Sayıştay Raporu: Sigorta Pirimi Teşvik Ödemeleri Belgesiz Yapılmış

TAMER ARDA ERŞİN

Sayıştay'ın Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Denetim Raporu'nda, işverenlere yönelik sigorta primi teşvik ödemelerinin belgeye dayanmaksızın yapıldığı belirtildi. Raporda, Bakanlığın 10 milyon 576 bin lira değerindeki 33 adet kamu konutunu sattığı, ancak satışa ilişkin hiçbir belgeyi denetçilere sunamadığı kaydedildi.

Sayıştay'ın 2021 Yılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Denetim Raporu yayımlandı. Rapora göre, Bakanlığa ait 10 milyon 576 bin lira değerindeki 33 adet kamu konutu satıldı. Denetçiler, bu konutların satıldığını muhasebatta yapılan hatalı işlem sonucu fark etti. Bakanlık, denetçilere, bu hatanın Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın ikiye ayrılmasından kaynaklandığını açıkladı. Bu açıklamayı yeterli bulmayan Sayıştay denetçileri, raporlarında şunları belirtti:

"Söz konusu farklılığın nedeni, Strateji Geliştirme Başkanlığı tarafından, söz konusu kamu konutlarının iki kurum ayrılmadan önce satılması olarak açıklanmış, ancak satışa ilişkin herhangi bir bilgi/ belge tarafımıza sunulamamıştır. Kamu konutlarına ilişkin söz konusu farklılık tutarı, 10 milyon 579 bin 118 liradır. Kamu idaresi, söz konusu farkın, 33 adet kamu konutunun satılması, 2 adet kamu konutunun Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na devredilmesinden kaynaklandığını ifade ederek bulgu doğrultusunda gerekli düzeltme kayıtlarını yapmıştır. Ancak düzeltme işleminin 2021 yılı kapanış kayıtlarından sonra yapılması nedeniyle 2021 yılı bilançosunda binalar hesabı hatalı raporlanmaktadır."

PRİM TEŞVİK ÖDEMELERİ BELGESİZ YAPILMIŞ

Sayıştay denetçileri, işverenlere yapılan prim teşvik ödemeleri kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumu üzerinden yapılan transferlerin belgeye dayanmaksızın gerçekleştirildiğini de tespit etti. Sayıştay raporunda, bu konuya ilişkin şunlar kaydedildi:

"2021 yılında 34 milyar 285 milyon 12 bin 925 lira prim teşviki tahakkuk etmiş, 7 milyar 92 milyon 485 bin 592 lira tutarında teşvik iptal edilmiş ve Bakanlıktan 29 milyar 729 milyon 817 bin 648 lira talep edilmiş ve ödenmiştir. Talep edilen ve iptal edilen teşvik tutarlarının yüksekliği de göz önünde bulundurulduğunda, söz konusu teşviklerin kanıtlayıcı belgelere dayanılarak ödenmesi daha da önem kazanmakta olup, bu nedenle idarelerin tasarrufuna bırakılamaz.

Hazine'ce karşılanması gereken bu teşvik ve desteklerden yararlanan kaç tane özel sektör iş yeri olduğu, 5 puanlık kısma isabet eden tutarın hangi matrahtan çıktığı ve ne kadar sigortalıya isabet ettiği, ilave puanların hangi iller itibarıyla hangi oranlar üzerinden ve kaç sigortalı için uygulandığı, Bakanlık'tan alınan teşviklere ilişkin sonradan SGK'ca yapılan periyodik kontroller sonrası teşvikten yararlanma hakkını kaybeden işveren ya da sigortalıya uygulanan iade ve düzeltme işlemlerine ait matrahın ne kadar olduğu sonuçlarını kapsayacak şekilde düzenlenecek belgelere dayanarak ödemenin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. İstihdam politikasının yürüten Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın yürüttüğü bu politikalardan elde ettiği sonuçları (kaç engelli işçi istihdam edilerek yürütülen politikaya katkı sağlandı yahut hangi illerde ve hangi oranlarda yapılan teşvikle yürütülen politikaya katkı sağlandı gibi) ayrıntılı olarak bilmesi, Bakanlık bütçesine bu hizmetler için konulan ödeneğin hem kontrolünün sağlanması hem de alınan sonuçların faaliyet raporuna dercedilmesi, yürütülen politikanın sonuçlarının değerlendirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır."

EKAP KAYDI OLMADAN SATIN ALMA YAPILMIŞ

Sayıştay denetçileri, Bakanlığın bazı satın alma işlemlerinde Elektronik Kamu Alımları Platformu (EKAP) kaydı oluşturulmadığı halde doğrudan temin yöntemini kullandığı ve işi alanların ihaleye girmelerinin yasak olup olmadığının kontrolünü yapmadığını tespit etti. Denetçiler, Bakanlığın açıklamasına da raporlarında yer vererek, cevapta EKAP kaydının neden oluşturulmadığının izah edilmediğini şöyle aktardı:

"Kamu idaresi, bulgu doğrultusunda, Bakanlık birimlerinden, doğrudan temin yöntemiyle yapılan alımlarda alım yapılacak gerçek veya tüzel kişinin Kamu İhale Kurumu'nun internet sayfasındaki yasaklılar listesinde bulunup bulunmadığına ilişkin sorgulamanın düzenlenen piyasa fiyat araştırma tutanağı tarihi itibarıyla yapılmasını istemiştir. Ancak kamu idaresi, cevabında, bulguda bahsedilen alımlara ilişkin EKAP kaydı oluşturulmasına ilişkin bir açıklamaya yer verilmemiştir."

DAVALAR GEREĞİ GİBİ TAKİP EDİLMEMİŞ

Sayıştay denetçileri, Bakanlığın davalarına da 52 kadrolu avukat ve hukuk müşavirinin bakmasına karşın dava takip sistemi kurulmaması nedeniyle avukat üzerindeki güncel dosya sayısı, davaların hangi aşamada olduğu, istinafa gidilip gidilmediği, tahsil edilecek ya da ödenecek vekalet ücreti vb. olup olmadığının raporlanmadığını bildirdi. Denetçiler, bunun için dosyaların tek tek incelenmek zorunda olduğunu açıklayarak şunları belirtti:

"Dava takip sisteminin olmaması ve yukarıda açıklanan nedenlerle Bakanlık tarafından yıllar itibarıyla kaybedilen dava sayısı tam olarak bilinememektedir. Dosya no, açılış tarihi, ödenen masraflar (icra vekalet ücreti, icra masrafı, faiz vb.) bazında raporlanamamaktadır. Bu durum, davaların en çok hangi nedenle kaybedildiğinin tespitini ve alınacak önlemlerin planlanmasını da zorlaştırmaktadır. Ayrıca kazanılan davalar nedeniyle tahsil edilmesi gereken vekalet ücretleri de raporlanamamaktadır. Dolayısıyla 2021 yılı ve önceki yıllara ilişkin tahsil edilmesi gereken vekalet ücretlerinin tamamının tahsil edilip edilmediği de bilinmemektedir."

Ayrıca bu takip sisteminin olmaması nedeniyle kaybedilen davalar nedeniyle karşı taraf avukatına ödenen vekalet ücretlerinin tahakkuk kayıtlarının zamanında yapılmadığı ve ödeme aşamasında nazım hesapların kullanılmadığı tespit edildi.