Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Başkanı Süleyman Arslan Açıklaması

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) Başkanı Süleyman Arslan, "Yaşlılarımızı önemsetecek ve onların sorunlarını dikkate alacak bir kanunun öncelikle çıkarılması gerektiğini, gündem olması gerektiğini düşünüyor ve teklif ediyoruz." dedi.

Arslan, kurumda düzenlediği basın toplantısında, "60 Yaş Üstü Yaşlıların Yaşlılık Algısı ve Kendi Sorunlarına Bakışı" konulu kamuoyu araştırmasının sonuçlarını açıkladı.

Programda konuşan Arslan, Birleşmiş Milletler'in, 15 Haziran'ı "Dünya Yaşlı İstismarı Farkındalık Günü" olarak belirlediğini anımsatarak, bu kapsamda yaşlılara yönelik şiddet, ihmal, istismarın etki ve sonuçları konusunda insanların bilgilendirilmesinin amaçlandığını söyledi.

Arslan, Anayasa'nın devlete yaşlılarla ilgili görevler yüklediğine işaret ederek, "TİHEK, bir ulusal insan hakları kurumu olarak yaşlılarımızın maddi ve manevi hazinelerimiz olduğundan hareketle, onların statüsünün öne çıkarılması için gereken tüm adımların atılmasında kendini sorumlu tutmaktadır. Bir insan hakları meselesi olarak yaşlı hakları, kadim kültürümüzle birlikte değerlendirilen öncelikli ve özel bir konudur. Çünkü kültürümüzde yaşlılar, kök değerlerimizin gelecek nesillere taşıyıcısı, gençlerimizin yol göstericisi, akıl danışmanı ve bereket kaynağıdır." diye konuştu.

Kovid-19'un yaşlı bireylere etkisi hakkında da değerlendirmelerde bulunan Arslan, dünyada hakları ihlal edilen en önemli kesimlerden birinin yaşlılar olduğunu söyledi.

Yaşlıları korumak üzere dünyada uluslararası bir sözleşme, Türkiye'de ise yaşlılara yönelik özel bir kanun bulunmadığına dikkati çeken Arslan, Türkiye'deki farklı kanunlardaki kısmi düzenlemelerin de yetersiz kaldığını belirtti.

TİHEK Başkanı Süleyman Arslan, şunları kaydetti:

"Onun için yaptığımız çalışmanın bir tespiti olarak, ülkemizde yaşlılara yönelik özel bir kanunun çıkarılması son derece önem arz etmektedir. Dünyaya da bir öncülük yapmamız gerekir. Yaşlı hakları konusunda bir uluslararası sözleşmenin özellikle de bu dönemde hazırlanması ve ülkemizin öncülüğünde tüm dünyanın onayına sunulması son derece önemli bir husustur. Biz bu gerçekten hareketle kurumumuz bünyesinde 'Yaşlı Hakları Çalışma Grubu' oluşturduk. Çalışma grubumuz ileriki çalışmalara ışık tutması amacıyla öncelikle yaşlıların kendilerini nasıl algıladığını, kendi sorunlarına karşı nasıl yaklaştıklarını anlamak üzere bir kamuoyu araştırması yaptırdı."

Arslan, 1- 14 Mart tarihlerinde yaptırdıkları, "60 Yaş Üstü Yaşlıların Yaşlılık Algısı ve Kendi Sorunlarına Bakışı" araştırmasıyla yaşlıların algı ve düşüncelerini ölçmeye çalıştıklarını söyledi.

Türkiye'nin 30'u büyükşehir olmak üzere 71 ilini kapsayan ve çoklu tarama modelinin kullanıldığı çalışma kapsamında, 60 yaş üstü 5 bin 600 kişiye anket yapıldığını belirten Arslan, kişilere 50 soru yöneltildiğini ifade etti.

TİHEK Başkanı Süleyman Arslan, Kovid-19 nedeniyle çalışmaya yaşlı ve huzur evlerinde yaşayan bireylerin dahil edilmediğini, çalışmanın tamamen sokakta gerçekleştirildiğini dile getirdi.

"Gelirdeki azalma, yaşlının rol ve statüsünü olumsuz etkilemekte"

Anket kapsamında elde edilen bazı tespitleri aktaran Arslan, şunları söyledi:

"Gelirdeki azalma aynı zamanda yaşlının rol ve statüsünü, aile içi ilişkilerini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle erken emekli olan bazı yaşlıların yeni bir iş bulma yolunu tercih ettikleri bilinmektedir. Ayrıca yaşlının gelirindeki azalma yaşanılan ülkenin ekonomik durumuna ve yaşlılara yönelik sosyal politikalarına göre değişebilmektedir. Yaşlının geçimini sağlamaya yönelik ailede destek olan birisinin ölümü durumunda ise gelirin azalması nedeniyle kendi geçimlerini sağlamakta sorun yaşamaları da söz konusu olabilmektedir."

Süleyman Arslan, ankette yer alan yaşlı ihmali ve istismarı alanında araştırma yapmanın zorluğuna işaret ederek, "Aile içinde yaşananların yaşlılar ya da yakınları tarafından gizlenmek istenmesi, birisine söylenmesi durumunda daha fazla istismara maruz kalacağı korkusu ya da utanma duygusu, vakaların tespitini ve araştırma verilerinin elde edilmesini güçleştirmektedir." dedi.

