Arıtma Tesisinden Bırakılan Kanalizasyon Suyu Van Gölü'nün Kıyı Bandını Kahverengiye Boyadı, Mahalleli Kokudan Duramıyor

TAMER ARDA ERŞİN

Van'da, özelleştirilen arıtma tesisinden Van Gölü'ne boşaltılan kanalizasyon suyu nedeniyle kıyı şeridinde gölün rengi kahverengiye dönmüş durumda. Tesisten göle deşarj noktasından numune alınmadığı öğrenilirken akan suyun yeterli oranda arıtılmadığı şüphesi var. Tuşba ilçesine bağlı İskele Mahallesi'nde yaşayan yurttaşlar ise tesisten çıkan kötü koku nedeniyle temiz hava soluyamaz hale gelmiş ve hayatlarının cehenneme döndüğünü söylüyor. Yurttaşlar, tesisin yeterli arıtma yapmadığını ve çevreyi kirlettiğini ileri sürerek tesisin önünde protesto düzenledi. Tesisin yöneticilerinden biri, CHP heyetine bilgi verirken önce kötü kokuyu kabul etti, gazetecilerin sorularını yanıtlarken ise koku olmadığını savundu.

Van Su ve Kanalizasyon İdaresi'nin (VASKİ) Van'ın Tuşba ilçesine bağlı İskele Mahallesi'nde eski tesis yerine yaptığı yeni arıtma tesisi özelleştirildi. İskele Mahallesi'nde yaşayan yurttaşların aktarımına göre; tesis inşa edilirken parklar yapılacağı ve yeşil örtü ile yaşanılabilir bir alan oluşturulacağı, tesisten de kimsenin etkilenmeyeceği sözü verildi. Ancak bu söz tutulmadı ve tesisten kötü koku yayılmaya başladı. Mahalleli, tesis önünde defalarca protesto düzenledi ve en son protestolarına CHP Van İl Başkanlığı ve CHP Doğu Masası heyeti de katıldı.

Yurttaşlar, tesisin havayı kirletmesi nedeniyle sürekli hastalandıklarını dile getirdi. Kürtçe konuşan Vanlı bir kadın, "Evimde oturamıyorum. Daha dayanamıyorum. Kokudan dolayı dayanamıyorum. Biz de bu ülkenin çocuğuyuz. Ben bu ülkeye nasıl 'devletim' diyorsam o da bana baksın, sahip çıksın. Bu koku giderilsin" dedi.

Genç bir kadın da bölgelerinin önemsenmediğini ve kendilerinin koku ile yaşamaya mahkum edildiğini ifade ederek, " Doğu Anadolu Bölgesi'ni hiç kimse önemsemiyor. Tahtta oturuyorlar ama o tahta oturdukları zaman hiçbir yeri önemsemiyorlar. Biz, burada öğrenciyiz. Üst kata çıktığım zaman (koku nedeniyle) ders çalışamıyorum. Odaklanamıyorum. Bu sene üniversite sınavım var" dedi.

"EVİME ARKADAŞLARIMI ÇAĞIRAMIYORUM"

Bir başka genç kadın da evlerine misafir bile çağıramadıklarını kaydederek, "Ben, evime arkadaşlarımı çağıramıyorum. Ben öğrenciyim, evimde ders bile çalışamıyorum. Hastayım, aylardır hastane hastane geziyorum. Cildimde habire alerjiler... 'Neden oldu' diyorum, adam bana 'Nerede yaşıyorsun' diyor. Tam da arıtmanın dibinde yaşıyorum… Pis koku, iğrenç bir koku. Yaşlılarımız nefes alamıyorlar. Hastalarımız var" diye konuştu.

Genç kadın, deşarjın gece yapıldığını ifade ederek, "Kokuları saat gece 11'den sonra çıkartıyorlar, sabah beşe kadar o koku bitmiyor. Biz, camlarımızı evde açamıyoruz. Biz nefes alamıyoruz. Hiçbir şekilde memnuniyetimiz yok. İlk başta, 'burayı yapacağız' dediklerinde karşı çıktık ama hiç kimse konuşmadı. Bize arıtma için 'Arıtmayı yerin altında yapacağız, üstünü de komple şehir gibi yapacağız, rahatsız olmayacaksınız' dediler" diyerek yaşadıkları mağduriyeti aktardı.

