Tübitak'ın Özerkliği Ortadan Kaldırıldı

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) yasasında yapılan bir değişiklikle, Bilim Kurulu’nun 12 üyesinden tamamını atama yetkisi doğrudan Başbakan’a tanındı. 13 Ağustos’ta Resmi Gazete’de sessiz sedasız yayımlanan değişiklikten sonra, son özerk kurumlardan biri olan TÜBİTAK da hükümet denetimine girmiş oldu. TÜBİTAK’ın eski başkanlarından Prof. Kemal Gürüz, "TÜBİTAK’ı da YÖK’e benzetiyorlar" dedi.

Prof. Nükhet Yetiş’in vekáleten başkanlığa atandığı 2004 yılından itibaren siyasi tartışma ve çekişmelerin odağında yer alan Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) yasası değişti. Resmi Gazete’nin 13 Ağustos tarihli nüshasında sessiz sedasız yayımlanan değişiklikle TÜBİTAK Bilim Kurulu’nun 12 üyesinin tamanının atanmasını onaylama yetkisi doğrudan Başbakan’a verildi. Daha önceki yasaya göre, Başbakan 12 kişilik Bilim Kurulu’nun altı üyesini belirleyebiliyordu. Yapılan değişiklikle TÜBİTAK’ın özerk yapısı tamamen ortadan kaldırılmış oldu.

Resmi Gazete’de yayımlanan yeni yasaya göre, Başbakan’ın yetkisi atanacak bütün üyeleri kapsayacak şekilde şöyle düzenlendi:

"1) Bilim Kurulunun altı üyesinin, bilimsel ve teknolojik alanlarda eser, araştırma ve buluşlarıyla temayüz etmiş ve/veya araştırma ve teknoloji yönetimi konusunda yetkinliği olan, bilimsel ve teknolojik sistem, kurum ve birimleri başarı ile kurmuş ve/veya yönetmiş olması gerekir. Bu üyelerden beşi Bilim Kurulu tarafından belirlenen on, biri Yükseköğretim Kurulu Genel Kurulu tarafından belirlenen iki aday arasından Başbakan tarafından seçilir.

2) Bilim Kurulunun üç üyesi, Türkiye Bilimler Akademisinin asli üyeleri arasından, biri fen ve teknik bilimler alanından, biri sosyal ve beşeri bilimler alanından ve biri de sağlık bilimleri alanından olmak üzere, Bilim Kurulu tarafından belirlenen altı aday arasından Başbakan tarafından seçilir.

3) Bilim Kurulunun üç üyesinin, lisans öğreniminden sonra kamu kurum ve kuruluşlarında ve/veya özel sektörde en az on yıl deneyim sahibi olmuş, mesleğinde temayüz etmiş ve üstün nitelikli hizmetleriyle tanınmış olması gerekir. Bu üyelerden biri Bilim Kurulu tarafından belirlenen iki ve ikisi Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından belirlenen dört aday arasından Başbakan tarafından seçilir."

Daha önceki yasaya göre, Başbakan, Bilim Kurulu’nun sadece altı üyesini belirleyebiliyordu. TÜBİTAK Başkanı ve Bilim Kurulu üyelerinin bir defaya mahsus olmak üzere Başbakan tarafından atanmasını öngören ve 2004’de TBMM’nde kabul edilen tek maddelik yasa, dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından iki kez veto edilmişti. Daha sonra da CHP Anayasa Mahkemesi’ne başvurarak yasayı iptal ettirmişti.

Yapılan değişiklikle ilgili görüşünü sorduğumuz eski TÜBİTAK Başkanı Prof. Kemal Gürüz, "YÖK’ün başına gelenler TÜBİTAK’ın da başına geliyor" dedi. Prof. Gürüz şöyle devam etti: "Burada önemli olan atamayı yapacak kişinin niteliğidir. Rektör atamalarında AKP’ye yakınlık kıstas alındı. Hiç kuşku yok ki, TÜBİTAK’da da kıstas bu olacak. Bu durumda bilimsel yeterliliğin hiçbir önemi kalmayacak. Asıl acı olan bu."

TÜBİTAK neden önemlİ

TÜBİTAK, Türkiye üniversitelerinde yapılan veya yapılması planlanan bilimsel araştırmalar için kaynak sağlayan en önemli kurum. Kaynak sıkıntısı çeken üniversiteler için TÜBİTAK’ın bursları ve fonları, deyim yerindeyse cankurtaran simidi anlamına geliyor. Prof. Nükhet Yetiş’in 2004’de vekáleten kurumun başına atanmasından sonra, AKP hükümetinin TÜBİTAK’a ayırdığı kaynaklarda ciddi artışlar oldu. Bu kaynakların yüksek lisans, doktora ve doktora üstü çalışmalara aktarılması, üniversiteler açısından da belirleyici oluyor. Ayrıca, AR-GE’ler içinde TÜBİTAK fonları en önemli kaynak. Yeni yasa, ödemelerde de bazı değişiklikler getiriyor:

"Kurum tarafından desteklenen projelerde, proje süresiyle sınırlı olmak kaydıyla proje kapsamında ve projeye ilişkin hizmetlerde görev alan kamu kurum veya kuruluşlarının kadro veya pozisyonlarında bulunanlara, kadro veya pozisyonlarına bağlı olarak bir ayda ödenmekte olan tutarın yüzde 75’ini geçmemek kaydıyla proje sözleşmesinde belirlenen tutarlar üzerinden proje teşvik ikramiyesi ödenebilir. Bu ödeme, bir kişinin aynı anda birden fazla projede yürütücü olarak görevli olması durumunda en fazla iki, araştırmacı ve diğer personel olması durumunda ise en fazla dört proje için yapılır ve buna ilişkin esas ve usuller Bilim Kurulu tarafından belirlenir. Bu projelerde görev alan diğer proje personeline ve hizmetinden yararlanılacak diğer kişilere proje sözleşmesinde belirlenen tutarlar üzerinden ücret ödenir."