜLKEDEKİ GENÇLERİN YARISINI MOTOKURYE YAPTIK"

"Her gün, 7/24 paket taşıyıp ekmeklerini iki teker üzerinde kazanıyorlar. 10. Yıl Marşımızda 'On yılda on beş milyon genç yarattık her yaştan' deniyor ya, bu dönemde her yaştan her meslekten 1 milyona yakın motokurye genci yarattık. Her meslekten motokuryemiz var: Arkeologdan sosyoloğa, öğretmenden iktisatçıya kadar üniversiteli işsizlerin çoğu iş imkanı yok diye motokuryeliğe yöneliyor. İş bulamayan motokurye oluyor. Yüzde 90'ı kayıt dışı ve güvencesiz çalışıyor. Günlük iş yüküne bağlı olarak 100-150 km yol yapıyorlar. Çoğu sendikasız, iş kolları belirsiz, sigorta girişleri yok. İş yeri baskısı, iş yetiştirme kaygısıyla günde 14 saate kadar çalıştırılıyorlar.

"HAYAT PAHALILIĞI MOTOKURYELERİN İŞİNİ DE EKMEĞİNİ DE AZALTTI"

Ekonomik buhran, her gün zamlar, hayat pahalılığı motokuryelerin de işini, aşını, ekmeğini azalttı. Akaryakıt zamları yüzünden kuryeler iş yapamayacak hale geldiler. Türkiye de son 4 ayda akaryakıta yüzde 96 zam geldi. Bir buçuk litre bile olmayan benzin 50 liraya doluyor. Türkiye son dönemde belki de Cumhuriyet tarihinin en büyük ekonomik buhranıyla karşı karşıya. Geçtiğimiz yıl bu zamanlar bir litre kurşunsuz benzin 7,8 TL iken bugün 27,61 TL. Geçtiğiniz yıl bugünlerde bir litre mazot 7,28 TL iken bugün 30,40 TL. Yani tam 4,17 kat daha fazla. Bu zamlar ekmeklerinin her geçen gün küçülmesi anlamına geliyor. Yakıt gideri son zamlarla minimum 4.000 ile 5.000 TL seviyesine çıkmış durumda.

"ZAMLAR SADECE AKARYAKIT GİDERİNİ DEĞİL; TAŞINAN ÜRÜNÜN FİYATINI DA ARTIYOR"

Bu zamlar sadece akaryakıt giderini değil; taşınan ürünün fiyatını da artıyor, tüketim de aynı ölçüde azalıyor. Bu zamların ne kadar süreceği belli değil; görünen o ki maliyetler her gün artmaya devam edecek. Geçtiğimiz aylarda yaptığımız bir basın toplantısında mazot 30 lira olur mu? 'Kimse olmaz diyemez' demiştik. Şimdi mazot 40-50 lira olur mu? Kimse olmaz diyemez. Maalesef dünyada petrol fiyatları düşmeye başladı. Türkiye'de mazot fiyatları artmaya devam ediyor. Motokuryelerin tek gideri akaryakıt değil. BAĞ-KUR primi ödüyorsa aylık bin 668 TL, yakıt 4 bin-5 bin TL arası, araç bakımı en az 500 TL, muhasebe damga vergisi 250 TL, stopaj ve gelir vergisi aylık 1500 TL, çok ucuz yemek yerlerse bin lira ile bin 500 lira arasında değişiyor, telefon 250 TL, ortalama KDV 2 bin 500 TL. Motokurye bir ayda en az 11 bin 118 ila 12 bin 618 TL arasında para harcamak durumunda. Burada lastik gideri yok. Motokuryelerin en büyük giderlerinden birisi de lastiktir.

"HER 100 MOTOKURYEDEN 75'İNİN BORCU VAR"

Kuryelere üç farklı biçimde ödeme yapılıyor. Firmaya bağlı sabit ücretli kuryeler, yevmiyeli çalışan kuryeler, teslim edilen ürün üzerinden belli bir yüzde/prim alan kuryeler. İstanbul Planlama Ajansı'nın (İPA) araştırmasına göre evli ve çocuklu olan motokuryelerin borçluluk oranı yüzde 88. Sadece eşiyle birlikte yaşayanlarda bu oran yüzde 83. Ailesi yani anne, baba, kardeş ile yaşayanların borçluluk oranı da yüzde 71. Her yüz motokuryeden 75'inin borcu var. Çoğu kredisini ödemek için bu işi yapıyor. İş yerinde doğru dürüst mola yok. Bahşişlerinde kesintiler oluyor. Masrafların her gün arttığı yetmiyormuş gibi motokuryelere mobbingle 5 paketi bazen 30, bazen 40 dakikada dağıtmaları isteniyor. İşten atılmamak için trafiğin çok tehlikeli olduğu bölgelerde hem kendi hayatlarını hem başkalarının hayatlarını tehlikeye atmak zorunda kalıyorlar.

