Martin: Netanyahu, ABD'nin İyi Niyetini Tehlikeye Atıyor

Yusuf Hatip/Selen Tonkuş - ABD'nin Emmanuel College Siyaset Bilimi Bölümü öğretim görevlisi ve İsrail- Filistin uzmanı Prof. Lenore G. Martin, ABD'nin barışla sonuçlanmayacak bir görüşme sürecinde arabuluculuğunu devam ettiremeyeceğini belirterek, "Yeni yerleşim alanlarının inşası, İsrail-Filistin görüşmelerini çıkmaza sokar" dedi.

İsrail'in tartışmalı biçimde inşa ettiği yeni yerleşim alanları, İsrail-Filistin barış görüşmelerini zora sokan ve son 3 yılına damgasını vuran konu olarak öne çıkıyor. Obama'nın taraflar arasındaki barış görüşmelerine hız kazandırmak istediği bu günlerde, İsrail'in Kudüs'ün doğusunda ve Batı Şeria'da bin 187 yerleşim alanı inşa etme planını açıklaması, taraflar arasındaki görüşmelerin yine bu konu etrafında şekilleneceğini gösteriyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Jen Psaki, cumartesi yaptığı açıklamada, İsrail-Filistin barış görüşmelerinin ikinci turunun yarın Kudüs'te başlayacağını belirtirken, "ABD, İsrail'in devam eden yerleşim faaliyetlerinin meşruiyetini kabul etmiyor ve bu yerleşimleri meşrulaştırma çabalarının karşısında yer alıyor" demişti.

AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Martin, pazartesi açıklanan ve Kudüs çevresinde inşa edilmesi planan yeni yerleşim yerlerinin iki devletli bir çözüm modeline zarar verdiğini belirterek, "Netanyahu bir yandan ABD'li yetkililere barış görüşmelerinde bulunmak istediğini söylerken öte yandan da yerleşim alanları inşa politikasına karşı olan ABD'ye burun kıvırıyor" ifadelerini kullandı.

-"Netanyahu'nun iki devletli çözümü engellemesi..."-

"İsrail ve Filistin- İki Halk için İki Ülke: Eğer şimdi değilse Ne Zaman" isimli kitabın yazarı Martin, Netenyahu'nun yerleşim alanları konusundaki tavrını değiştirmemesinin yanısıra ülkesinin Kudüs üzerindeki hak iddiasında da herhangi bir değişikliğe gitmediğini belirterek, sözlerini şöyle sürdürdü:

"ABD'nin İsrail-Filistin arasında olası barışı arzulamasının en büyük nedeni Ortadoğu'da artan istikrarsızlık ortamını yumuşatmak olduğunu düşünüyorum. Bunun yanısıra tabii ki bölgedeki ABD hegemonyasını da arttırmak istiyor ancak Netanyahu, ABD ve İsrail arasındaki güven ortamına gölge düşürebilir. Netanyahu'nun iki devletli çözümü engellemesi, ABD-İsrail arasındaki güveni zedeliyor."

Netanyahu'nun Filistin ile barışı halinde güçlü bir lider olmak istediğini belirten Martin, İsrailli liderin bunu muhalefetteki barış yanlısı gruplarla diyalog halinde başarabileceğini söyledi.

"ABD, süreçten daha da kopar"

Martin, İsrail'in yeni yerleşim alanları inşa etmesi konusundaki soruya verdiği yanıtta, "Maalesef ABD, yeni yerleşim alanları konusunda somut bir adım atmayı düşünmüyor. İşin kötü yanı ABD'nin bu süreçten uzaklaşması, Ortadoğudaki bu istikrarsız ortamda İsrail için pek de olumlu olmayacaktır. ABD, süreçten daha da kopabilir" diye konuştu.

ABD'nin barışla sonuçlanmayacak bir görüşme sürecinde arabuluculuğunu devam ettiremeyeceğini belirten Martin, bunun da ABD'nin bölgedeki rolünün zayıflamasına neden olacağını belirtirken, zaten ABD'nin uğraşması gereken önemli sorunlarının bulunduğunu ifade etti.

