Türkiye 'Tahkim'e Yabancı

Trabzon Barış Hukuk ve Tahkim Derneği Başkanı Avukat Hasan Şentürk dünyanın bir çok ülkesinde ticari anlaşmazlıklar Tahkim Kurulları'nca çözülürken Türkiye'de ise bu yükün mahkemelerin sırtına yüklendiğini söyledi.

İş hayatındaki anlaşmazlıkların çözümü için Tahkim'in önemini ve güvenirliğini halka anlatabilmek için çalışmalara devam ettiklerini belirten Trabzon Barış Hukuk ve Tahkim Derneği Başkanı Avukat Hasan Şentürk, dünya üzerindeki büyük ülkelerde ticari anlaşmazlıkların İş Mahkemeleri'ne götürülmeden önce Tahkim'e başvurularak çözülmeye çalışıldığını dile getirdi. Şentürk "Türkiye olarak halen 'Tahkim' konusunda pek bilinçli değiliz. Türkiye'deki en etkin Tahkim şu anda Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu'dur. İstanbul finans merkezi haline getirilmeye çalışılıyor, bunun bir ayağı olarak da Tahkim Kurulu oluşturuldu. Her ne kadar Tahkim Kurulları'nı oluşturmada emek harcasak da bunlara işlevsellik kazandırma konusunda rüzgarı arkamıza alamıyoruz" dedi.

Tahkim Kurulu'nun çalışma prensibini anlatan Şentürk "Kurumumuz 2007 yılı Kasım ayında kuruldu. Bizler tahkimin duyurulması ve yerleşmesi için tanıtım çalışmaları yapıyoruz. Tahkim'in kurulması durumunda ticari konulardaki sorunlar hızlı ve adil olarak çözüm imkanına kavuşacak. Çünkü Tahkim'in 6 ayda karar verecek olması bu süreci hızlandıracak. Böylece mahkemelerin iş yükü de azalacak. Ticari konularda anlaşmazlığa düşen iki taraf olduğunda davayı mahkemeye götürmeden bize gelerek, bizden anlaşmazlığın çözümünde yardımcı olmamızı istiyorlar. Bizler de kendilerine bir hakem atıyoruz. Tabi kişiler kendi hakemlerini kendi belirleme hakkına da sahip. Bu hakem anlaşmazlığın sebebi hakkında bilgisi olan kişi oluyor. Mahkemelerdeki sıkıntı bu zaten, hakimler konuya hakim olamayabiliyor. Mesela anlaşma mobilya sektörüyle alakalıysa o meslekte yetişmiş birini biz, taraflara hakem olarak öneriyoruz. Sonra kişiler kurumumuz bünyesinde yargılama kanunlarına tabi olarak anlaşmazlıklarını gidermeye çalışıyorlar. İki taraf da çıkıp söylemek istediklerinin tamamını söylüyor, delillerini aktarıp, şahitlerini sunabiliyor. Burada bir hakem heyeti kuruluyor o hakem heyeti zaman sınırı olmadan onları dinliyor. Normalde bu tür yargılamalar 1 yıl içerisinde çözülmesi gerekiyor. Ancak taraflar bu süreyi uzatabiliyor, hakemini değiştirebiliyor. Kişi hakemini kendi seçtiği için işin içinde oluyor, böyle olunca da taraflar daha uzlaşmacı olabiliyor. Tabiri caizse tarafların gazı alınıyor" diye konuştu.

"TAHKİM KURULLARI MAHKEMELERİN İŞ YÜKÜNÜ AZALTACAK"

