Japonya Başbakanı Abe'nin Tartışmalı Yasukuni Tapınağı'nı Ziyareti

DUYGU BAYAR EKREN - Japonya Başbakanı Şinzo Abe'nin, Tokyo'da, aralarında savaş suçlularının da bulunduğu Japon savaş kurbanlarının hatırasını yaşatan Yasukuni Tapınağı'nı, yeniden iktidara gelişinin ilk yıl dönümünde, üstelik de üzerinde "resmi" bir kıyafetle ziyaret etmesi Çin ve Güney Kore'yi kızdırdı.

Bu, Japon Başbakanı Junichiro Koizumi'nin 2006'daki ziyaretinden sonra, görevdeki bir başbakan tarafından yapılan ilk Yasukuni ziyaretiydi.

Savaşlarda ölen, aralarında kadın ve çocukların da bulunduğu 2,5 milyon Japonun anısını taşıyan tapınakta 14 savaş suçlusunun ruhunun da "yüceltilmesi", burayı tartışmalı bir mekan haline getirdi.

Savaş suçları mahkemelerinde hüküm giyen 14 savaş suçlusu arasında 1948'de idam edilen eski Japonya Başbakanı General Hideki Tojo da bulunuyordu.

-"Sözlü anlaşmanın ihlali"-

Japonya Başbakanı Abe'nin "savaş karşıtı bir hareket" diye nitelediği, Japon yetkililerinse "kişisel olup, hükümeti temsil etmediğini" savunduğu tapınak ziyareti, komşu ülkelerden ve hatta ABD'den hiç vakit kaybetmeden tepki gördü.

Japonya ile ilişkileri Doğu Çin denizindeki bazı bölgesel sorunlar yüzünden zaten karışık olan Çin ve Güney Kore'nin, öteden beri bu tapınağı Tokyo'nun 2. Dünya Savaşı sırasındaki "saldırganlığının" ve ülkenin "militarist geçmişinin" bir simgesi olarak gördüğü biliniyor.

-Ziyaretler, gerginlikler-

Başbakan Abe'nin ağustos ayında tapınağa sembolik bir bağışta bulunması da benzer bir gerginliğe neden olmuştu ancak Abe'nin Yasukuni konusundaki adımının "ziyaret" boyutunda olmaması, gerginliğin bir ölçüde belirli bir seviyenin altında kalmasını sağlamıştı.

Abe, ilk başbakanlık döneminde (2006-2007) "mesele diplomatik bir sorun olmayı sürdürdükçe" tapınağı ziyaret etmeyi düşünmediğini bildirmiş ve bu, Çin ile ilişkiler çerçevesinde olumlu bir gelişme olarak görülmüştü.

Şinzo Abe, tartışmalı tapınağı Ekim 2012'de ziyaret etse de bu, partinin genel seçimi kazanmasından ve Abe'nin yeniden iktidara gelmesinden önceydi.

Abe'nin kabinesinden 4 üye ve 168 milletvekilinin 2013'te tapınağı ziyaret etmesiyse yine Çin ve Güney Kore'den tepki çekmişti.

Görevdeyken tapınağı ziyaret eden son Japon Başbakanı, 2006 yılında Junichiro Koizumi idi.

Koizumi, görevde olduğu 2001-2006 döneminde tapınağı her yıl ziyaret etti.

Bu tutum, Asya ülkeleriyle özellikle Çin ile ilişkilerin gerilmesine neden oldu, 2005 yılında Japonya karşıtı gösteriler sorunun daha da büyümesine yol açtı.

-Abe'nin halk desteği-

Japon Mainichi gazetesinin 24 Aralık'ta yayımladığı kamuoyu araştırmasında, Abe'ye desteğin yüzde 49'a düştüğü, bunun da bir önceki aya oranla yüzde 5'lik bir azalmayı ortaya koyduğu görülüyor.

