Jandarmadan Mağaraların Korunması İçin Düzenleme Önerisi

Türkiye'de sayısı 40 bin olarak tahmin edilen mağaraların barındırdığı biyoçeşitlik nedeniyle etkili korunması, yasa dışı 'Mağara canlılarının kaçakçılığı' ile 'Yaban hayatı ticareti' konularında tüm kolluk personelinin eğitilmesi, toplumda da farkındalığın arttırılması gerektiği vurgulandı.

Jandarma Genel Komutanlığı'nın yayınladığı 3 aylık dergide doğal ve yapay iki ayrı çeşidi bulunan mağara sayısının Türkiye'de 40 bin olarak tahmin edildiği belirtildi. Türkiye'de 'in', 'oruk', 'obruk', 'düzen', 'subatan', 'çengirek', 'tengirek', 'şıngırdak', 'kuyluç', 'zindan', 'kestel' gibi isimler verilen mağaralardanh 3 bininin sportif ve turizm amaçlı kullanıldığı, Maden Tetkik Arama Enstitüsü'ne (MTA) bağlı Mağara Araştırmaları Birimi'nin 800'ün üzerinde mağaranın kadastro işlemini tanıdığına dikkat çekildi. Mağaralarla ilgili bilimsel çalışmaların arkeoloji (kazı), biyoloji (canlı) biyospeleoloji (Mağara biyolojisi), ekoloji (çevre), entomoloji (Böcek bilimi), etiyoloji (neden) Hidrojeoloji (Yer altı su), jeoloji (Yer), Miloloji (Mantar), Klimatoloji (İklim) ve Prehistorya (Tarih Öncesi ) alanlarında yapıldığı hatırlatıldı. Jandarma Genel Komutanlığı'nın dergisinde mağaralar ve barındırdıkları çevrenin, korumacılık içinde yer almadığı gibi bütün olarak değerlendirilmediği, bunların ekolojik ve ekonomik değerinin yanı sıra ulusal ve uluslararası koruma mevzuatının, uygulayıcılar tarafından bilinmediği, mevzuat kapsamında kişi veya kişilerin bunları mülk edinebildiğine dikkat çekildi. Ayrıca mağaralar için ceza ve çevre koruma mevzuatında önleyici esasların net olarak yer almadığı vurgulandı.

TÜRKİYE ÜÇ FLORA BÖLGESİNİN KESİŞME NOKTASINDA

Dünyada 37 'Flora Bölgesi bulunduğu bunlardan İran-Turan, Akdeniz ve Avrupa- Sibirya Florya Bölgeleri'nin Türkiye'nde buluşmasının etkisiyle ekosistem ve biyolojik çeşitlilik görüldüğü bildirilirken "Mağaracılık için dünya genelinde 'Zamandan başka bir şey öldürme', 'Ayak izinden başka bir şey bırakma', 'Fotoğraflar başka bir şey çıkarma' temel ilkeleri bulunduğu bunun dışında her türlü eylem mağaralar ile burada barınan canlılara zarar verdiği kaydedildi. Jandarma Genel Komutanlığı'nın dergisinde mağaralara, bulundukları alan ve yerleşim yerlerine uzaklığına bağlı olarak şu zararların verildiği ifade edildi:

Mağaradaki bitki ve hayvanların üreme ve konaklama ortamlarının bozulması, * Su varlığının, sulama ve temizlik amacıyla dışarı alınması veya aktarılması * Define elde etmek amacıyla kazı yapılması * Merak, hatıra ve ticari amaçlarla dikit ve parçaların koparılması * Turizm ve işletmecilik amacıyla doğal yapısının bozulması.

BÜTÜNCÜL MEVZUAT YOK

Türkiye'de mağaraların taşıdıkları tarihi izler, içerdiği biyolojik çeşitlilik ve eko sistem, sulak alanlar nedeniyle korunması için çeşitli yasa maddelerinin uygulanmaya çalışıldığı ifade edilen değerlendirmede, "Kültür ve tabiat varlıkları merkezli yerleşik uygulamalar ile biyo çeşitlilik ve ekosistem koruma esaslarını içeren bütüncül mevzuat oluşturulmamış ve halen sulak alan koruma mevzuatında da mağaralarla ilgili uygulama ve ortak bakış sağlanamamıştır" denildi.

MAĞARALAR TAHRİP EDİLİYOR DENETİM YOK

Günümüzde mağaralara yönelik kasıtlı ve zarar veren faaliyetlerin ülke geneline yayıldığı, yapılan başvurular ile ilgili 'yetkisiz işlem' yapılarak kamunun sahiplik hakkının gasp edildiği, hizmet ve ticari amaçlı kullanılan veya işletilen mağaralarda gerekli denetim ve kontrol yapılmadığı, bu yapıların tahrip edildiğine dikkat çekildi. Mağaralarda ekolojik değer tespitinin yapılmadığı gibi, buralardaki bitki ve hayvanların kontrolsüz toplandığı, yetkililerin yetersiz mevzuatı yeterince bilmediği gibi koruma esaslarına ait ortak bakış oluşmadığı kaydedildi.

Değerlendirmede Türkiye'nin taraf olduğu uluslar arası anlaşma ve sözleşmeler uyarınca mağara ekosistemleri ile barındırdıklarının kolluk tarafından etkin ve günümüz şartlarına uygun korunması için önerilen bir dizi önlemden bazıları şöyle;

Mağara korumacılığında kolluk personelinin ortak bakışı sağlanmalı. * Doğa Koruma Kılavuzu'na mağaraların amaç dışı kullanım ile yapısının değiştirilmesi, tahribi gibi zarar veren eylemler eklenmeli. * Tüm çalışma ve projelerde bilim insanlarından bilgi desteği alınmalı. * Değişen ve gelişen durumlara göre 5 yılda bir plan ve programlarda güncelleme yapılmalı. * Mağaraların korunmasına ait esasları içeren mevzuat listesi tespit edilmeli, eğitim ve çalışmalarda faydalanılmalı. * Ceza hukuku ve çevre koruma mevzuatına mağara korumacılığının temas esasları ithal edilmeli. * İl bazında 'Mağara Koruma Kurulu' oluşturulması ve kurulların görevlerinin birleştirilmesi için koordinasyon sağlanmalı. * Mağara ekosistemlerini de gösteren il ve/veya ilçe envanterleri çıkartılarak koruma hizmet ve faaliyetlerinde göz önünde bulundurulmalı. * Canlı barınan mağaralar için özel koruma statüsü tespit edilmeli, koruma statüsü yapılıncaya kadar giriş ve çıkışlara izin verilmemeli. * Mağara canlılarını izinli ve izinsiz toplayan, alan ve satanlar engellenmeli, tespit edildiğinde adli veya idari yaptırım uygulanmalı. * Mağara canlılarının kaçakçılığı' ile 'Yaban hayatı ticareti' konularında tüm kolluk personeli eğitilmeli ve yasa dışı bu faaliyetler önlenmeli. * Mağaralarda yaşayan hayvanların gübrelerinin özellikleri ile muhtemel hastalık riskleri bilinmeli ve faaliyetlerde göz önünde bulundurulmalı, canlı türleri (Faunasının) gübrelerinin alımı, nakli ve satışı engellenmeli. * ÇED Raporu tanzim edilmesi zorunluluğu bulunan faaliyet ve projelerden, rapor tanzim edilmeyen proje ve faaliyetler durdurulmalı. * Su bulunan mağaraların su varlığını azaltanlarla ilgili yasal işlem başlatılarak faaliyetleri engellenmeli. - İstanbul