Evliya Çelebi" Gibi Kuş, 17 Ülke Dolaşıp Türkiye'de Çoğalıyor

Doğu Anadolu'nun 276 kuş türüyle en zengin kuş alanı olan Aras Nehri Kuş Cenneti'nde çoğalan büyük kamışçın kuşlarının, 50 yıl boyunca Anadolu'nun ve Osmanlı topraklarının dört bir yanını gezen Evliya Çelebi misali, her yıl Türkiye, Ortadoğu ve Afrika'daki 17 ülkeyi dolaşıp toplam 11 bin kilometrelik yol kat etiği tespit edildi.

ABD Utah Üniversitesi, Kafkas Üniversitesi, Koç Üniversitesi ve Kars Kuzey Doğa Derneğinden biyologlar, Kars- Iğdır arasında yer alan ve 276 kuş türüyle yörenin en zengin kuş alanı olan Aras Nehri Kuş Cenneti'nde üreyen 27 gram ağırlığındaki büyük kamışçın kuşunun göç yollarını belirlemek için çalışma başlattı.

Bu çalışma çerçevesinde, sadece 1 gram ağırlığında olan ve sürekli ışık miktarını kaydeden Geolocator isimli coğrafi konumlama cihazı takılan büyük kamışçın kuşlarının Ortadoğu üzerinden Afrika'ya göç ettiği belirlendi.

Cihazdaki verilenin Utah ve Koç üniversiteleri Öğretim Üyesi Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu ile doktora öğrencisi Joshua Horns tarafından analiz edilmesi sonucu, söz konusu kuşların her yıl Türkiye'den göç edip Ortadoğu ve Afrika'daki 17 ülkeye gittiği, bu ülkelerin en az 11'inde bir süre konakladığı anlaşıldı.

İnceleme sonucu, sonbahar ve kış aylarında Türkiye'den göçen ve Afrika'nın iki farklı bölgesinde yaşadıkları belirlenen kuşların her yıl nisan ayında Afrika'dan Türkiye'ye dönüp mayıs ve temmuz döneminde Aras Nehri Kuş Cenneti'nde yumurtladıkları saptandı.

Ağustos ayında Türkiye'den yeniden güneye göçerek eylül ve kasım aylarını Orta Afrika'nın Güney Sudan-Uganda bölgesindeki tropikal sulak alanlarda geçiren kamışçın kuşlarının, aralık ayında tekrar göç ederek ocak mart aylarında Malawi ile Tanzanya- Mozambik sınırındaki Hint Okyanusu kıyısındaki sulak alanlarda bulundukları gözlemlendi.

Kamışçınların göç sürecinde Türkiye ile Afrika arasında toplam 11 bin kilometre yol katettiği tespit edildi.

Kamışçınlar 2 yılda 277 kuş alanını ziyaret ediyor

Doç. Dr. Şekercioğlu, gazetecilere yaptığı açıklamada, büyük kamışçınların sulak alan kuşu olmalarına rağmen, sonbahar ve ilkbahar göçlerinde dünyanın en kurak ve zorlu yerleri olan Ortadoğu, Arabistan ve Sahra çöllerini iki kez geçtiğini söyledi.

Şekercioğlu, sulak alanlar için bir gösterge tür olan büyük kamışçınlara taktıkları cihaz sayesinde, bu kuşların iki sene boyunca 277 dünya çapında Önemli Kuş Alanını (ÖKA) ziyaret ettiğini ama çoğu sulak alan olan ve yüzlerce diğer kuş türünü de barındıran bu alanların yüzde 40'ından fazlasının korunmadığını belirlediklerini ifade etti.

Bu kuşların ürediği Aras Nehri Kuş Cenneti'nin ise Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğünce Doğu Anadolu'nun ilk tabiat koruma alanı olmaya layık görüldüğünü aktaran Şekercioğlu, ancak halen resmi olarak korunmadığı için yok olma tehlikesi altında olduğunu savundu.

Şekercioğlu,1 gramlık "geolocator" coğrafi konumlama cihazlarını Türkiye'de ilk kez bu türü takip etmek için kullandıklarını anlatarak şöyle devam etti:

"Uyduları kullanamayan geolocator cihazları gün doğumu ve gün batımının zamanlarını ortaya çıkarmak için gün ışığının miktarını kaydeder. Bu bilgilerin ışığında, gün doğumu zamanı kuşun bulunduğu noktanın boylamını, gün uzunluğu da kuşun bulunduğu noktanın enlemini hesaplamak için kullanılır. Bu cihazlar uydu ile iletişim kuramadıklarından pilin boyutu ve bunun sonucu olarak cihazın ağırlığı da büyük ölçüde küçültülebilmektedir. Bu sayede, daha önceden takip edilemeyen 25 gram kadar hafif ötücü kuşların bile göçü artık tespit edilebiliyor."