"HER YIL EN AZ 200 MOTOKURYE İŞ KAZASINDA CAN VERİYOR"

Motokuryeler haftada en az 30 kaza yaşıyor. Her yıl en az 200, her ay onlarca motokurye iş kazasında can veriyor. Motokuryelerin aralarında çocuk işçiler var, ehliyetsiz çalıştırılanlar var. Kazalarda hayatlarını kaybediyorlar. Bu insanlar kaza geçirdiğinde veya öldüğünde, ailelerinin neler yaşadığını bilen yok. İş yerlerine, firmalara herhangi bir yaptırım var mı, bilen yok. Daha 3 gün önce İzmir'in Torbalı ilçesinde yapan 17 yaşındaki Halil Togay hayatını kaybetti. Yine geçtiğimiz ay İstanbul'un Sancaktepe'de Zafer Umut Bayram, önceki ay da Ankara'da 22 yaşındaki Ahmet Rüştü Bayar motokurye olarak kaza sonucu yaşamlarını yitirdiler.

"KURYELERİN HALA ÇALIŞMA STANDARDI YOK"

Motokuryeler motosikletlerine kasko yaptırmak istediklerinde de çok büyük sıkıntılarla karşılaşıyorlar. Sigorta şirketleri motosikletleri 'riski yüksek' diye sigorta yapmıyorlar. Rica minnet yaptıranlar da yüksek rakamlar istiyor. Şu an dışarıda dolaşan binlerce motokurye kaskosuz araçlarla yollarda dolaşıyor. Trafik kazaları, ölümlere rağmen; iş yeri baskısı ve mobbinge rağmen, kimi parasızlıktan, kimi çaresizlikten motokuryeliğe devam ediyor. Yine birçoğu ekstra part-time işlere gidiyor. Bir yandan işveren, diğer yandan müşterilerden azar işitiyorlar. Sorunlar bunlarla sınırlı değil. Motosikletli kuryelerin çalışma standardı hala yok. 'Kuryelik mesleğinin çok tehlikeli işler meslek grubuna alınsın' dedik, ne yazık ki dinlemediler. En kötüsü de salgın sonrası ekonomik buhranla her gün hayat pahalılığının arttığı ülkemizde, motokurye ücretleri yaşanabilir seviyeden hala çok uzakta. İstanbul Planlama Ajansı'nın araştırmasına göre motokuryeler kazançları borçlarına dahi yetmiyor."

Ağbaba'nın ardından söz alan motokurye temsilcileri ise şunları söyledi:

"BENZİN ALAMADIĞIMIZ ZAMAN EVİMİZE EKMEK GÖTÜREMİYORUZ"

Tüm Anadolu Motosikletli Kuryeleri Federasyon Başkanı Burkay Yıldırım: "Motokuryeli mesleğin saygınlık kazanmasını istesek bile bugün hala trafikte ve piyasada çok sıkıntılar yaşamaktayız. Pandemiyle başlayan bu süreçte mesleğimiz daha çok ilgi görmeye başladı. Ancak bununla birlikte ölümler, kazalar, çoğalan masraflar hepimizi zorlamaktadır. Bugün kuryeliğe başlamak isteyen bir arkadaşımız motosiklet almak istese geçen yıl 35 bin TL olan motosiklet bugün 80 bin TL'ye ulaştı. Ekipman konusunda da çok büyük sıkıntılar yaşamaya başladık. Geçen yıl 300 TL olan kask şu an bin 500 lira 2 bin TL arasında. Herhangi bir önlem alamadığımızdan ikinci el kasklarla birlikte çalışmaya başladık. Geçen yıl 30 TL benzin alırken bugün günlük 150 TL'lik benzin alıyoruz. Benzini alamadığımız zaman evimize ekmek götüremiyoruz. Gelecek zamlarla da birlikte aldığımız yevmiye tamamen benzin ve motor masraflarına gitmekte. Evimize ekmek götüremeyecek pozisyona geldik. Burada toplanmamızın nedeni artık bu zamlara bir dur denilmesidir.

