Satala Antik Kenti'nde Kazı ve Restorasyon İle Geleceğe Yüz Veriliyor

Gümüşhane'nin Kelkit ilçesinde Roma döneminde askeri karargah olarak kullanılan Satala Antik Kenti'nde 2018'den itibaren sürdürülen arkeolojik kazılarda, bu sezon mimari restorasyon ve koruma çalışmalarına da ağırlık verilmesi hedefleniyor.

Sadak köyü sınırları içerisindeki antik kent ile kuzey ve batısında yer alan mezarlık alanında, Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle Gümüşhane Valiliği, Kelkit Kaymakamlığı ve Belediyesi ile Türk Tarih Kurumunun desteğiyle kazılar 25 dönümde sürüyor.

Karadeniz Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur başkanlığında devam eden çalışmaların 8. sezonu, 33 kişilik ekiple yürütülüyor.

Kazı Başkanı Çakmur, AA muhabirine, Satala'daki çalışmaların, Roma İmparatorluğu'nun doğu sınırında bulunan 4 büyük lejyondan biri olan 15. Apollinaris Lejyonu'nun ana kampı castrumda (surlarla çevrili koloni kenti) C-3, H-14 ve C-1 açmasında yürütüldüğünü söyledi.

Çakmur, Satala Antik Kenti 2025 kazı çalışmalarını "Geleceğe Miras Projesi" kapsamında 16 Haziran itibarıyla başlattıklarını belirterek, "Çalışmalarımıza kar yağışı başlayana kadar devam etmeyi düşünüyoruz. Yaklaşık 6 aylık arazi çalışması yapmayı planlıyoruz." dedi.

Bu yıl sadece kazıya değil, aynı zamanda mimari, restorasyon ve koruma çalışmalarına da ağırlık vereceklerini anlatan Çakmur, "Öncelikle Satala'nın simgesi durumunda olan kemerleri koruma projemiz var. Bunun kurul sürecini başlattık. Burada çok güzel olan yapıyı dondurmayı ve korumayı düşünüyoruz." diye konuştu.

Çakmur, Satala'daki Roma havuzu için de çalışma başlatacaklarını vurgulayarak, "Satala'nın az bilinen mimari öğelerinden biri Roma havuzu. Kentin batısında, Gölbaşı mevkisinde yer alan Roma havuzunun üstündeki sac örtüyü kaldırıp, daha işlevsel bir sac örtü yapacağız. Bunun projeleri gerçekleştiriliyor." ifadelerini kullandı.

Satala Antik Kenti'nde 9 medeniyetin izleri bulunuyor

Kazı alanını bu yıl genişlettiklerine işaret eden Çakmur, şu değerlendirmede bulundu:

"Sadece castrum alanında üç, aynı zamanda Sadak Geleneksel Şenlikleri'nden yani 20 Temmuz'dan sonra da Gölbaşı mevkisinde nekropol alanında antropolog hocalarımızla kazıları devam ettireceğiz. 17 işçimiz ve 16 kişilik çekirdek ekiple başladık. İstanbul Teknik, Dokuz Eylül, Atatürk, Karadeniz Teknik ve Gümüşhane üniversitelerinden hocalarımızla beraber interdisipliner bir kazı çalışması yürütmeyi hedefliyoruz. Zaman zaman hocalarımız gelecek, burada çalışmalarımızı yapacağız."

Satala'nın kültür rotası olması için çalışma yürüttüklerini dile getiren Çakmur, çalışmalara ilişkin son bir yılda ikişer proje ve bilimsel akademik yayın çıkardıklarını söyledi.

Bu sezon yoğun olarak koruma onarımı yapmayı planladıklarının altını çizen Çakmur, "Çünkü biz Satala'nın gelecekteki vizyonunu daha geniş tutmayı hedefliyoruz. Bu kapsamda kültürel miras bilincini ayağa kaldırarak bunları insanlara yaymak ve buranın kültür rotası olmasını hedefliyoruz." dedi.

Çakmur, "Kalkolitik dönemden başlayarak, Selçuklu dönemine kadar yaklaşık 9 medeniyetin izlerini, buluntularıyla beraber Satala Antik Kenti'nde görmekteyiz. Ama en yoğun buluntu, yapıyı da direkt olarak gördüğümüz Justinianus dönemine ait. 2024 itibarıyla da hem Hellenistik dönem hem de Roma dönemine ait bolca seramiklerimiz, metal buluntularımız oldu ve bizi şaşırtan aslında bir mezar stellerimiz geldi. Zeminde bir döşeme taşı olarak kullanılmış, devşirme modunda kullanılmıştı mezar stellerimiz." diye konuştu.

Kazı alanında geçişi sağlayan tonoz bulunduğunu da anımsatan Çakmur, şunları kaydetti:

"Tonozun doğu kısmı bulunamamıştı. Bunu da mimarlar yaptıkları çalışmayla beraber dijital ortamda tamamladılar. Gelecek senelerde bunun dijital halini halka sunmayı hedefliyoruz. Tonozun şekli tam anlamıyla oluşturuldu dijital ortamda. QR koduyla o dönemki tonozun yapısını göreceksiniz. Taşların hepsinin numaralandırılması yapıldı. 12 tane taşı bulundu ama gelecek sezonlarda yapacağımız çalışmalarla tonozun diğer taşları tamamlanarak tam olarak anastilosis yapılacak. Daha doğrusu tonoz dijital ortamda yeniden ayağa kaldırılacak."

Çakmur, Satala'da adeta iğneyle kuyu kazdıklarını, kasımda tamamlanması planlan kazı sezonu sonrasında ise depo aşamasındaki çalışmalara geçileceğini bildirdi.

Kazılarda bulunan sikke ve seramiklerin değerlendirildiğini, çizimlerinin yapılıp yayın çalışmalarının başlatıldığını anlatan Çakmur, şu ifadeleri kullandı:

"Aslında 6 aylık bir süreç gözükse de biz 12 ay boyunca Satala kazıları için bir fiil çalışıyoruz. Burada en önemli buluntu, Prof. Dr. Şahin Yıldırım başkanlığında bulunan Roma lejyoner zırhı. Yine castrum C-3 aşmasından gelen zırhı takiben de nekropol alanında şamdanın buluntusu da Satala kazıları için önemli buluntular arasına girdi. 1874'te bulunan Afrodit başını da bunlardan ayrı sayamayız."

Çalışmaları titizlikle sürdürdüklerine işaret eden Çakmur, tarihlendirme ve yapıyı anlamlandırma açısından en ufak bir arkeolojik malzemenin bile önemli olduğunu sözlerine ekledi.