Suriye'ye Askeri Müdahale Tartışmaları

Duygu Özbay/Tuğrul Çam - ABD Başkanı Barack Obama'nın Suriye'ye askeri müdahale için Kongre'den yetki talep edeceğini açıklaması, akıllara ABD'nin yakın geçmişte dünyanın çeşitli bölgelerinde gerçekleştirdiği askeri operasyonları getirdi. ABD başkanları, askeri operasyonların bazılarında Kongre'nin verdiği yetki doğrultusunda hareket ederken, bazılarını ise yetki olmadan yaptı.

ABD Başkanı Barack Obama'nın, Suriye rejiminin kimyasal silah kullanmasıyla ilgili olarak, ABD'nin askeri eylemde bulunması gerektiğine karar verdiğini ve bu konuda Kongre'den yetki talep etme yoluna gideceğini açıklamasının ardından gözler 9 Eylül'de açılacak Kongre'ye çevrildi.

Kongre üyelerinin seslerinin duyulmasını istediklerini ifade eden Obama, söz konusu askeri eylemi Kongre'nin yetki izni olmadan da yapabileceğini, ancak ülkenin birlik içinde hareket ederek daha güçlü olacağına inandığını vurguladı.

ABD Kongresi'ndeki tartışmaların ne yönde sonuçlanacağı merak edilirken, Kongre'nin Suriye'ye müdahale için yetki vermemesinin, Başkan Obama'nın harekete geçmesini engellemeyeceği yorumları ağırlık kazanıyor. ABD'nin yakın geçmişteki benzer operasyonlarda takındığı tutum da bu ihtimali destekliyor. Suriye'ye askeri müdahale için Kongre'nin yetki onayı vermesinin ise Obama'nın adımlarına kesin bir siyasi meşruiyet kazandıracağı belirtiliyor.

Öte yandan, operasyondaki askeri bir başarısızlığın, ABD Başkanı'nı bazı siyasi sonuçlarla karşı karşıya bırakmasına da muhtemel gözüyle bakılıyor. Zira, Vietnam'a askeri müdahalede bulunmak için Kongre'den onay alan ABD'nin eski başkanlarından Lyndon Johnson ve Irak operasyonu için Kongre'den yetki alan George W. Bush örneklerinde de görüldüğü gibi, askeri müdahale kararlarının yanlış istihbarata dayandığının ortaya çıkması ve kamuoyu tepkisi, liderlerin siyasi açıdan güvenilirliğini sarsmıştı.

Bunun yanında, ABD başkanlarının kısa süreli müdahale için Kongre onayını almadığı pek çok örnek de bulunuyor. Bill Clinton, 1998'de Kenya ve Tanzanya'daki ABD elçiliklerini hedef alan El Kaide saldırılarının ardından Afganistan ve Sudan'a tek taraflı füze saldırısı düzenlemişti. Aynı şekilde Ronald Reagan da 1983 yılında Grenada'yı işgal ederken herhangi bir yetki talebinde bulunmamıştı.

Kongre'nin yetki verdiği ve vermediği durumlar

Yakın geçmişe bakıldığında, ABD Kongresi bazı durumlarda askeri müdahaleye onay verdi, kimi örneklerde ise başkanlar kendi başlarına hareket etmeyi seçti.

ABD yönetiminin Kore'ye 1950 yılındaki müdahale için asker gönderme kararı için Kongre'de oylama yapılmadı. 1961 yılında Küba'daki Domuzlar Körfezi çıkarması ise Beyaz Saray'ın gizlice verdiği yetkiyle gerçekleştirildi.

Başkan Lyndon Johnson, 1964 yılında Tonkin Körfezi'nde Kuzey Vietnam hücum botlarının ABD savaş gemilerine saldırdığı gerekçesiyle Kongre'ye bir kararname sundu. Kongre üyelerinin büyük çoğunluğu asker gönderilmesine onay verdi ve Johnson, ABD güçlerini hedef alan saldırılara karşı "her türlü önlemi alma" yetkisini elde etti.

ABD, Soğuk Savaş döneminde 1983 yılında Karayipler'deki küçük ada ülkesi Grenada'yı Küba ile ilişkileri nedeniyle işgal etti. Dönemin ABD Başkanı Ronald Reagan bunun için Kongre onayı almadı.

Öte yandan, 1989 yılında Panama'nın işgali için Kongre onayı alındı. ABD Başkanı George Bush, bu operasyonla Panama hükümetini devirdi, daha önce CIA'ye muhbirlik yaptığı belirtilen ülkenin lideri Manuel Noriega uyuşturucu ticareti suçlamasıyla tutuklandı ve yargılama sonucunda 40 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Irak'ın 1990 yılında Kuveyt'i işgalinin ardından gerçekleşen ve "Çöl Fırtınası" operasyonu olarak da bilinen Körfez Savaşı için de ABD Kongresi'nde kapalı oylama yapıldı. Az farkla operasyonun yapılması için Kongre onayı çıktı.

1992-1994 yıllarında ABD kuvvetleri insani yardım misyonu bünyesinde Somali'ye Kongre'den yetki olmadan girdi ancak ülkedeki iç savaş ABD'yi çekilmek zorunda bıraktı.

Bill Clinton, 1999'da Kosova'ya NATO misyonu altında görev yapacak ABD birliklerini yolladı. Clinton, Kongre'yi bilgilendirdi ancak yetki talebinde bulunmadı.

ABD, 2001 yılında 11 Eylül saldırılarının ardından Afganistan'a askeri müdahalede bulunduğunda ise Kongre, terör saldırılarından sorumlu olanlara karşı güç kullanılmasına olanak sağlayan bir kararnameyi onayladı. ABD'nin 2003'te Irak'a yönelik askeri operasyonunda da Kongre yine bir kararnameyle hükümete müdahale için yetki verdi.

ABD kuvvetleri, 2011 yılında Libya'ya yönelik NATO operasyonuna katıldı ve Muammer Kaddafi'nin devrilmesine yardım etti. Başkan Obama, Kongre'ye konuya ilişkin bilgi verdi ancak yetkiye yönelik girişimde bulunmadı. - Ankara