Küresel gaz piyasalarında fiyatlama ve vergi çıkmazı

Uluslararası doğal gaz piyasasında 2020 sonrasındaki en büyük belirsizliğin fiyatlandırma ve vergilendirmelerden kaynaklanacağı öngörülürken, doğal gazın yenilenebilir enerji kaynaklarını dengeleyen en önemli yakıt olarak öne çıkması bekleniyor.

Enerji Piyasaları ve Politikaları Enstitüsü Başkanı Volkan Özdemir, Anadolu Ajansının ev sahipliğinde, Rus haber ajansı TASS iş birliğiyle düzenlenen Türk-Rus Enerji Uzmanları Toplantısı'nın "Günümüz İklim Değişikliği Gündeminde Doğalgaz" başlıklı oturumunda konuştu.

Özdemir, doğal gazın yenilenebilir enerji kaynaklarını dengeleyici olarak öne çıktığını ifade etti.

2020 itibarıyla enerji yakıtları arasında ciddi bir rekabetin başlayacağını belirten Özdemir, doğal gazda bu rekabette yaşanabilecek en büyük sorunun "fiyatlama" noktasında olabileceğini söyledi.

Doğal gaz sektörü aktörlerinin bu konuya odaklanması gerektiğini dile getiren Özdemir, "Gaz fiyatlarının yüksek olduğu dönem bugün itibarıyla kapanmıştır. Spot fiyatlamada özellikle Avrupa piyasasında ciddi ilerleme kaydedildi. Bunun yaygınlaşması önemli bir mesele. Fiyatlamanın yanı sıra fiyatlamada kullanılacak uluslararası para biriminin ne olacağı 2020 dünyasında şekillenecek. Bu durum, Türkiye açısından da bir tartışma konusu olacak." değerlendirmesinde bulundu.

Özdemir, dünyanın, iktisadi durgunluğun tartışıldığı bir süreçten geçtiğine dikkati çekerek şunları ifade etti:

"Gaz piyasalarında arz bolluğunun olduğu dönemde, 2008 benzeri bir kriz dünya gündemine oturursa, bu arz bolluğu da bir süre devam edecek gibi görünüyor. Doğal gazın çevre dostu ve dengeleyici bir yakıt olması avantaj ama iktisadi durgunluğu da göz önüne aldığımızda, doğal gaz piyasalarındaki temel meydan okumanın dünya ekonomik şartlarındaki bozulmadan kaynaklanacağını düşünüyorum."

"Gaz kullanımı 2040'a kadar büyüyecek"

Doğu-Batı Araştırmaları Enstitüsü Kıdemli Üyesi Danila Bochkarev de yenilenebilir enerjinin yanı sıra doğal gaz kullanımının da 2040'a kadar büyüyeceği ve yenilenebilir kaynakların artan talebi karşılamaya tek başına yetmeyeceği öngörüsünü dile getirdi.

Doğal gazda fiyatlandırmadan önemli sorunlar olacağını belirten Bochkarev, "Gaz şu anda çok rekabetçi fiyatlarla satılıyor. Ülkeden ülkeye farklılıklar var ama gaz üreten ülkeler artık gazın rekabetçi fiyatlandırılması gerektiğini anlıyor. Asıl zorluk, düzenleme ve vergilendirmeden gelecek." dedi.

"Türkiye, yeni bir fiyatlandırma mekanizmasına gitmek zorunda"

Türkiye Doğal Gaz Dağıtıcıları Birliği (GAZBİR) Başkanı Yaşar Arslan, Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'nin (BOTAŞ) uyguladığı fiyat politikasıyla tüketicileri korumaya devam ettiğini fakat bu durumunun sürdürülebilirliğinin gelecek dönem için sorun olabileceğini söyledi.

Arslan, Türkiye'nin bir an önce doğal gazda bir hub olması gerektiğini vurgulayarak, "Gaz ithalatımızın yüzde 50-60'ını Rusya'dan gerçekleştiriyoruz. Bu noktada Rusya'nın desteğiyle önümüzdeki birkaç yılda bir hub oluşumu sağlayarak, Balkanlar'da ve Avrupa'da beklenen gelişimi göstereceğimizi tahmin ediyorum. Bu bizim (Rusya ile) yakınlaşmamızın devamını sağlayacaktır." ifadelerini kullandı.

Türkiye'nin gaz tüketimi bakımından Avrupa'nın dördüncü piyasası olduğunu belirten Arslan, şöyle dedi:

"Altyapısını güçlü şekilde hazırlayan Türkiye, önümüzdeki 3-4 yılda yüzde 20 depolama imkanı ve konutların tümünün tüketimini karşılayacak bir LNG gazlaştırma kapasitesinin sağlanmasıyla artık hub olarak fiyatların belirlenebileceği bir piyasa olacak. 2021'de Türkiye'de bazı uluslararasi gaz kontratlarının da son bulacağı düşünüldüğünde, yeni bir fiyatlandırma mekanizmasına gitmek zorunda olduğumuzu, bunu da ithalat yaptığımız en büyük ülkeyle yapmamız gerektiğini düşünüyoruz."

"Yeni fırsatlar için Türkiye'nin beyin yapısını değiştirmesi gerekiyor"

Esgaz & İzmir Gaz Yönetim Kurulu Üyesi Arif Aktürk de doğal gaz fiyatlarındaki belirsizliğin özellikle Türkiye'deki pazar için gerçek bir yük olduğunu dile getirdi.

Türkiye'de yıllık 50 milyar metreküp gaz tüketildiğini aktaran Aktürk, şunları kaydetti:

"Fiyatlar belirsiz, kimse fiyatların aralık ya da ocak itibarıyla ne olacağını öngöremiyor. Türkiye'de gerçek bir liberal, özgür pazar kurmamız gerekiyor. Mevcut gaz pazarı, Türkiye'deki sistem için çok sıkı bir pazar. Gaz ithal ve ihraç etmek için izne ihtiyaç var. Bütün ruhsatlardan, izinlerden kurtulalım herkes kolaylıkla mevcut koşullar üzerinden gazı ithal etsin ve satsın. Yeni pazarların oluşması, yeni fırsatların ortaya çıkabilmesi için Türkiye'nin beyin yapısını değiştirmesi gerekiyor. Yeni pazar koşullarını oluşturmak için de yeni bir yaklaşım gerekiyor."

Samara Ulusal Araştırma Üniversitesi Rektör Başyardımcısı Roman Samsonov, enerji piyasalarındaki bütün tartışmaların ekoloji üzerinden döndüğünü ve hükümetlerin gelecek dönemde doğal gaz piyasasında yapacağı düzenlemelerin çok önemli olacağını söyledi.

Düzenlemeler ve insanların ihtiyacına bağlı olarak gazın çok iyi bir yakıt olabileceğine işaret eden Samsonov, "Rusya'nın, doğal gaz piyasasındaki deneyimlerini Türkiye ile paylaşabileceğini ve bunun çok faydalı olabileceğini düşünüyorum." dedi.

Rusya Ulusal Enerji Güvenliği Fonu Başkan Yardımcısı Aleksey Grivach de doğal gazın temiz ve sürdürülebilir bir enerji kaynağı olmasının yanı sıra tüketici için de ekonomik anlamda cazip hale geldiğini belirtti.

Grivach, doğal gazın Avrupa ülkelerinin enerji karmasına bundan yalnızca 30 yıl önce girdiğine dikkati çekerek, "Şu anda bu ülkelerin enerji karmasına baktığımızda tamamen farklı bir durumun hakim olduğunu görüyoruz. Bunun sebebi de doğal gaz tüketiminin artmış olması." diye konuştu.