2013 yılı ilkbaharında Aras Nehri Kuş Cenneti'nde 30 büyük kamışçına geolocator takıldığını dile getiren Şekercioğlu, bilgilere ulaşmak için yakalanan 5 kuştan cihazın 2014 ve 2015'te geri alındığını bildirdi. Şekercioğlu "İçlerinde çok önemli bilgiler taşıyan bu cihazlar, bu kuşların tüm yıl boyunca nasıl hareket ettiklerinin büyük oranda kavranmasına yardımcı oldu." dedi.

Kamışçınlar yılda 11 bin kilometre yol kat ettiler

Şekercioğlu, verilerin sonbaharda büyük kamışçı kuşlarının Ortadoğu, Arabistan ve Sahra çöllerini geçerek Türkiye'den, Güney Sudan ve Uganda'ya 3 bin 600 kilometre uçtuğunu gösterdiğine dikkati çekerek şunları söyledi:

"Bu kuşlar Orta Afrika'da üç ay geçirdikten sonra Güneydoğu Afrika'nın Hint Okyanusu kıyısına 2 bin 100 kilometrelik bir göç daha gerçekleştirdi. Burada da 3 ay geçiren kuşlar nisan ayında Türkiye'ye doğru geri göçe başladılar. Bu yolculuk boyunca Tanzanya, Kenya, Etiopya, Somali, Suudi Arabistan ve Ortadoğu üzerinden 5 bin 500 kilometrelik bir yol daha kat ederek bir yılda toplam 11 bin kilometrenin üzerinde göç etmiş oldular."

Verileri incelenen 5 kuşun hepsinin Kızıldeniz'i Hint Okyanusu'na bağlayan Bab'ül Mendep Boğazı'nın üzerinden Afrika'dan Ortadoğu'ya geçtiğini belirten Şekercioğlu, şunları aktardı:

"Kuşlar, bu dar boğazdan geçerek yere konmalarının mümkün olmadığı açık suyun üzerinde minimum zaman geçirdiler. Bu durum kuşları kritik bir göç dar boğazına doğru yoğunlaştırmaktadır. İstanbul Boğazı'nın da arasında olduğu göç dar boğazları, göçmen kuşların hareketini teşvik eden alanlar olabilir. Buna rağmen, bu dar boğazların korunmaması ve insan tahribatına uğraması, kuş popülasyonların azalması açısından büyük bir potansiyel yaratmaktadır. Araştırmacılar Bab'ül Mendep Boğazı'nın göçmen kuş dar geçitlerindeki ÖKA'ların hiçbirinin resmi olarak korunmadığını tespit etti."

Aras Nehri Kuş Cenneti'nde 276 kuş türü tespit edildi

Aras Nehri Kuş Cenneti'nde üreyen büyük kamışçınların yılda 17 ülke arasında 11 bin kilometreden fazla göç etmesinin yüzlerce kuş türünün üreme, kışlama ve göç esnasında beslenme alanı olarak kullandığı Aras Nehri Kuş Cenneti'nin uluslararası önemini bir kez daha gösterdiğine işaret eden Şekercioğlu, şunları kaydetti:

"Sadece 10 bin kilometrekare bir alanda şimdiye kadar Türkiye kuş türlerinin yüzde 57'sini kaydettiğimiz Kars-Iğdır sınırındaki Aras Nehri Kuş Cenneti, biyolojik çeşitlilik açısından dünya çapındaki önemini bir kez daha gösterdi. 2005 yılında keşfettiğim bu muhteşem sulak alanda kurduğumuz Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi halkalama istasyonunda 11 yılda 183 türden 85 binden fazla kuşa göçlerini takip için Türkiye halkası taktık. Şimdiye kadar 276 kuş türü tespit ederek Aras Nehri Kuş Cenneti'nin Doğu Anadolu'nun en zengin kuş cenneti olduğunu belgeledik. Alanda henüz kaydetmediğimiz ama yakın çevrede yaşayan en az 51 diğer kuş türü daha olduğundan araştırmalar devam ettikçe Aras Nehri Kuş Cenneti'nin 300 kuş türünü geçeceğine eminiz. Geolocatorlar ve uydu vericileriyle kuşların 3 kıtadaki düzinelerce ülkeye göçlerini takip ettik."