"RESMEN ÖLÜYORUZ"

Başka bir kadın da tesisi yapanları evlerine misafir olmaya davet ederek, "Bir gece gelsinler, misafir olsunlar. Bakalım o kokuyu alacaklar mı? Dayanacaklar mı? Biz dayanamıyoruz artık. Nefes alamıyoruz. Biz istiyoruz ki bu koku kalksın. Çocuklarımın hepsi alerji hastası, ben kendim öyle. Hepimiz alerji… Hepimiz rahatsızız. Boğazı kesiyor. Resmen ölüyoruz. İmkan da yok, imkan olsa hepimiz çıkarız" dedi.

CHP Doğu Masası heyetinde yer alan CHP İstanbul Milletvekili Cihangir İslam, CHP Parti Meclisi üyeleri Devrim Barış Çelik, Nevaf Bilek ve Hasan Efe Uyar, mahallelinin sorunlarını dinlemek için alana gitti. CHP heyeti, tesisi gezdi ve arıtmanın nasıl yapıldığını yerinde inceledi. CHP heyeti tesisi ziyaret ederken mahalleli de tesis yetkililerine tepkisini sürdürdü. Tesis yetkililerinin çağırdığı çevik kuvvet ekibi, tesisin kapasında güvenlik önlemi aldı. Tesis yetkilileri ile mahalleli arasında zaman zaman tartışma yaşandı.

"KOKU VARSA SEN DE GÖRÜYORSUN"

Tesis yetkilisi, CHP heyetine sahayı gezdirdi ve bu sırada sorularını yanıtladı. Kameralar kapalıyken CHP heyetine bilgi verdiği sırada bölgede koku olduğunu kabul eden tesis yetkilisi, gazetecilerin "Koku olduğunu kabul ediyor musunuz" sorusuna, "Koku varsa sen de görüyorsun hemşerim. Bunu bana sorma" diye yanıt verdi. Aynı yetkili, CHP'li İslam'a, kokuyu kendilerinin de soluduklarını dile getirdi.

YETERLİ BAKTERİ TESTİ YAPILMIYOR

CHP'li İslam, arıtma işleminden geçtikten sonra göle bırakılan suya ilişkin yetkiliye, "Halen koku var bunda" dedi. Su arıtmasında koli basili bakterisi testi yapılıp yapılmadığını soran CHP'li İslam'a tesisin mühendisi, bu testi yapmadıkları söyledi. İslam ise "Ama göle atacaksınız bu suyu. İçinde şimdi bunun farklı bakteriler de olabilir" dedi. Tesis mühendisi, kendilerinin Kentsel Atıksu Arıtma Yönetmeliği'ndeki şartlara uyduğunu ve CHP'li İslam'ın açıkladığı bakteri testlerini yapmadıklarını aktardı. İslam, "Yönetmeliğin güncellenmesi lazım değil mi? Bunda E. coli, tifo, dizanteri yok" diyerek sözlerini sürdürdü.

Mühendis, içme suyu olmadığı için bunları yapmadıklarını yineledi. İslam ise "Göle giren insanlar var" derken mühendis, "Yönetmelik bizden neyi istiyorsa, bakanlık bizden neyi istiyorsa" diye yanıt verdi. Yetkili, İslam'a, göle bıraktıkları atık sudan numune almadıklarını da "Ona biz karışmıyoruz" diye açıkladı.

"ALT ANALİZ YAPILIRKEN GELİYORSA BİLEMEYİZ"

CHP heyeti tesisi gezerken burada çalışa personelin de koruyucu giysisi ve maskesi de olmadığı gözlendi. Tesis yetkilileri, CHP heyeti tesisi gezerken basının sorularını yanıtlamayı kabul etti. Tesis mühendisi ortamda koku olup olmadığına ilişkin soruyu yanıtlarken tesis yetkilisi müdahale ederek, "Biz ona cevap veremeyiz, açıklama yapamayız" dedi. Yetkili, firma ismi de vermekten kaçındı. Yetkili, "Şu an burada bir koku var mı" sorusunu, ikinci kez "Bizce yok. Bak ne güzel kokuyor" diye yanıtladı. Basın mensuplarının "Ama siz dediniz" hatırlatmasının ardından yetkili, "Şimdi koku varsa, eski arıtmadan geliyorsa veya suyun alt temizliği yapılırken geliyorsa biz onu bilemeyiz" diye konuştu. Yetkili, basının "Siz olduğunu söylediniz" diye üçüncü kez hatırlatmasına ise "Peki abla, varsa vardır. Siz daha iyi koku alıyorsunuz" diye yanıt verdi.

