Ev sahibinin hikayesini anlatan ahşap kapıları

Tanzanya'nın özerk bölgesi Zanzibar adasının, birer sanat eserini andıran oymalı, kakmalı dünyaca ünlü ahşap kapıları görenleri kendine hayran bırakıyor.

Hint Okyanusu'nun Doğu Afrika kıyısında yer alan Zanzibar'ın, baharat bahçeleri, kendine özgü yaşam kültürü ve her yıl milyonlarca turist çeken doğal güzellikleriyle dünyanın önemli bir turizm üssü haline geldi. Tüm bu güzeliklerinin yanı sıra Zanzibar Adası'nın başkenti olan ve UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alan Stone Town'ın mimarisinde dikkati çeken detaylardan birisi de Stone Town'daki Afrika, Hint ve Arap medeniyetlerinin izlerini taşıyan dünyaca ünlü kapıları.

Stone Town'ın ana caddelerinde ve labirentte benzeyen ara sokaklarında bu meşhur kapılar görmek mümkün. "Zanzibar kapıları" terimi, tüm Swahili (Doğu Afrika'nın Hint Okyanusu kıyıları) kıyılarındaki oymalı ahşap kapılara atıfta bulunan bir kavram olarak kullanılıyor. Zanzibar kapılarına her ne kadar Kenya'nın Etiyopya'nın, Tanzanya'nın ve Mozambik'in bazı bölgelerinde rastlamak mümkün olsa da bu tür kapılar Zanzibar kapılar olarak bilinmekte ve bu kapı tasarımları dünyanın birçok ülkesinde de yapıldı.

Özenle oyulmuş Zanzibar kapıları, ada sakinlerine ve turistlere Doğu Afrika'daki Swahili kültürü hakkında bilgiler veriyor. Dayanıklı ve kolay işlemesinden dolayın tik ağacından yapılan kapılar, ev sahiplerinin sosyal statüsüne, dinine ve mesleğine dair ip uçları verir.

"İki tip kapı var"

Colours of Zanzibar turizm şirketinde turist rehberi olarak çalışan Saida Malik, Zanzibar kapıları hakkında Anadolu Ajansı muhabirine bilgi verdi.

Malik, 1980'lerde Stone Town'da 800'den fazla tarihi Zanzibar kapısının bulunduğunu ancak yenileme çalışmaları ve uluslararası koleksiyonerlerin bu kapıları satın almaları nedeniyle bu sayının azaldığını söyledi.

"Zanzibar'da filler olmasa da kapılarda pirinç topuzlar var"

Malik, Zanzibar'da sanat eseri olarak kabul edilen iki tip kapı olduğunu belirtti.

Bu kapı türlerinin ev sahipleri hakkında birçok bilgi içerdiğine dikkati çeken Malik, "Hint kapıları veya Gujarati kapılar olarak bilenen katlanır panjurlu ve birlikte açılan iki kapının işlemeleri daha küçüktür ve kemerli bir çerçeveye sahiptir. Bu kapılar Hintli işadamlarının yaşadığı kalabalık çarşı caddelerinde görülüyor. Hint kapılarında pirinç ve bakırdan yapılmış topuz takma geleneği var. Hindistan'dan gelen insanlar, Hindistan'da fillerin kapıları kırılmasını engellemek için kullanılan pirinçten veya bakırdan yapılan bu topuzları adaya da getirdiler. Zanzibar'da filler olmasa da pirinç topuzlar sadece bir dekorasyon olarak ve sahibinin zenginliğini göstermek için kullanılıyor." diye konuştu.

Araplar kapılarını Kuran'ı Kerim ayetleri yazdırdı

Malik, Ummanlıların uzun yıllar adada hüküm sürmesi nedeniyle Arapların da kendine has Zanzibar kapıları yaptırdıklarını dile getirerek, "İkinci tip kapılar, 'Arap kapıları' olarak adlandırılır. Arap kapıları genellikle dikdörtgendir ve girintili oymalı çerçevelere sahiptir. Bu kapıların üstünde genellikle Arapça yazılar bulunur. Bu yazılar çoğunlukla 'Bismillahirrahmanirrahim', ya da Kuran'ı Kerim'in ayetleridir. Bazen ikamet sahibinin adı da kapıya işlenir." ifadelerini kullandı.

"Kapıdaki süsler ve desenler ikamet sahibinin hikayesini anlatıyor"

Yan direklerin alt kısmına bakılarak, kapının yaşı hakkında kabaca bir tahmin yapılabileceğini belirten Malik, sözlerini şöyle tamamladı:

"En eski kapılarda balığa benzeyen bir sembol vardır. Balık yavaş yavaş bir ananas şekline dönüşmüştür ve bu nedenle belirgin bir ananas işlemesi bulanan kapılar daha yeni bir kuşaktır. Dekorasyonun bir parçası olan bir diğer sembol ise, kapının en dışındaki zincir. Zincirin kötü ruhların eve girişine engel olduğuna inanılıyor. Kapıdaki süsler ve desenler ikamet sahibinin hikayesini anlatıyor. Dalga benzeri desenler ve ipler deniz ticaretinden bahs eder. Kapının üstündeki çiçekler, içinde kaç ailenin yaşadığını gösterirken, asmalar baharat ticaretine atıfta bulunur. Geometrik şekiller, kare gibi süsler muhasebecilere de atıfta bulunur."

Stone Town'da evlerin kapılarından evin bir zamanlarki sahibinin nereli ve ne kadar varlıklı olduğunu anlamak mümkünken, 1964 senesinde yaşanan ayaklanmadan sonra zenginlerin yaşadığı evler yerli halka dağıtıldı.

Turistlerin önünde fotoğraf çektirmek için uzun vakit harcadığı işlemeli ahşap kapılara sahip birçok ev günümüzde otel, restoran, resim atölyesi olarak kullanılıyor.