Tunus'ta ekonomik kriz temel gıda maddelerinin tedarikini tehdit ediyor

MEHMET AKİF TURAN/ADEL THABTI - Tunus'ta siyasi kriz, Kovid-19 salgını ve Rusya- Ukrayna savaşının etkisiyle derinleşen ekonomik kriz, ülkede birçok temel gıda maddesine ulaşmada sıkıntı çekilmesine neden oluyor.

Son yıllarda patlak veren temel gıda kıtlığından dolayı Tunuslular market alış verişlerinde bazı gıda ürünlerini kısıtlı sayıda almak zorunda kalıyor.

Özellikle devletin sübvansiyonuyla fiyat sınırlaması getirilen, un, şeker, yağ, süt ve kahve gibi ürünlere ulaşmakta sıkıntı çeken Tunuslular, bu ürünleri buldukları takdirde kısıtlı sayıda yani kişi başı en fazla iki paketi geçmeyecek şekilde alabiliyor.

Küresel tedarik zincirinde yaşanan aksaklığı derinden hisseden ülkeler arasında yer alan Tunus'ta gelecek dönemde daha çok üründe kıtlık yaşanabileceği ifade ediliyor.

Eski Ticaret Bakanı Muhsin Hasan, ülkedeki ekonomik krizi ve "kıtlık" olarak nitelendirilen temel gıda maddelerine ulaşmada sıkıntı yaşanmasını AA muhabirine değerlendirdi.

Hasan, "Tunus tarihinde ilk kez piyasadaki fiyatların bu kadar yükselmesine ve temel gıda tedarikinde bu denli sıkıntı yaşanmasına şahit oluyoruz." dedi.

"Ekonomik kriz toplumsal huzursuzluğa yol açabilir"

Ülkedeki ekonomik krizin küresel krizden kaynaklandığını belirten Hasan, "Temel gıda maddelerinin düzensiz arzına neden olan sebeplerin başında küresel çapta uygulanan Kovid-19 tedbirleri ve Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş geliyor. Bu krizlerin etkisiyle birçok temel gıda maddesinde arz sıkıntısı ve fahiş fiyat uygulamalarıyla karşılaşıyoruz." diye konuştu.

Tunus'un buğday, kahve ve şeker gibi iç tüketimi yüksek temel gıda maddelerinin çoğunluğunu ithal ettiğine dikkati çeken Hasan, "Yüksek fiyatlar ve gıdada yaşanan kıtlığın tek sebebi tabii ki uluslararası kriz değil, Tunus'un kamu maliyesinde yaşadığı zafiyet de önemli bir etmen. Tunus hükümeti sübvansiyon uyguladığı gıda ve petrol için üzerine düşen yükümlülükleri aksattığı için ekonomik kriz derinleşerek artıyor." ifadelerini kullandı.

Piyasada bazı temel gıda maddelerinde yaşanan kıtlığın en büyük sebebinin devletin yaşadığı mali çıkmazdan kaynaklandığını savunan Hasan, şöyle devam etti:

"Piyasada eksikliği görülen temel gıda malzemeleri çoğunlukla devlet tarafından ithal edilen ve dağıtımı tekelleştirilen ürünler. Gıda güvenliğini sağlayamayan hükümetin ulusal üretimde ve tarım alanında iyi politikalar geliştirememesi ve kötü seçimler yapması ekonomik gidişatı daha da kötüleştiriyor. Bu ekonomik kriz, toplumsal huzursuzluğa yol açabilir."

"Temel gıda yoksunluğundan devlet sorumlu"

Tunuslu ekonomi uzmanı İzzeddin Seidan da ülkede bazı gıdalarda yaşanan kıtlığın en önemli sebebinin kamu maliyesinin içinden geçtiği zor durum olduğu değerlendirmesinde bulundu.

Seidan, devletin kamu kurumlarına (İthalat ve ihracat yapan kamu şirketleri) yapması gereken ödemeleri mali kaynağı bulamadığı için ödeyememesinden dolayı kamuya ait şirketlerin zorluk yaşadığına dikkati çekti.

Tunuslu ekonomi uzmanı, "Devletin kamu kurumlarına sübvansiyon için ödemesi gereken tazminatları ödeyememesi kamuya ait şirketleri zor durumda bıraktı. Bu durum yabancı tedarikçilerin ve bankaların güveninin sarsılmasına neden oluyor. Bu güven kaybı sonucunda bugün kamu kurumlarının küresel pazardan bazı maddeleri tedarik etmede sorunlar yaşadığını görüyoruz." diye konuştu.

Seidan, özel sektör ve yabancı tedarikçilerin ilaç, gıda ve yakıt gibi her türlü ithalat işlemi için ön ödeme talep etmesinin kamu maliyesi üzerindeki baskıyı daha da arttırdığını kaydetti.

Ekonomi uzmanı Seidan sözlerini şu şekilde sürdürdü:

"Kamuya ait şirketlerin şu anki duruma gelmelerinin sebebi hükümetin yanlış politikalarından kaynaklanmakta. 21. yüzyılda, artık devletin bu tür ticari faaliyetlerden elini çekmesi gerektiğini düşünüyorum. Devlet, çay, şeker veya kahve tüccarı olmamalı, özel girişimlerin yapması gereken bu ticareti devlet koyacağı ticari kanunlarla kontrol altına almalı."

Temel gıda maddelerindeki ticari açık gıda fiyatlarını artırdı

Tunus Ulusal Tarım Gözlemevi, geçen ay yayımladığı raporda, Tunus'un 2021 Ağustos ayına kadar olan döneminde 1 milyar 321 milyon 900 bin Tunus dinarı olan gıda ticaret dengesindeki açığının 2022 Ağustos ayında 2 milyar 154 milyon seviyesine çıktığını açıkladı.

Gıda açığının artmasında en büyük etkenin geçen yıla göre yüzde 489 oranında artış sağlayan tahıl ithalatı olduğu kaydedilen raporda, bitkisel yağ ithalatındaki ticari açığın yüzde 109,5, şekerin ise yüzde 65,6 oranında arttığı belirtildi.

Gıda ticaret dengesindeki açığın büyümesinin fiyatlarda artışa neden olduğu belirtilen raporda, sert buğdayda yüzde 89,6, arpada yüzde 62,4, yumuşak buğdayda yüzde 61, mısırda yüzde 44,2, bitkisel yağda yüzde 62,8 şekerde ise 46,7 oranlarında artışların gerçekleştiği aktarıldı.

Tunus Ulusal İstatistik Enstitüsünün ağustos ayı verilerine göre ise Tunus'ta 2021 yılında 10 milyar 400 milyon olarak kaydedilen genel ticaret açığının bu yıl yüzde 61 artarak 16 milyar 900 milyona ulaştığı duyurulmuştu.