Kapadokya'nın Gizli Hazineleri

MURAT ASİL - Peribacarı ve doğal güzellikleriyle önemli turizm merkezlerinden Kapadokya, kayadan oyma doğal soğuk hava depolarıyla da yöre halkına katkı sağlıyor.

Yılda 2,5 milyon turistin ziyaret ettiği bölge, Kapadokya'ya özgü kayaç yapısının oluşturduğu depolar sayesinde patates ve limon başta olmak üzere bir çok ürünün korunmasına imkan sağlıyor.

Yöre halkının, milattan önce 5. yüzyılda yapılan yeraltı şehirlerinden esinlenerek yerin metrelerce altında kurdukları kayadan oyma depolar, gün geçtikçe daha önemli hale geliyor. Kamyonların da rahatlıkla girip, çıkabildiği depolar, soğutma ya da ısıtmaya gerek duyulmadan Nevşehir'de ve Türkiye'nin bir çok yerinde üretilen patates ve narenciyenin saklanmasına imkan veriyor.

Kapadokya'da bin 60 kayadan oyma doğal depo bulunuyor. Bu depolarda, yaklaşık 1,5 milyon ton patates ve 6 milyon sandık limon saklanıyor. Klasik depolardan farkı ve avantajı olan kayadan oyma depolarda sıcaklık yaz kış ortalama 8 derece olurken, ısının ayarlanması için 1 kilovat dahi elektrik kullanılmıyor.

Kayadan oyma depolarda muhafaza edilen patates ve limon gibi ürünlerin ağırlıklarında klasik depoların aksine kayıp oluşmadığı gibi, doğal nemden dolayı bu ürünlerin ağırlıklarında yüzde 10 civarında artış da görülüyor.

Enerji tasarruflu doğal depo

Nevşehir Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdür Vekili Gürol Çetin, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Hacıbektaş ve Kozaklı ilçeleri hariç Nevşehir'in tamamının volkanik özelliğe sahip olduğunu belirterek, kayadan oyma doğal depoların da yaygın bulunduğunu söyledi.

Volkanik yapıdan dolayı kayaçların bir çoğunun kolay işlenebilir tüf kayadan oluştuğunu belirten Çetin, "Tüf yapının da bize kazandırdığı bazı özellikler var.  Bunlardan biri, tüf yapının işleme kolaylığı. İşlendikten sonrada havayla temas ettiği anda sertleşmeye başlaması ve mukavemet kazanması" dedi.

Volkanik özelliğin kayadan oyma soğuk hava depolarına yaz kış ısı avantajı sağladığını vurgulayan Gürol, fazla ısı değişimi olmadığına işaret ederek, şöyle konuştu:

"Bu depoların en önemli özelliklerinden biri, kışın en soğuk günlerde bile ısı 4 derecenin altına düşmez. Yaz döneminde de en sıcak günlerde dahi ısı 10-12 dereceyi geçmez. Depolarda bu sıcaklığı sağlamak için gerekli enerji  ise minimum düzeye düşürülmekte. Nevşehir genelinde elimizdeki kayıtlara göre bin 60 kayadan oyma doğal depo bulunmakta. Bu depolara aynı zamanda enerji tasarruflu depolar da diyebiliriz. Çünkü yazın soğutmak, kışın ısıtmak için enerji harcanmıyor. Gıdaların depolanabilmesi için basit ısıya ihtiyaç var. Nevşehir'deki kaya depolar sabit ısıyı kendiliğinden sağlıyor. Bu depoların kapasitelerine baktığımızda 6 milyon 100 bin limon sandığı depolanabilmekte. Bölgedeki depolarda 10 milyon sandık limon depolama kapasitesi var. 1 milyon 500 bin tonun üzerinde patates depolanmakta. Bunlar sadece Nevşehir'den gelen patatesler değil.  Çevre illerin hepsinden buraya patates geliyor. Artık Nevşehir, üretici il olmanın dışında da depolayıcı il olma yolunda ilerliyor. Depolarımızın sayısı da gittikçe artıyor. Özellikle Sivas, Konya, Afyon, İzmir, Adana'dan geliyor. Eylül, ekim aylarında patatesler depolara girdiği zaman 6 aya yakın bu şartlarda özelliğini kaybetmeden depolanması sağlanabilmekte. Mayıs ayına kadar bu şekilde depolarda kalabilmekte. Limon, ocak sonu, şubat başında giriş yapıyor ve eylül, ekim aylarına kadar durabilmekte. Patates ve limon, depolarda kaldıkları sürede besin ve vitamin değeri olarak hiçbir kayba uğramadan piyasaya sürülmekte."

Doğal depoların dünyada benzeri yok

Kavak beldesindeki depolardan birinin sahibi Ali Köybaşı da Kapadokya'nın doğal yapısından faydalanılarak yapılan deposunun 22 bin metrekare alana sahip olduğunu söyledi.

Depolarının 60 odadan oluştuğunu ve 18 bin ton patates kapasitede olduğunu belirten Köybaşı, uzun süredir patates sektörünün içinde bulunduğunu ve özellikle depolama konusunda önemli araştırmalar yaptığını kaydetti.

Hollanda, Belçika gibi ülkelerdeki yeryüzü depolarını incelediğini dile getiren Köybaşı, dünyada tek örnek olan Nevşehir'deki kayadan oyma doğal depolarından alınan verimin hiç bir yerde alınamadığını ifade etti.

Köybaşı, "Sahip olduğumuz yer altındaki depolar öyle yapılar ki benzerini, yer yüzüne yapmaya kalksak binlerce ton demir, çimento harcamamız gerekir. Ayrıca deponun ısısını ayarlamak için binlerce kilovat elektrik harcamak gerekir. Depom 22 metrekare alana kurulu ve deponun tavan yüksekliği 6 metre. 60 odadan oluşan depomda 18 bin ton patates muhafaza edilebiliyor" dedi. - Nevşehir