"ARTAN BENZİN VE MOTOSİKLET FİYATLARINA KARŞI BİR DUR DEMEK İSTİYORUZ"

Mesleğimizin tekrar saygınlık kazanmasını istiyoruz. Son bir ay içinde Türkiye genelinde 80 arkadaşımız vefat etti. Bunun nedeni mesleki yeterlilik belgesinin zorunlu hale gelmemesi ve eğitimsiz kuryeler yüzünden olmuştur. Artık artan benzin ve motosiklet fiyatlarına karşı bir dur demek istiyoruz. Biz bu ülkenin evlatlarıyız, bu ülkenin gençleriyiz. Artık ölmek istemiyoruz ve mesleği en saygın biçimde yapmak istiyoruz."

"OKUMAM GEREKİRKEN ÇALIŞMAK AİLEME BAKMAK ZORUNDAYIM"

Kadın Kuryeler Derneği Başkanı Sedef Aydoğdu: "Yaşım 23. Şu an üniversite okumam gerekirken çalışmak, aileme bakmak, borçlarımı ödemek zorundayım. Bunun içinde benzin fiyatlarının düşmüş olması gerekiyor. Günlük kazancımız benzin, BAĞ-KUR gibi masraflara gidiyor. Şu an BAĞ-KUR'unu ödeyemeyen çok fazla kuryemiz var. Onları ödeyemediğimiz için sigortamızda olmuyor. İleri dönemlerde bizlere zorluk olacak. Bunun için benzin fiyatlarının düşmesini çok istiyoruz."

"ZORUNLU KIYAFETLERİMİZİN ALIMLARINDA YARDIMCI OLUNMASINI İSTİYORUZ"

Motokurye Onur Çınar: "Meslekteki esnaf-kurye sorunu bizleri çok fazla üzmektedir. Haykırışlarımızı kimse duymamaktadır. Bunlar için tedbir alınmasını, benzin fiyatlarının düşmesini, mont, kask gibi zorunlu kıyafetlerimizin alımlarında yardımcı olunmasını istiyoruz. Çünkü artık bu kıyafetlere güç yetebilecek gibi değil. BAĞ-KUR ödenemediği için kaza gibi durumlarda kimse hastanelerden yararlanamamaktadır."

"SABAH MOTORUMA BENZİN ALMAK İÇİN BENZİNLİĞE GİTTİĞİMDE KORKUYORUM"

Motokurye Burak Yıldırım: "Biz kendimiz için bir şey istemiyoruz. Tüm Türkiye'deki motokurye arkadaşlarımız için istiyoruz. Üniversite mezunuyum, motokuryelik yapmadan önce başka bir firmada çalışıyordum. Geçinemediğim için kuryelik yapmak istedim. Fakat şu an kuryelik yaparak para kazanamıyorum. Biz şu an üstümüze kıyafet mi alalım? Evimize ekmek mi alalım? Motorumuza benzin mi alalım? Kafamıza kask mı alalım? Kaza yapan arkadaşlarımıza baktığımız zaman taktıkları kask, üzerlerine giydikleri montlar ucuz, kalitesiz, dayanıksız ve korumasız olduğundan aldıkları darbelerden dolayı vefat etmektedirler. Biz buraya mesaimizden, cebimizdeki paradan harcayarak geldik. Buraya şu an daha fazla arkadaşımız gelmek isterdi ancak firmasının korkusundan, patronunun laf söylemesinden korktuğu için gelemiyor. Sabah motoruma benzin almak için benzinliğe gittiğimde korkuyorum. Biz bir yerde iki üç motokurye çalışıyoruz. Bize çalıştığımız yerlerde 'Benzin masraflarınıza zam yaparım ama bir arkadaşınızı da işten çıkartırım' deniliyor. Ben yanımda çalışan arkadaşımızı işten çıkarttıktan sonra bu işi yapamayız. Pandemi döneminde kimse dışarı çıkamazken biz kapı kapı gezerek insanların ihtiyaçlarını götürdük. Neden kimse bizi düşünmüyor? Birlik beraberlik olabilmek için bir konfederasyon kurduk. Bütün motorcu arkadaşlarım gelin birlik olalım. Birlik olamazsak ekmek kazanamayız, yaşayamayız."

