Kahve üretimi, tropik ormanları ve kuşları yok ediyor

ABD Utah Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu, Kosta Rika, Etiyopya, Kenya, Tanzanya gibi ülkelerde toplam 21 yıl süren araştırmasında, tropik bölgelerde özellikle kahve plantasyonunun, kuş popülasyonunu yüzde 62 azalttığını belirledi.

Türkiye'nin ilk tropik biyoloğu, ABD Utah ve Türkiye Koç üniversiteleri öğretim üyesi Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu, tropik bölgelerde tarımın ve özellikle kahve plantasyonlarının kuşlara etkisini araştıran dünyanın en büyük kuş halkama projesi için Kosta Rika'da 12 yıl boyunca 57 binden fazla kuşu inceledi. Doç. Dr. Şekercioğlu, 1998'de başladığı araştırmasını 21 yıl sonra yayımladı. Makale, dünyanın en saygın dergilerinden PNAS'de yayımlandı ve National Geographic tarafından duyuruldu.

10 MİLYON HEKTAR, 173 MİLYAR DOLAR

Kahvenin, dünyanın tropik biyoçeşitlilik merkezlerinde en çok yetiştirilen tarım ürünü olduğunu belirten Doç. Dr. Şekercioğlu, "Yılda 173 milyar dolar gelir getiriyor, 10 milyon hektarda yetiştiriliyor. Hemen hepsi, dünyanın en zengin ekosistemlerinden olan orta irtifa tropik orman bölgelerinde yetiştiriliyor. Yağmur ormanı ağaçlarının gölgesinde yetiştirilen kahvenin doğaya zararı çok daha az. Birçok orman kuşu bu plantasyonlarda yaşayabiliyor. Fakat verimi daha az olduğundan çoğu yerde ağaçlar kesilip, direkt güneş altında sadece kahve bitkileri yetiştiriliyor" dedi.

DÜNYANIN EN DOĞA VE KUŞ DOSTU KAHVESİNİ KEŞFETTİ

2015'teki araştırmasında Etiyopya'da dünyanın en doğa ve kuş dostu kahvesini keşfettiğini aktaran Doç. Dr. Şekercioğlu, "Doğaya daha az zarar veren ve kuş dostu kahveler için ABD, Avrupa ve birçok ülkede, içilen kahvenin nereden geldiği konusunda artan bir bilinç var. Giderek doğaya en az zarar veren kahveler, kuş ve diğer canlıların en çok tercih ettiği kahve plantasyonları tercih ediliyor. Bu tip kahvelere ABD Ulusal Müzesi Smithsonian Enstitüsü ve Yağmur Ormanları Birliği gibi kurumlar 'Kuş Dostu', 'Biyoçeşitlilik Dostu' gibi sertifikalar veriyor. Bu kahvelerden çiftçiler de daha fazla para kazandığı için, daha fazla yetiştiriyorlar. Hem doğa hem de çiftçiler kazanıyor" diye konuştu.

TÜRKİYE'DE DOĞA DOSTU KAHVE BİLİNMİYOR

Avrupa'ya ve dünyaya 'Türk kahvesi' olarak kahveyi tanıtan Türkiye'de böyle programlar olmadığını kaydeden Doç. Dr. Şekercioğlu, "Kahve içen, kahve alan vatandaşlarımız, çoğunlukla bu kahvelerin nereden geldiğini ve yağmur ormanlarına verdiği zararı bilmiyor. Türkiye'de 'Kuş Dostu Kahve' ve 'Doğa Dostu Kahve' gibi programlara acilen ihtiyaç var. Kahve meraklıları içtikleri kahvenin kökenini sorgulamalı. Herkesi bilgilendirelim ki içtiğimiz kahvenin nereden geldiğine dikkat ederek, tropik ormanlara verdiğimiz zararı azaltalım ve Türk kahvesi yağmur ormanlarını yok etmesin" dedi.