Tahkim Kurulları'nın mahkemelerin iş yükünü azaltacağına inandıklarını kaydeden Şentürk "Mahkemelerde dava açabilmek için harç yatırılıyor, bize gelenlerin böyle bir zorunluluğu yok. Sadece istenilen belgelerin posta veya kargo ücretlerini, şahitlerin günlük harçlıklarını vermekle yükümlüler. Büyük işler yapan şirketler mahkemelerde bazen çalışma sırlarını açıklama durumunda kalabiliyor ve o salonda bulunan herkes bu sırları öğrenebiliyor. Bizde ise öyle bir durum yok, sadece taraflar ve heyet konunun içeriğini bilme hakkına sahip. Tahkim olayının toplumsal barışa da katkısı var. Kişi kendi hakemini kendi belirlediğinde uyuşmazlıklar kısa sürede çözülüyor. Adliyelerde bir hakimin elinde 500 dosya olabiliyor. Bizde hakim heyetlerinde ise 2 dosya oluyor, daha hızlı ve sağlıklı çözümler alınıyor. Burada şunu vurgulama gerekiyor, tahkimle alakalı kişilerin sulh olabileceği, kişilerin kendi iradeleriyle vazgeçebilecekleri konuda hakem heyetine gidebilirler. Yani bir boşanma davasında tahkime gidemezsiniz. Tahkimin çıkış amacı zaten ticari ihtilafları çözmek için çıkmıştır. Bizler diyoruz ki ticari anlaşmazlıkta mahkeme kapılarını aşındırmayın. Biz bu kararımızı verip dosyayı kapattığımızda mahkemeye dosyayı göndeririz. Eğer vatandaşlar bu kararı beğenmezlerse iptali için mahkemede dava açabiliyorlar. Karar iptal edildi veya edilmedi durumunda ise temyize gidebiliyorlar. Kararlarımız yargı denetimine bu şekilde tabiidir" şeklinde konuştu.

"KÖYLERDEKİ İHTİYAR HEYETİNİN KURUMSALLAŞMIŞ HALİYİZ"

Şentürk, tahkim heyeti olarak 3 ayaklı bir sistem düşündüklerini belirterek şunları söyledi:

"Biri Ticaret ve Sanayi Odası'ndan her işin birkaç uzmanının ismini istedik. Bunun dışında üniversiteden hukukçulardan bir kişi ve Trabzon'da 5 yıldan beri görev yapan tecrübeli bir avukat ile heyetimizi oluşturuyoruz. Biri bize müracaat ettiği zaman diyoruz ki bizim heyetimizden seçeceksen bu listeden seçebiliyor. Bizim verdiğimiz listeden seçmeyip kendileri de bir isim belirleyemezlerse mahkemeye başvurup, mahkemeden kendilerinde bir heyet belirlemesini isteyebiliyorlar. Bu heyet sistemi yeni bir sistem değil aslında bizler eskiden köylerdeki ihtiyar heyetlerinin kurumsallaşmış haliyiz. Zaten Avrupa'nın bu kültürü bizden aldığını düşünüyorum. Ama bizde şu eksik kaldı Osmanlı'da da Cumhuriyet döneminde de ihtiyar heyeti veya uzlaşma heyetleri kurumsallaşamadı. Avrupa bunu kurumsallaştırdı ve ticari hayatın daha hızlı ilerlemesinde adım atmış oldu. 1923'te Uluslararası Tahkim Kurulu (ICC) Fransa'da kuruldu. Kurulduktan sonra uluslararası ticaret yapan kurumlar anlaşmazlıklarda bu kuruma gelip başvurdu. Bu büyük şirketler Türkiye'ye iş yapmaya gelirken sözleşmelerine 'Anlaşmazlık çıktığında ICC çözer' diye madde koyduruyor. İşte bizde tahkim kurullarımızın tanıtımı ve işlevsellik kazanması için ticaret yapan kişilerimizin dış ülkelerdeki iş sözleşmelerinde bizim tahkim kurumlarımızın anlaşmazlıkları çözebilecekleri maddesini bulundurmaları gerekiyor. Ama ne yazık ki bizde hukuk kültürü eksikliği var. Ticaret erbaplarımız sorunları çözülmez hale geldikten sonra bize başvuruyor. Halbuki en küçük kira sözleşmelerini bile avukatlar aracılığıyla yapsalar ticari hayatlarında sıkıntı yaşadıklarında çözümü de kendileri belirlemiş olacaklar."

Türkiye'de Uluslararası Tahkim Yasası'nın 2001'de kabul edildiğini hatırlatan Hasan Şentürk "Ancak o tarihten bu yana ülkemizde ticari anlaşmazlıkların çözümünde hakem heyetleri hiç denecek kadar kullanılmamış. Bu iş bu güne kadar devletçe de teşvik edilmedi. Bu yüzden Yargıtay'da yıllarca bekleyen dosyalar var. Trabzon'da henüz tek bir başvuru dahi gelmedi ancak biz bunları vereceğimiz seminerlerle ticaret yapanlara anlatacağız. Umuyoruz ki ticari anlaşmalarda bundan sonra taraflar bize gelir ve mahkemelerin yükü hafifler hem de kişiler aldığı kararlardan daha çok tatmin olurlar" ifadelerini kullandı. - TRABZON