Süleyman Arslan, anket sonuçlarına göre, yaşlıların genellikle hayattan kopmak istemediklerini, kendi iradeleriyle hayatlarını sevk ve idare etmek istediklerini söyledi.

Arslan, yaşlıların sınırlandırılmak istemediklerini de belirterek, "Yaşlılar, bir yaştan sonra kendisini bırakıyor' diyoruz ama öyle değil. Yaşlılar da fikirlerinin alınmasını, toplumsal yapının belirlenmesinde fikirlerinin sorulmasını istiyorlar." ifadesini kullandı.

Anketteki "Yaşımdan dolayı dışlanmıyorum" önermesine verilen yanıtları değerlendiren Arslan, "İnsan hakları bağlamında düşündüğümüz zaman yüzde bir bile 'toplumdan dışlanıyorum' diyorsa bu büyük bir rakamdır. Kaldı ki yaşlılar, yüzde 10-20'leri bulan oranda, 'biz toplumdan dışlanıyoruz' algısı yaşıyorlarsa, bu konunun değerlendirilmesi, yaşlıları toplum içinde tutacak çözümlerin geliştirilmesi gerekiyor. Bunu önemsediğimizi belirtmemiz lazım." diye konuştu.

"Yaşlıların sorunları, bütün siyasi partilerin gündeminde olmalı"

"Siyaset kurumu, yaşlıları koruyor ve toplumdan dışlanmalarına karşın etkin önlemler alıyor" önermesine "Hiç katılmıyorum" diyenlerin yüzde 21, "Katılmıyorum" diyenlerin yüzde 33 ve "Ne katılıyorum ne katılmıyorum" diyenlerin yüzde 14 oranında olduğunu kaydeden Arslan, "Buradan ne anlıyoruz. Yaşlılar kendi sorunlarıyla fazla ilgilenilmediğini düşünüyorlar. Bu anlamıyla siyaset kurumu, yaşlı nüfus üzerine siyasi-politik duruşuna çeki düzen vermelidir. Yaşlıların sorunları, iktidar ve muhalefetiyle bütün siyasi partilerin gündeminde olması gerekir." değerlendirmesinde bulundu.

Arslan, yaşlılara yönelik özel bir kanunun çıkarılması gerektiğini vurgulayarak, "Her kesimin bir kanunu var. Canlı varlıkların yanında çevre kanunu yapılıyor, hayvanlarla ilgili kanunlar çıkarılıyor ama yaşlılarımızı önemsetecek ve onların sorunlarını dikkate alacak bir kanunun öncelikle çıkarılması gerektiğini, gündem olması gerektiğini düşünüyor ve teklif ediyoruz." dedi.

Anket sonuçlarından bazıları

"60 Yaş Üstü Yaşlıların Yaşlılık Algısı ve Kendi Sorunlarına Bakışı" konulu kamuoyu araştırmasının sonuçlarına göre, ankete katılan 5 bin 600 kişiden yüzde 58,5'i erkek, yüzde 41,5'i kadın.

"Yaşlıların ihtiyaçları, gençlerin ihtiyaçları kadar önemlidir." sorusuna katılımcıların yüzde 51'i tamamen katılıyorum", yüzde 43'ü "Katılıyorum" yanıtını verdi.

Ankete katılan yaşlılardan yüzde 68'i, "Gelir kaynaklarınızı kendi istekleriniz doğrultusunda kullanabiliyor musunuz?" sorusuna "evet" derken yüzde 4'ü "hayır", yüzde 24'ü "kısmen" cevabını verdi. Yüzde 4'ü ise soruyu cevaplamadı.

"Yaşlı denildiğinde akla, korunmaya ve kollanmaya muhtaç bir insan gelir." önermesini, yaşlılardan yüzde 35'i "Ne katılıyorum ne katılmıyorum", yüzde 11'i "Katılıyorum", yüzde 7'si "Tamamen katılıyorum", yüzde 33'ü "Katılmıyorum", yüzde 7'si "Hiç katılmıyorum" diye yanıtladı.

"Genel olarak yaşam memnuniyetinizi nasıl değerlendiriyorsunuz?" sorusuna katılımcıların yüzde 41'i "ne iyi ne kötü", yüzde 26'sı "kötü", yüzde 23'ü "iyi", yüzde 4'ü "çok kötü", yüzde 2'si "çok iyi" diyerek cevaplarken yüzde 4'ü "kararsız" olduğunu belirtti.

Yaşlıların yüzde 88,5'inin, "Ailenizdeki/çevrenizdeki kişiler size yaşınız ile ilgili rahatsız edici hitap şekilleri kullanıyor mu?" sorusuna cevabı "hayır" oldu.

"Ailenizdeki/çevrenizdeki kişiler tarafından fiziksel müdahaleye (itme, sarsma, vurma gibi) uğradınız mı/uğruyor musunuz?" sorusuna ise yaşlıların yüzde 90'ı "hayır", yüzde 1,8'i "nadiren", yüzde 0,8'i "evet, bazen", yüzde 0,3'ü "evet, sıklıkla", yüzde 0,1'i "evet, her zaman" yanıtını verirken yüzde 7'si soruyu cevapsız bıraktı.