CHP heyetini uğurlamak için tesisin dışına çıkan yetkili ile mahalleli arasında gerginlik yaşandı. Gerginliği yatıştıran CHP heyeti, daha sonra arıtmanın deşarj edildiği noktaya gitti. Deşarj noktasında Van Gölü'nün renginin değiştiği ve burada çocukların ve yurttaşların suya yaklaşmaması için önlem alınmadığı görüldü. CHP'li İslam, burada, "Yeni arıtmanın göle kavuşan suyundan koku geliyor. Bunu tespit ediyoruz burada" dedi. Çocuklar, CHP'li İslam'a, atık suyun göl ile buluştuğu noktada oynadıklarını dile getirdi. Atık arıtmasının yapıldığı yerin hemen yanında hayvanların otlatıldığı da görüldü.

CHP Parti Meclisi Üyesi Devrim Barış Çelik, deşarj noktasında şunları söyledi:

"Arıtma tesisinin orada ciddi bir koku sorunu var ama esas koku sorunu sahilde. Sahilde, deşarj noktasında hem hayvanlar hem de halk sağlığını etkileyecek boyutta, keçiler ve koyunlar otlamaktadır. Buradaki sudan beslenen hayvanlar insan sağlığına zarar vermektedir. Ayrıca burada yaşayan ailelerin çocukları, bu bölgeyi oyun alanı olarak kullanmaktadır. Herhangi bir engel, bu alana geçiş yasağı bulanmamaktadır. İnsan sağlığını tehdit eden bu alanın hem koku sorunu vatandaşlara sirayet etmektedir hem de çocukları ciddi tehlikeler beklemektedir."

Çelik, tesisi gezerken kokuya maruz kaldıklarını dile getirerek, "Van Gölü'nün genel rengi turkuaza dönen bir mavi olmasına rağmen kıyı kenar hattının tamamında kahverengileşen bir su görmektesiniz" diye konuştu.

CHP'li İslam, tesisin önünde yurttaşları bilgilendirdi. İslam, şikayetleri yerinde incelediklerini kaydederek şunları söyledi:

"Gözümüzle gördük, kulağımızla duyduk, burnumuzla kokladık. Şu gözleme vardık ki bakın rüzgar bu yönden eserken (göl tarafına) oraya dökülen arıtma suyu önümüzde, eski arıtma arkamızdayken biz göle dökülen arıtma suyundan koku geldiğini ve oraya döktükleri çamurdan koku geldiğini gözlerimizle müşahede ettik.

"ÇOCUKLARINIZI UZAK TUTUN"

Tedbirler yeterli değil. Ama çocuklarımızı ve kendimizi bu arıtma suyundan ve çamurdan uzak tutalım. Göle akıtılan, arıtıldıktan sonra dökülen son suyun mikrop analizi yok. Buranın düzenli analizlerini Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü'nün yapması lazım ve bu şirketi bunlarla uyarması lazım. Sadece şirketin, yani hem işi yapanın analiz yapması güvenli olmayabilir. O yüzden tarafsız bir gözün, hatta tarafsız laboratuvarların buraya gelip belki her gün mikrop analizi, sadece kimyasal analiz değil... Burada E. coli dediğimiz, insan dışkısındaki mikrobun olup olmadığını; tifonun, dizanteri mikrobunun taşınıp taşınmadığını öğrenmemiz lazım. O yüzden çocukları buradan uzak tutun diyorum, tedbir olarak. Şunu sizlere açıkça söyleyebiliriz ki bu tesisin hem dökülen suyunun koruma alanı itibariyle hem de suyun niteliği açısından güvenli olmadığını ve koku yaptığını kendimiz gözlemledik.

Bu arıtmanın filtrelenmesi esnasında filtrelerinin düzenli değiştiği kanaatinde değiliz. Mutlaka bunları gündemde tutacağız ve sizin hakkınızı arayacağız."

Yurttaşlar sorunlarını CHP heyetine de anlattı ve CHP heyeti, sorunun çözümü için Meclis'te ve yerel yönetimde girişimlerde bulunacakları sözünü verdi.