Tübitak'tan Kar ve Yağmur Miktarını Yönetecek Projeye Destek

YILDIZ NEVİN GÜNDOĞMUŞ - Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), Anadolu Üniversitesi (AÜ) İnşaat Mühendisliği Bölümü öğretim üyelerince, kar erimesinden ve yağmurdan oluşacak akımları 10 gün öncesinden tahmin ederek, barajlardaki su taşkınların önüne geçilmesini ve su miktarının yönetimini sağlayacak projeye,197 bin 600 liralık destek verdi.

Devlet Su İşleri (DSİ) ve Meteoroloji Genel Müdürlüğüyle (MGM) ortak bir çalışma ile yürütülecek proje hakkında AA muhabirine açıklama yapan proje yürütücüsü AÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Aynur Şensoy, "Kar erimesi ve yağışlardan meydana gelen akımların önemli bir bölümü ilkbahar ve yaz aylarında oluşuyor. Bu dönemde, barajlara gelecek su miktarının gerçek zamanlı tahmin edilmesi büyük önem arz ediyor" dedi.

"Dağlık Fırat ve Seyhan Havzalarında EPS ve Uydu Verileri ile Operasyonel Hidrolojik Tahmin Sisteminin Geliştirilmesi" başlıklı projenin amacının, kar erimesinin etkili olduğu dağlık alanlar için operasyonel akım tahmin sisteminin geliştirilmesi olduğunu ifade eden Şensoy, Mart 2013'te başvurdukları ve 197 bin 600 lira bütçeli proje önerilerinin, TÜBİTAK Çevre, Atmosfer, Yer ve Deniz Bilimleri Grubu (ÇAYDAG)  tarafından kabul edildiğini belirtti.

Projenin 10 yıllık bir çalışmanın ürünü olduğuna dikkati çeken Şensoy, bu projede dağlık ve karlı alan olarak öne çıkan Fırat ve Seyhan havzalarında yer alan,  devlet/özel sektör tarafından işletilen büyük barajların beslendiği pilot bölgelerin seçildiğini söyledi.

Uzun bir süredir "kar hidrolojisi" üzerine çalışmalar yaptıklarını anlatan Şensoy, şöyle konuştu:

"Yapmaya çalıştığımız şey en basit haliyle, suyu en verimli şekilde yönetebilmek. Tüm su yapılarının yönetiminde, örneğin  Hidro Elektrik Santrallerinin (HES) ve barajların  işletmesinde,  enerji,  sulama, taşkın amaçlı olarak uygulanabilecek bir proje. Kontrol edebileceğiniz her şeyi yönetebilirsiniz. Ne geleceğine dair öngörünüz varsa tedbirinizi de alabilirsiniz. Biz de buna giden yolda, yeni bir tahmin sistemi ve yöntemler kullanarak, haznelere gelebilecek suyun miktarını ve zamanını tahmin etmeye çalışıyoruz.  Eğer yağış ve erime olduğunda baraj hacmimiz doluysa artık depolanamayacağı için suyu bırakmak zorunda kalacağız, o zaman hem suyumuzu kullanmadan bırakmış olacağız  hem de ciddi bir taşkın problemiyle karşı karşıya kalacağız, ama 'ne kadar suyumuz var', 'ne kadar bekliyoruz' bilirsek, o zaman suyu ve enerjiyi  yönetme şansımız artmış oluyor."

Proje aşamaları

Projede, Olasılıklı Tahmin Sistemi (EPS) ve Hava Tahmin ve Araştırma (WRF) Modeli sonuçlarının kullanılacağını bildiren Şensoy, olasılıklı sayısal hava tahmin verisinin, ülkemizde ilk kez operasyonel hidroloji uygulamalarında, akım tahmini yapmak üzere kullanılacağını anlattı.

Çalışmanın, kurumlardan alınan verilerin incelenmesi, değerlendirilmesi, istasyonların kurulması ve arazide ölçümler yapılmasıyla başlayacağını dile getiren Şensoy, daha sonra sürecin uyduyla karlı alanın izlenmesi ve tüm verilerin toplanarak, uygulamaların yapılması şeklinde yürütüleceğini ve çıkan sonuçlarla projenin tamamlanacağını açıkladı.

İki yıl sürecek proje çalışması sonucunda geliştirilecek tahmin sistemi ile kısa (1-2 gün) ve orta (2-10 gün) vadeli akım tahminleri gerçekleştirilebileceğini aktaran Şensoy, şöyle devam etti:

"Dağlık alanlardaki bütün erime sürecini takip ederek, on gün içerisinde uyarı verecek karar destek sistemini geliştirmiş oluyoruz. Akımların tahmin edilmesiyle havzaların akış aşağısında bulunan rezervuarların, HES ve diğer su yapılarının daha verimli işletilmesi sağlanabilecek ve ülke ekonomisine bir katkı olacak. Ayrıca, taşkın tahminleri ve erken uyarı yoluyla zararların azaltılması ve hatta önlenmesi de mümkün olabilecek."

Projede, araştırmacı olarak görev alan Yrd. Doç. Dr. Ali Arda Şorman da amaçlarının, yaptıkları  tahminlerle, uygulayıcı kurumlara alacakları kararlarda, yardımcı olmak olduğuna dikkati çekerek, "Baraj yapmakta sıkıntımız yok ama işletmek konusunda yeni teknolojilerden yararlanılması gerekmektedir  Karar vericiler olarak, ne kadar su geleceğini bilirseniz o kadar güvenilir planlar yapabilirsiniz, biz de bunun üzerine çalışıyoruz" ifadelerini kullandı.

Devlet Su İşleri (DSİ) ve özel sektörden 4 araştırmacı ile danışman olarak Belçika Kraliyet Meteoroloji Enstitüsünde görev alan Emmanuel Roulin'in yer aldığı proje ekibinde, Araştırma Görevlileri Gökçen Uysal, Cansaran Ertaş ve yüksek lisans öğrencisi Bulut Akkol bursiyer olarak görev alıyor. - Eskişehir