Kürt Tarihi'nin Karanlık Bir Sayfası Aralanıyor

Cumhuriyet tarihinin karanlıkta kalmış olaylarından biri olan 49'lar davası aydınlanıyor. 49'lar davasının hayata kalan son mahkumları o günleri TRT 6 Şopger (Takipçi) programında anlatıyorlar. Böylece 49'lar davası ilk kez belgesel formatında ekranlara gelmiş olacak.

1959 YILINDAN YAŞANDI

Kürt siyasi hareketinin şekilenmesi ve organize olması üzerine çok büyük etkisi olan 49'lar davası, 1959 yıllında meydana geldi.

Kerkük ve Musul bölgesinde Türkmenlerin de aralarında bulunduğu bir grup, Irak'ta General Abdulkerim Kasım'a karşı isyan ederek çatışma halindeydi. İsyanın bastırılması sırasında çıkan çatışmada bazı Türkmenler hayatını kaybetmişti. Bunun üzerine CHP Niğde Milletvekili Asım Eren, Başbakan Adnan Menderesin cevap verilmesi üzerine mecliste söz alarak; "Kürtlerin Irak'ta öldürdüğü Türkmen kadar, sizde burada o kadar Kürt öldürmeyi düşünüyor musunuz?" diye sorar. Bunun üzerine özellikle Ankara ve İstanbul gibi büyük şehirde yaşayan Kürt öğrenci ve aydınlar, gönderdiği telgraflarla Asım Eren'i protesto ederler.

50 KİŞİ GÖZALTINA ALINDI

Bu protesto eylemlerine katılan; 7 Rütbeli asker, 16 Hukukçu, 8 Tıpçı, 2 Fabrikatör, 3 Tüccar ve 2 gazetecinin aralarında bulunduğu 50 kişi 17 Aralık 1959 yıllında göz altına alınmıştı. Mehmet Emin Batur'un kötü hücre şartlarına dayanamayarak ölmesi üzerine 49 kişi kalmışlardı. Bu yüzden bu davaya 49'lar davası denilir.

"TELGRAF BAHANE OLDU"

Programın yapımcısı gazeteci Fethullah Kaya, her ne kadar somut sebep bu olsa da olayın perde arkasında farklı şeyler olduğunu belirtiyor. Kaya; "Yaptığımız araştırmada şunu gördük ki, daha Irak'ta olaylar başlamadan Türkiye'de tutuklama hazırlıkları yapılmıştır. Günümüzde Askeri Müze olarak kullanılan, Harbiye Kara Harp Okulun'da hücreler hazırlanmış ve tutuklanmayı öngördükleri kişiler, takibe alınıp, tüm faaliyetleri kayıt altına alınmıştı. Bu telgraf olayı sadece tutuklamaların başlamasına bahane oldu." şeklinde konuştu.

"KÜRTLERİN YAŞADIĞI 20 YILLIK SESSİZLİK BOZULDU"

49'lar davasının önemine dayanan Fetullah Kaya; "Dersim trajedisinden sonra Kürtlerin yaşadığı yaklaşık 20 yıllık derin sessizlik 49'lar davasıyla bozulmuştur, dava tutuklularından Musa Anter, Şerafettin Elçi, Naci Kutlay, Canip Yıldırım, Yaşar Kaya, Sait Elçi, Sait Kırmızıtoprak, Esat Cemiloğlu, Medet Serhat, Nurettin Yılmaz, Örfi Akkoyunlu ve Yavuz Çamlıbel gibi aydınlar sonraki yıllarda, Kürt siyasi hareketine yön vermişlerdir." dedi.

GENİŞ BİR ARŞİV ÇALIŞMASIYLA HAZIRLANDI

Şopger programında, askeri mahkemenin tüm iddianame, ifade ve kararlarına ulaşarak, geniş bir arşiv taraması yapmıştır. Ayrıca davanın son yaşayan mahkumları ile yapılan röportajla o günler birinci ağızdan aktarılmış.

Belgesel bu akşam saat 20.45'te TRT 6 ekranlarında yayınlanacak.