Bu ay içinde, ülkedeki binin üzerinde kişinin görüşü alınarak hazırlanan anket, aynı zamanda, iktidara desteğin seçimden sonra ilk kez yüzde 50'nin altına düştüğünü gösteriyor.

Siyasi yorumcular, bu çerçevede, Abe hükümetinin aldığı bazı ekonomik önlemlerin yarattığı tedirginliğe ve 6 Aralık'ta devlet sırlarının ifşa edilmesine yönelik cezaların artırılmasını öngören yasa tasarısının meclisten geçirilmesinin neden olduğu tepkilere de dikkat çekiyor.

-Yasukuni Tapınağı-

Tokyo'nun siyasi merkezine yakın bir mahallede yer alan tapınak, 1869'da Japon İmparatoru Meiji'nin emriyle Tokyo'nun merkezinde kurulduğunda Shokonsha adını taşıyordu. Tapınak, Yasukuni adını 1987 yılında aldı.

Tapınakta anılan savaş kayıplarına, 2. Dünya Savaşı sonrasında mahkemelerde hüküm giyen 14 savaş suçlusu da 1978 yılında "sessizce" eklendi. Tapınağın başındaki rahip tarafından yapıldığı belirtilen bu ekleme için dönemin hükümetinden onay alınmadığı ve bunun kamuoyuna ancak bir yıl sonra açıklandığı belirtiliyor.

Herhangi bir Japon liderin tapınağı ziyaret etmesine başından beri tepki gösteren Çin ve Güney Kore tarafından bu ziyaretler, "Japonya'nın tarihe dair yeterince vicdan azabı çekmediğinin" bir göstergesi olarak algılanıyor.

Tapınağın yanındaki müze de tartışmaların bir başka unsuru. Japonya'nın komşuları, müzedeki kimi sergilerin "Japonya'nın savaş sırasındaki yanlış tutumlarını meşru gösterdiğini" düşünüyor.

Her yıl 5 milyon kadar kişinin ziyaret ettiği tapınak, özellikle Japonya'daki sağcı gruplarının da toplantı noktası olarak biliniyor. Sağ görüşlü Japonlar burada düzenledikleri etkinliklerle ülkelerinin askeri geçmişini anıyorlar.

Yıllar içinde bazı milletvekilleri ve tarihçiler, sorunu ortadan kaldırabilmek için 14 savaş suçlusunun isminin tapınakta anılanların arasından çıkarılmasını ya da savaş kayıpları için bir başka yere ulusal bir anıt yapılmasını önerse de bu açılımlar rağbet görmedi.

"Tapınağın ölülerin ruhunu koruduğuna ve bu ruhların birbirlerinden ayrılmaması gerektiğine" yönelik inançsa bunun başlıca nedenleri arasında yer alıyor.

Televizyonlardan canlı yayınlanan tapınak ziyareti sırasında frak ve çizgili gri pantolondan oluşan resmi bir kıyafet giyen Abe, ziyaretinin ardından gazetecilere "Savaşlarda değerli yaşamlarını feda edenlere saygımı sundum ve huzur içinde yatmaları için dua ettim" demiş, amacının hiçbir şekilde Çin ve Kore halklarını incitmek olmadığını vurgulamıştı.

Çin ve Güney Kore'den ziyareti eleştiren açıklamalar gelirken, ABD'nin Tokyo Büyükelçiliği'nden yapılan açıklamada ise ziyaretin "hayal kırıklığına neden olduğu" dile getirilmişti. Açıklamada, "ABD, Japonya ve komşu ülkelerin geçmişten gelen hassas konuları çözmek için yapıcı yollar bulacağını umut ediyoruz" ifadesi kullanılmıştı.

Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Çin Gang'ın, Japonya'nın, Pekin ve Tokyo arasında egemenlik tartışmalarına yol açan Diaoyü adalarını kamulaştırmasını açıklamasıyla başlayan gergin süreçte iki ülke ilişkilerinin büyük yara aldığını vurgulamasıysa, ziyaretin sonuçlarının bir süre daha gündemde olacağını gösteriyor. - Ankara