DÜNYANIN EN BÜYÜK KUŞ HALKALAMA PROJESİ

Tarımın tropik kuşlara etkisini ölçen dünyanın en büyük kuş halkalama araştırmasında Kosta Rika'daki kuşlara numaralı halkalar takarak onlara kimlik verdiklerini kaydeden Doç. Dr. Şekercioğlu, "Bu sayede kuşları birey bazında her yıl takip ederek sayılarındaki değişimi ölçebiliyoruz. Bölgede 7 farklı habitatta 19 ayrı araştırma noktasında 12 yıl boyunca 265 türden on binlerce kuş halkaladık. Farklı miktarda ağaç bulunduran kahve plantasyonlarını karşılaştırdık. Bunun yanında, nehir boyu korularını, ikincil ormanları, tropik orman parçalarını, Las Cruces Muhafaza Ormanını ve 400 bin hektarlık devasa Amistad Uluslararası Barış Parkı ormanlarını da inceledik" diye konuştu.

KUŞ POPÜLASYONLARININ YÜZDE 62'Sİ AZALDI

Kosta Rika'nın Amistad bölgesi hariç, bölgedeki kuş popülasyonlarının yüzde 62'sinin azaldığını ve tropik orman kuşlarının çoğunun kahve plantasyonlarında artık yaşamadığını tespit ettiklerini açıklayan Doç. Dr. Şekercioğlu, "Yani, çok iyi korunan 250 hektarlık Las Cruces muhafaza ormanı bile bu kuşların çoğu için yeterli değil. Daha da önemlisi, tropik ormanı tercih eden kuş türlerinin çoğu, bölgedeki kahve plantasyonlarından yok olmuş durumda. Kahve zaten Doğu Afrika ve Arabistan Yarımadası'na has bir bitki olduğu için, Latin Amerika'da egzotik bir tür. Kuşların neredeyse hiçbiri kahveyi yemiyor. Burada kahve geleneksel metodlarla yani ağaçların gölgesinde değil, güneş altında yetiştiriliyor. Ağaç örtüsü sadece yüzde 5 ila 14 arasında" dedi.

EN DOĞAL KAHVE, 'GÖLGE KAHVESİ'

Kahvenin, Doğu Afrika ve Arabistan Yarımadası'nda 20-50 metreye varan tropik ormanların gölgesinde doğal yetiştiğini kaydeden Doç. Dr. Şekercioğlu, "Doğaya en az zararlı olan kahve tipi, Etiyopya, Kenya, Tanzania, Uganda gibi doğal ortamında ve bölgeye ait tropik orman ağaçlarının gölgesinde yetişen 'gölge kahvesi'dir. Ekibimle 2015 yılında dünyanın en doğa dostu kahvesini Etiyopya'da keşfettim. Etiyopya'da binlerce yıldır doğal orman ağaçlarının gölgesinde yetiştirilen kahve ormanlarının, dünyadaki bütün kahve ormanlarına nispeten daha çok orman kuşu türüne ev sahipliği etmekte olduğunu gösterdik" diye konuştu.

TÜRKİYE'DEKİ GÖÇMEN KUŞLARI DA ETKİLİYOR

Türk kahvesi meşhur olsa da, kahvenin Türkiye'de yetişen bir bitki olmadığına dikkat çeken Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu, "İçtiğimiz kahve nereden geliyor ve yetiştirilen kahve tropik ormanları ve burada yaşayan binlerce canlıyı nasıl etkiliyor, birçoğumuz tarafından bilinmiyor. Etiyopya'nın kahve ormanları, ülkemizden ve diğer doğu Avrupa ülkelerinden gelen göçmen kuşlar için de çok önem taşıyor. Ülkemizde üreyen bazı kuş türleri, ekim-nisan aylarında senenin yarısını Etiyopya'da geçiriyor. Yani, Etiyopya'nın doğal kahve ormanlarında yetişen kahveyi tercih edersek, aynı zamanda ülkemizin birçok göçmen kuşunun kışı geçirdiği Etiyopya'daki doğal alanları da korumuş oluyoruz" dedi.