İstanbul'daki Satılan ve Yıkılan Camiler

Araştırmacı Tarihçi Cezmi Yurtsever, İstanbul'da yıkılan ve satılan 113 cami ve mescidin ibadete kapandığını bildirdi.

Yurtsever, 2009 yılı içinde tarihi araştırmalar yapmak üzere gittiği İstanbul'da, Süleymaniye Kütüphanesi'nde çalışırken "Eminönü Camileri" adlı İstanbul Müftülüğü'nün 1987 yılında yayınladığı kitabı bulduğunu ve kitabın sayfaları arasında Eminönü ilçesinde "faal olmayan camiler"in isimlerini gösterir bir liste ve camilerin bulunduğu yerin haritasını gördüğünü belirtti.

Sanat Tarihçisi Prof. Dr. Semavi Eyice'nin danışmanlığında sürdürülüp sonuçlandırılan araştırmanın yer aldığı Eminönü Camileri kitabında yer alan faal olmayan camilerin isimlerini ve yerlerini gösterir haritanın bir kopyasını alarak tarihi yarımada olarak da bilinen Eminönü ilçesinde araştırma yaptığını anlatan Yurtsever, "Sultanahmet Camisi'nin yanı başında ve Kadırga- Kumkapı arasındaki ara caddelerde çok sayıda cami ve mescidin harabelerine yıkılmış minarelerini gördüm. Kadırga yokuşunda bulunan Helvacıbaşı Mescidi'nin kapalı giriş kapısından içeri baktığımda yıkılmış minaresini gördüğümde yüreğim titredi. Kanuni Sultan Süleyman'ın oğlu Şehzade Mehmet için Mimar Sinan'a yaptırdığı Şehzadebaşı Camisi'nin batı tarafındaki bahçede bulunan Burmalı Camisi'nin yıkımdan son anda kurtarıldığı bilgilerini Semavi Eyice'nin açıklamalarından öğrendim. Adı geçen camiyi yerinde bulduğumda hep Osmanlı'dan miras olarak kalan dini yapıların yıkılması, satılması, parti binası yapılması, askeri barınma yeri olması gibi uygulamaların sonuçlarını gördüm" dedi.

Kitapta yer alan haritada, Osmanlı'dan miras olarak Türk Devleti'ne bırakılan 213 cami ve mescidin isim ve yerlerinin gösterildiğini belirten Yurtsever, "Faal olmayan (yıkılan, satılan) cami ve mescit sayısı da 113 olarak gösterilmiş. Bu durumda Eminönü'deki dini mabedlerin yarıdan fazlasının çalışmalarına son verildiği yani 'Ezan sesinin susturulduğu' anlaşılıyor. Bu uygulama tek parti döneminin dini inanç ve ibadet hürriyetine vurduğu en büyük darbe olsa gerek" diye konuştu.

Faal olmayan camiler listesinde yer alan 9 adet cami ve mescidin Topkapı Sarayı içinde bulunduğunu ve bunların hepsinin Topkapı Sarayı'nı müzeye çevirme çalışmaları esnasında yıkıldıkları bilgisine ulaştığını söyleyen Yurtsever, "Adı geçen saray içi dini yapılarının isimlerini de buldum: Ağalar Mescidi, Harem Camisi, Zülüflü Baltacılar Mescidi, Karağalar Camisi, Aşcılar Mescidi, Yedekçiler Mescidi, Şekerci Mescidi, Tarakçılar Daye Hatun Mescidi ve Sofa Camisi. Topkapı Sarayı'nı müzeye çevirenler öncelikle ezan sesinin susturulması için sarayın mimari yapısında dini eserlerin yıkımını gerçekleştirmişler" dedi.

Türkiye'de camileri satma ile ilgili 8 Aralık 1928 tarih ve 6061 nolu kanun hükmünde kararname kapsamında şehir merkezinde ihtiyacı karşılayan bir caminin 500 metre civarında bulunan ve ihtiyaç dışı olanların satılarak elden çıkarılması ve hazineye gelir kaydedilmesini esas alan uygulamanın 1930'lu yılların sonlarında ve 1940'lı yıllarda Türkiye'de inanç ve ibadet özgürlüğünü kısıtlayacak şekilde yapıldığını ifade eden Yurtsever, şunları kaydetti:

"Türkiye genelinde uygulanan camileri satma kanunu kapsamında 1928-1972 yılları arasında yaklaşık 2 bin 800 civarında tarihi ve dini eserin faaliyetine son verildiği de ortaya çıkıyor. Osmanlı başkenti İstanbul'da ve Halifeliğin yüzyıllardır çalışma alanı olan Topkapı Sarayı'nın da bulunduğu Eminönü'nde Osmanlı'dan kalan 212 camiden 113'ünün satılması ve yıkılması ile ilgili bilgilerin Eminönü Camileri kitabında harita üzerinde açıklanması olayı son yüzyılın Türkiye'de yaşanmış en büyük kültür tahribatı olarak da görülebilir." - ADANA