Makedonya'da Türkçe Gazetecilik Ekolü: Birlik Gazetesi

CİHAD ALİU - Makedonya'da 23 Aralık 1944'te başladığı yayın hayatına 15 yıl önce son vermek zorunda kalan Birlik gazetesi, faaliyet gösterdiği dönemde ülkede Türkçe gazeteciliğin ekolü olmayı başardı.

Makedonya'daki Türklerin sesi olmak hedefiyle yayın hayatına başlayan Birlik gazetesi, kapandığı güne kadar ülkedeki Türklerin gelenek ve göreneklerinin, kültürünün muhafazası, sorunlarının ve başarılarının Türk dünyasına aktarılmasında önemli rol üstlendi.

İkinci Dünya Savaşı'nın devam ettiği dönemde bir grup aydın tarafından çıkarılan gazete, ilk sayısında logosunda bir camiye ve başlığında "Makedonya Müslümanları Halk-Kurtuluş Cephesi Haftalık Gazetesi" ifadelerine yer vermişti. Kısa bir süre aylık olarak çıkan Birlik, sonraları 15 günde bir, haftada bir ve haftada üç kez çıktı.

Birlik ruhunu yaşatmaya çalışan gazetenin emektarları, her yıl 23 Aralık'ta buluşarak hem eski günleri yad ediyor, hem de Birlik'in ülkedeki Türklere işlemiş ruhunu canlı tutmayı hedefliyor.

1988'de gazetenin genel yayın yönetmenliğini yapan 75 yaşındaki Drita Karahasan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, gazetedeki görevinden önce 19 yıl ülkede Türkçe yayın yapan devlet radyosunda çalıştığını anlattı.

Gazetenin o dönem çıkmasının önemine işaret eden Karahasan, "Birlik'in zamanında çıkması çok önemliydi. Çünkü Latin alfabesine geçilmişti. Tefeyyüz Okulu, 26 Aralık'ta Türkçe eğitime başladı. Birlik gazetesi, öğrencilerin bir bakıma okuma kitabı oldu. Bir sürü nesiller yetiştirdi." dedi.

Birlik'in ilerleyen yıllarda çocuklar için "Sevinç" ve "Tomurcuk" dergileri ile "Sesler" isimli kültür-sanat dergisini çıkarttığını aktaran Karahasan, bu dergilerle bugünün yazarları, siyasetçileri ve aydınlarının yetiştiğine dikkati çekti.

Karahasan, Makedonya'daki çağdaş Türk edebiyatının temellerinin Birlik gazetesinde atıldığını kaydederek, gazetenin Makedonya'daki Türklerin sesini Türk dünyasına duyurmayı amaçladığını vurguladı.

Makedonya'daki Türk çocuk edebiyatının Türkiye'dekinden daha gelişmiş olduğunu savunan Karahasan, eski cumhurbaşkanlarından Süleyman Demirel'in kendilerini Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı (TÜRKSAV) tarafından verilen "Türk Dünyası Hizmet Ödülü"ne layık gördüğünü anımsattı.

"Birlik bir ekoldü"

Ülkedeki Türklerin sorunlarının başka hiçbir gazetede bulunmadığına işaret eden Karahasan, buna rağmen Türklerin gazeteye yeterince önem vermediklerini söyledi.

Türkiye'den kendilerine destek geldiğini de anlatan Karahasan, "Anadolu Ajansı ile anlaşmıştık. Ücretsiz olarak bize haberler geliyordu oradan. Çok rahat dış siyasi sayfalarımızı dolduruyorduk." dedi.

Makedonya ve Türkiye'deki gelişmelerin yanı sıra spor, siyaset, kültür, eğlence ve sanat yayınlarının da bulunduğu aktaran Karahasan, eski Yugoslavya'nın değişime girdiği süreçte ramazan aylarında özel ekler de çıkarttıklarını söyledi.

Karahasan, kapanma sürecinde çalışanların aylarca maaş alamadığını ve büyük fedakarlıklar yaptığını belirterek, "Birlik bir ekoldü, çok önemli rol oynadı. Bugün de olsaydı o rolünü oynamaya devam edecekti. Maalesef bizim suçumuz olmadan, isteğimize ve çok üzülmemize karşı kapandı. Bir şey yapamadık." ifadelerini kullandı.

Gazetenin eski çalışanlarından Cemal Süleyman da 30 yıl gazetede farklı görevlerde bulunduğunu anlattı.

"Birlik" deyince akla sadece bir gazetenin gelmemesi gerektiğini vurgulayan Süleyman, "Birlik gazetesi bir okuldur. Birlik gazetesinde onlarca gazeteci yetişti. Binlerce şair, yazar o okuldan çıktı. Birlik'te iyi gazetecilik yapıldı." dedi.

"Makedonya Türklerinin 60 yıl boyunca tarihini yazdı"

Birlik gazetesinin 60 yıl boyunca Makedonya'daki Türklerin tarihini yazdığını ve anavatanları Türkiye dışında Türkçe olarak aralıksız 60 yıl çıkan tek gazete olduğunu vurgulayan Süleyman, burada yetişen şair ve yazarların hazırladıkları kitapların bugün de Makedonya'daki okullarda ders olarak görüldüğünü anlattı.

Yayınlarında özellikle Doğu Makedonya'yı ve oradaki Türkleri unutmadıklarını söyleyen Süleyman, gazete olarak Doğu Makedonya'da gitmedikleri yer, uğramadıkları okul ve çalmadıkları kapı bırakmadıklarını ifade etti.

Süleyman, geçmişteki ve bugünkü gazetecilik kıyaslandığında büyük bir farkın göze çarptığını kaydederek, "O dönem her şeyi yazamazdın, çizemezdin, ancak sağlam kaynağa dayanarak haber verirdin. Büyük bir sorumluluk vardı. Oysa günümüzde, beni bağışlasınlar genç kardeşlerim ve meslektaşlarım, haberi duyar duymaz hemen yazıyorlar. Doğru-yanlış ondan sonra büyük sorunlar oluyor." şeklinde konuştu.

2000'li yılların başında Anadolu Ajansının (AA) abonesi olduklarını da hatırlatan Süleyman, AA'dan aldıkları dünya haberlerinin, gazetenin diline çok yardımcı olduğunu aktardı.

Türkiye'den birçok tanınmış gazetecinin de kendilerine köşe yazıları yazdığını anlatan Süleyman, eski Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Türk cumhuriyetlerinden de birçok medya ile iş birliği yaptıklarını dile getirdi.

Kapanacağı dönemde Birlik gazetesine yeterince sahip çıkılmadığını savunan Süleyman, gazetenin kapanmasının ardından birkaç arkadaş tüm kupürleri bir araya getirerek Üsküp'teki Köprü Derneğine götürdüklerini anlattı.

Gazetenin yeniden canlandırılmasının çok zor olduğunu kaydeden Süleyman, gelecek nesillere ipucu bırakmak adına 2017'de Makedonya Kültür Bakanlığı himayesinde "Hatıralarımda Kalanlar Birlik'te 30 yıl" adlı bir kitap çıkardığını sözlerine ekledi.