"İstanbul'un Kadı Sicilleri" Kitabı Tanıtıldı

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM) ile İstanbul 2012 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı'nın İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin katkılarıyla hazırladığı 40 ciltlik "İstanbul Kadı Sicilleri" kitabı tanıtıldı.

Saraçhane'deki Belediye Sarayı'nda düzenlenen tanıtım toplantısında konuşan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, bugün adeta tarihe tanıklık ettiklerini söyledi.

Dünyaya adalet tesis eden bir medeniyetin mensupları olmaktan gurur duyduklarını belirten Topbaş, kitapla Osmanlı yönetiminin ve dönemin İstanbul'unun hafızasını ve yaşamın her alanında yargıya intikal eden örnekleri güncelleştirerek günümüze aktardıklarını anlattı.

Topbaş, İstanbul'un fethiyle dünyada yönetim anlayışında yeni bir ufuk açıldığını ifade ederek, "Dokunulabilen, gerektiği zaman dava edilebilen bu yeni yönetim anlayışı dünyanın ufkunu genişletti. Fatih Sultan Mehmet'in mütevazi ve insancıl yönetim anlayışı dünyadaki yönetim fikirlerini değiştirmiştir. Avrupa'nın karanlık çağdan aydınlık çağa geçişini sağlamıştır" dedi.

Çalışmada, Suriçi, Üsküdar, Galata ve Eyüp bölgelerinden 15 ve 16. yüzyıla ait sicillerin yer aldığını aktaran Topbaş, şu bilgileri verdi:

"Böylece, dört bölgemizin bir asrını tanıma ve değerlendirme şansına eriştik. Sicillerin tamamı taranırsa kütüphanelere sığmayacak büyüklükte bir eser külliyatı ortaya çıkar. Bu eserde, insanların problemlerine her alanda ışık tutacak çözümler var. O dönemde mahkemelere intikal eden çok fazla dava yok aslında. Demek ki mahkeme öncesinde, mahalle ortamından ve yakın çevreden başlayan başka çözümler üretilmiş. Bu, Osmanlı Devleti'nin yönetim anlayışının ne kadar büyük ve güçlü olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışmanın araştırmacılar için bir ışık, yöneticiler için de bir ufuk olacağına inanıyorum. İnanıyorum ki, yurt dışından gelen bilim adamları da bu eseri takip ederek istifade edecek."

Topbaş, kitabın geçmişle ilgili bilgi verdiğini dile getirerek, "Kitap bir dönemi kapsasa da yönetim, ticaret ve mahalle ilişkilerini ve buna benzer birçok alanda kentin hafızasını gün yüzüne çıkarıyor. Kompleksli olanların, hayranlıklarını başka yerde arayanların, geçmişinde ne kadar büyük bir güç olduğunu görmesi gerekir. Araştırmacıların aynı yüzyılda batının kayıtlarını incelemelerini tavsiye ediyorum. Bu çalışma, batıda içinde şeytan olduğu düşünülen insanları yakarak yok etmeye çalışan, kilisenin yönlendirmesiyle cadı avına çıkan bir dönemde bizde nasıl bir yönetim ve yargı anlayışı olduğunu ortaya koyuyor" ifadelerini kullandı.

-"Uzun soluklu bir çalışma"-

İSAM Başkanı Prof. Dr. Mehmet Akif Aydın da uzun soluklu bir çalışma kapsamında mahkeme defterlerinin Latin harflerine çevrilerek ve indeksleri hazırlanarak kültür dünyasına kazandırıldığını söyledi.

Kadı sicillerinin Osmanlı Devleti'nin hukuki, siyasi, sosyal, iktisadi ve kültürel tarihi bakımından önemli bilgi kaynakları olduğunu ifade eden Aydın, her türlü hukuki ihtilafların ve çözümlerinin yer aldığı bu defterlerde esnaf ve ticaret erbabıyla ilgili kaynakların da zenginliğinin şaşırtıcı olduğunu kaydetti.

Aydın, evlenme ve boşanma kayıtları, aile hukukuna yönelik diğer ihtilaflar ve kadıların buldukları çözümlerin 16. ve 17. yüzyıl sosyal hayatına ait zengin bilgiler içerdiğine işaret ederek, kayıtlarda gayrimüslimlerle ilgili kayıtların çokluğunun da dikkati çektiğini ifade etti.

Kamu yararına yapılan hayır eserlerinin kayıtlarının da defterlerde mevcut olduğunu aktaran Aydın, şunları kaydetti:

"Bu kayıt zenginliği ve çeşitliliğinden anlamaktayız ki, Osmanlı kadısı sadece bugünkü anlamda bir hakim değil. Görev yaptığı bölgeye ve zamana göre değişmekle birlikte aynı zamanda mahallenin mülki ve idari amiri, çarşı ve pazarlar başta olmak üzere mahalli hizmetleri denetleyen ve tanzim eden belediye başkanı, yerine göre vakıf ve vergi müfettişi, resmi belgeleri düzenleyen noter, Osmanlı ordusuna lojistik destek sağlayan bir askeri görevlidir. Bütün bu görevlerle ilgili kayıtlar, Osmanlı mahkeme defterlerinde bulunmaktadır. Açıktır ki, çok farklı alanlardaki bu bilgileri, bu zenginlik ve çeşitlilikte hiçbir tarih kitabı, hatırat, seyahatname ya da arşiv belgesinde bulmak mümkün değil."

Toplantıya, İstanbul Kültür ve Turizm Müdürü Ahmet Emre Bilgili de katıldı.

Muhabir: Nurhan Çorlu

Yayıncı: Sibel Ertürk Kurtoğlu - İSTANBUL