Grossi'den İran'a İşbirliği Çağrısı

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi, İran'ın Kapsamlı Güvenlik Denetimi Anlaşması çerçevesinde yerine getirmesi gereken yükümlülüklerinden ötürü yaşanan güvenlik sorunlarının çözüme kavuşturulmasının önemine dikkati çekerek, Ajans'ın, İran'ın nükleer programının tamamen barışçıl olduğuna dair güvence sağlayabilmesinin bu sorunların giderilmesiyle mümkün olabileceğini söyledi.

UAEA Başkanı Grossi, Avusturya'nın başkenti Viyana'da UAEA Yönetim Kurulu toplantısı sonrasında düzenlenen basın toplantısında gazetecilerin sorularını yanıtladı.

Grossi, Ukrayna'daki nükleer güvenlik ve Rusya'daki Kursk Nükleer Güç Santrali'ne yönelik saldırı girişimi nedeniyle bu iki ülkeye yaptığı ziyaretlere değindi.

Ukrayna'daki nükleer güvenlik

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile yaptığı görüşmede ülkedeki nükleer santraller için ciddi önem arz eden elektrik trafo merkezlerinin güvenliğinin sağlanması yönünde daha aktif bir yaklaşım sergilenmesinin ele alındığını ifade eden Grossi, "Zaporijya Nükleer Santrali'ndeki durum istikrarsızlığını sürdürüyor. Düzenli patlamalar, insansız hava araçları (İHA) saldırıları, silah sesleri, harici güç kaynağının tekrar tekrar kesilmesi gibi zorluklar nükleer kaza riskini artırıyor." değerlendirmesinde bulundu.

Grossi, Zaporijya Nükleer Santrali'nin bütün reaktörlerinin kapalı tutulduğunu hatırlatarak, "Çatışmalar, tesisin nükleer güvenliğini ve emniyetini tehlikeye atmaya devam ettiği sürece hiçbir reaktörün yeniden çalıştırılmayacağı anlaşılmaktadır." şeklinde konuştu.

Rusya'daki Kursk Nükleer Güç Santrali'ne yönelik saldırı girişimi nedeniyle üst düzey Rus yetkililerle Kaliningrad kentinde bir araya geldiklerini kaydeden Grossi, "Bu korkunç savaş sırasında bir nükleer kazayı önlemek hayati önem taşıyor. Nerede olursa olsun bir nükleer santrale saldırmak kabul edilemez." görüşünü paylaştı.

İran'a işbirliği çağrısı

Grossi, İran'ın nükleer faaliyetleri ve bu ülke ile uzun süredir yaşanan sorunlara değinerek, Tahran yönetiminin, yaklaşık 3,5 yıldır Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan İran nükleer anlaşması kapsamındaki taahhütlerini yerine getirmediğini, bu nedenle Ajans'ın, nükleer tesislerde uranyum zenginleştirilmesi için kullanılan santrifüjler gibi teknik ekipmanların yanı sıra denetim açısından başvurulan atık su ve benzeri unsurlara ilişkin bilgi sürekliliğini kaybettiğini belirtti.

Tahran yönetiminin güvenlik denetimi anlaşması kapsamında da görevlerini yerine getirmediğini bir kez daha yineleyen Grossi, İran'ın ayrıca Ek Protokol ve Kod 3.1 adı verilen düzelemeye de uymadığını ifade etti.

Grossi, "Bu olağanüstü güvenlik sorunları, İran'ın Kapsamlı Güvenlik Denetimi Anlaşması kapsamındaki yükümlülüklerinden kaynaklanmaktadır ve Ajans'ın, İran'ın nükleer programının tamamen barışçıl olduğuna dair güvence sağlayabilmesi için çözülmesi gerekmektedir." dedi.

İki taraf arasında 4 Mart 2023'te sağlanan Ortak Mutabakat'ın üzerinden 15 ay geçtiğini ve bir ilerleme kaydedilmediğini dile getiren Grossi, bu hususta da Tahran yönetimine Ortak Mutabakat'ın uygulanması çağrısında bulundu.

İran'a ziyaret

Grossi, İran'daki seçimler sonrasında yeni Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ile irtibata geçtiğini belirterek, şunları söyledi:

"Ajans ile İran arasındaki diyaloğu ve işbirliğini yeniden başlatmak için Tahran'da kendisiyle görüşme isteğimi belirttim. Uygun bir zamanda benimle görüşmeyi kabul etti. İran'ı çok uzak olmayan bir gelecekte böyle bir görüşmenin mümkün kılınması yönünde teşvik ediyorum. Böylece gerçek sonuçlara hızla ulaşacak yapıcı bir diyalog kurabiliriz."

Grossi, İran ziyaretinin ABD'de yapılacak seçimler öncesinde olabileceğini kaydederek, daha önce nükleer anlaşmanın yeniden canlandırılması için Viyana'da sürdürülen görüşmelere İran adına katılan Abbas Erakçi'nin ülkenin yeni Dışişleri Bakanı olmasının da kendisi açısından olumlu bir gelişme olduğunu, en yakın zamanda Erakçi ile görüşmeyi ümit ettiğini sözlerine ekledi.

Bu arada 2022'de UAEA Yönetim Kurulu üyeliğine seçilen Türkiye'nin üyelik periyodu bu toplantıyla sona erdi. Ajans'ın yönetim kurulu üyeleri 2 yıllığına seçiliyor. Türkiye daha önce de 2015-2017 yıllarında üyeliğe seçilmişti.