"BİZİM CAN GÜVENLİĞİMİZDEN DE ÖTV ALINIYOR"

Bir diğer motokurye Yener Çalışkan ise şunları söyledi:

"Benzine yüzde 400 zam geldiyse aynı şekilde motor yedek parçalarına yüzde 400 zam geldi. Geçen sene 60 TL'ye değiştirdiğimiz balata şu anda 600 TL. Her bir motorun normalde aylık bin TL gibi bir gideri varken şu an bu rakam 3 bin TL'ye kadar geldi. Biz bu matematiğin içinden çıkamıyoruz. Evdeki hesapla çarşıdaki hesap birbirine uymuyor. Borç alıp borçla çeviriyoruz. İşverene bu durumu ilettiğimizde çözümü işçi çıkartmakta buluyor ya da benzini karşılayıp maaşımızdan kesmeyi öneriyor. Bu sadece bizim değil aynı zamanda iş verenin, evlerinde yemek siparişi verenlerinde sorunudur. Bugün 40 TL'ye yediğiniz döneri benzin fiyatları böyle giderse 40 TL'ye yiyebileceğinizi mi zannediyorsunuz? Ben o döneri 3 ay öncesinde size 15 TL'ye getiriyordum. Şu an kebap fiyatına döner yiyorsunuz. Yarın 70 TL'ye yiyeceksiniz. Bir motokuryenin şu an kaliteli ekipmanları giyebilmesi için 6-7 bin TL para harcaması gerekiyor. Arabada emniyet kemeri neyse bizim kaskımız, montumuzda odur. Bundan ÖTV alınıyor. Bizim can güvenliğimizden ÖTV alınıyor."

AĞBABA CHP'NİN MOTOKURYELER İÇİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİNİ AÇIKLADI

Ağbaba, kuryelerin konuşmasının ardından CHP'nin motokuryelerin sorunlarının çözümü için çözüm önerilerini açıkladı. CHP'nin önerileri şöyle:

• Devlet, kayıt dışı motokuryeler için bir çalışma başlatmalı ve bu insanlar güvence altına alınmalıdır.
• Trafikte motokuryeleri yok sayan, sıkıştıran, kazaya sebebiyet veren sürücülere ilişkin cezai yaptırımlar artmalıdır.
• Kuryeleri hayati ekipmanlarından gümrük vergilerinin kaldırılması veya iş güvenliği malzemeleri kapsamında düşük vergiye tabi olması gerekmektedir.
• Aynı şekilde motosiklet sınavları gözden geçirilmeli; A2 ehliyetler sıkı denetim sonucu verilmelidir.
• Mesleki yeterlilik sistemi zorunlu hale gelmelidir.
• Motosikleti kuryelerin çalışma standartlarının belirlenmesi gerekmektedir.
• Motokurye ücretleri belli bir standarda kavuşturulmalı ve giderler göz önüne alınarak insanca yaşanabilir bir seviyeye çekilmelidir.
• Motokuryeler "30 dakikada canını mı siparişini mi teslim edeceksin?" diye soruyor. Firmalar, paketler için süre kısıtlamasını esnetmelidir.
• Motosikletli Kurye Ulusal Meslek Standardı'na uygun şekilde ticari kaygılarla kanuna aykırı hareket eden iş yerlerine yaptırım uygulanmalıdır.
• Devlet, kayıt dışı, ehliyetsiz, eğitimsiz motokurye çalıştıran ve motokuryeye ağır baskı ve mobbing yapan firmalara yönelik yaptırım uygulamalıdır.
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın motokurye mesleğini iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin iş tanımlarından "çok tehlikeli" olarak sınıflandırılması gerekiyor.
• Kuryelerin getiri başına ücretlerinin dışında düzenli ve sabit bir gelir hakkına sahip olması gerekmektedir.
• Kuryeler belirsiz süreli iş sözleşmesi karşılığında istihdam edildiklerinde, geçmişe dönük primleri işverenler tarafından karşılanmalı, kuryelerin sosyal güvenlik hakkı garanti altına alınmalıdır.
• Esnaf kuryeler iş sağlığı ve güvenliği kapsamına dahil edilmelidir ve yükümlülük işverende olmalıdır.
• Toplum olarak da bizlere de bazı görevler düşüyor. Siparişi yüzünden kuryeleri 'işiyle tehdit eden', trafikte, sokakta kuryeleri yok sayan, aşağılayanların kendilerini sorgulamaları gerekiyor.

Ağbaba, "Genel Başkanımız Kemal Kılıçdaroğlu'nun talimatıyla geçtiğimiz yıl motokuryelerin sorunlarını dile getirdik. Bundan sonra da getirmeye devam edeceğiz. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde motokuryelerin sorunlarıyla araştırma önergesi vereceğiz. Motokuryeler sadece paket değil aynı zamanda can taşıyor. Bunu herkesin bilmesi gerekir" dedi.

Açıklamaların ardından Ağbaba ve CHP'li milletvekilleri motorlara binerek motokuryelerle birlikte kornalarla tur attı.