-"Yeni yerleşim yerleri barış görüşmelerini sabote eder"

Yarın başlayacak barış görüşmelerinin ikinci turu öncesinde, İsrail'in yeni Yahudi yerleşim alanları inşa edecek olmasının yanısıra bir grup Filistinli mahkumu serbest bırakacağını açıklaması, İsrail'in politikaları ve görüşmelerin geleceği konusunda kafa karışıklığına sebep oluyor. Her ne kadar Filistin tarafı bu karardan memnuniyetsizlik duysa da uzmanlar Netanyahu'nun açıklamalarının iç politikaya yönelik olduğunu ve barış görüşmelerindeki tavrını yansıtmadığına dikkati çekiyor.

Kudüs'teki görüşmelerin başlamasından üç gün önce, İsrail konut bakanlığı 800'ü doğu Kudüs'te ve 400'ü Batı Şeria'da olmak üzere bin 187 konut inşa edeceğini açıklamıştı. Bu açıklamadan bir hafta önce ise daha çok yerleşim alanının "milli öncelik listesine" alınacağı karara bağlanmıştı. Bu listede yer alan şehirlerde eğitim, sağlık, iş imkanı ve yerleşim yeri inşası için ülkenin bütçesinden özel bir ödenek ayrılıyor.

Filistin tarafı ise yeni yerleşim yerleri inşa edilmesi kararının alınmasının barış görüşmelerini sabote edeceğini açıklamıştı. Başmüzakereci Saeb Erekat dün yaptığı açıklamada karara tepki göstererek, "İsrail'in bu kararı alarak Filistin tarafını masaya oturmamaya zorladığını" belirtmişti.

-"İç politikaya yönelik bir manevra"

İsrail'in barış görüşmeleri yeniden başlamışken yeni yerleşim alanları inşa etme kararı, tepkilere yol açsa da bakanlar kurulunun 26 Filistinliyi serbest bırakma kararı, Filistin tarafının görüşmelere başlamak için önşartlarından birinin kabul edildiği anlamına geliyor.

AA muhabirinin sorularını yanıtlayan İsrail'in eski ABD Büyükelçisi ve Suriye-İsrail görüşmelerindeki Başmüzakereci Itamar Rabinovich, "Netanyahu'nun başında olduğu koalisyon hükümeti içerisinde aşırı sağcıları da barındırdığı için, ben bunun iç politikaya yönelik bir manevra olduğunu düşünüyorum" ifadelerini kullandı.

Martin de Netanyahu'nun yeni yerleşim yerleri inşa ederken kabinesindeki aşırı sağcıları da bir şekilde memnun etmeye çalıştığını vurgularken, "Filistinli mahkumları serbest bırakarak da karşı tarafa olumlu mesajlar vermek istiyor" dedi.

ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, İsrail ve Filistin'i 7 ayda 6 kez ziyaret ederek 3 yıl aradan sonra tarafları tekrar masaya oturmaya ikna etti. İsrail ve Filistinli müzakereciler, ABD'nin "kolaylaştırıcı" rol oynayacağı görüşme sürecinde nihai statü anlaşmasına varmak için kendilerine süre olarak hedef koydukları en az 9 ayılık zorlu serüvene 30 Temmuz'da başlamışlardı.

Taraflar arasında ikinci turu düzenlenecek görüşmelerde, sınır, güvenlik, Filistinli mültecilerin durumu, su sorunu ve Kudüs'ün geleceğinin ele alınması bekleniyor.

Filistin tarafının barış görüşmelerine başlamak için önkoşul olarak belirlediği yeni yerleşim alanlarının inşasının durdurulması, Netanyahu tarafından reddedilince, Mahmud Abbas 104 Filistinli mahkumun serbest bırakılması karşılığında masaya oturmayı kabul edebileceğini açıklamıştı. - Ankara