Domateste "dayanıklı bitki genlerini" belirleyen ekip, ilaçsız üretime hazırlanıyor

Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi'nde domateste hastalıklara karşı dayanıklı bitki için ülkeye özgü genleri tespit eden ekip, hiçbir ilaç kullanmadan domates yetiştirmek için çalışmalara başladı.

Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölüm Başkanı Prof. Dr. Hüseyin Basım, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bitkileri hastalıklardan korumak amacıyla çeşitli çalışmalar yürüttüklerini söyledi.

Bitkiyi kültürel, fiziksel, biyolojik yöntemlerle hastalıklara karşı korumaya çalıştıklarını, en son kimyasal ilaçlara başvurduklarını anlatan Basım, mümkün olduğunca kimyasal mücadeleyi minimum düzeye indirmeye çalıştıklarını ifade etti.

Bitkiyi korumada en kalıcı ve çevre dostu yöntemlerden birinin dayanıklı bitki geliştirme olduğuna değinen Basım, "Bitkiniz hastalığa ya da böceğe karşı dayanıklıysa onunla ilgili herhangi bir mücadele yapmaya pek gerek kalmıyor. Dolayısıyla kimyasal ilaçları da kullanmayabiliriz." dedi.

Özellikle domateste bakteriyel solgunluk ve kanser denilen bir hastalık olduğuna dikkati çeken Basım, hastalığın bitkinin iç dokularında gelişip, çoğaldığı için mevcut ilaçlarla engellemenin mümkün olmadığını kaydetti.

Basım, bitkiye dışarıdan müdahale etme durumunun söz konusu olmadığı için dayanıklı bitki geliştirme çabalarının büyük önem taşıdığını söyledi.

"Dayanıklı bitki için kendimize özgü genleri belirledik"

Bu doğrultuda Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü olarak dayanıklı bitki üzerinde çalışma yaptıklarını anlatan Basım, şöyle konuştu:

"Bitki ile hastalık etmeni arasındaki ilişkileri genler bazında tanımlıyoruz. Bakteri bitkiye girip çoğalmaya başladığında hassas ve dayanıklı domates bitkisinde hangi genlerin aktif olduğunu tespit edebiliyoruz. Bu konuda iki farklı araştırma projesi tamamladık ve dayanıklılıkta rol alan genleri belirlemiş olduk. Bu hastalıkla ilgili kendimize, ülkemize özgü genleri belirledik. Genleri biliyoruz, bundan sonraki yapacağımız araştırma projemizde de hastalığa hassas domates bitkisinde CRISPR-cas9 yöntemiyle gen üzerinde bazı değişiklikler yapıp, dayanıklı bitkiyi elde etmiş olacağız."

"Dayanıklı bitki ile ilaç kullanmaya gerek kalmayacak"

Basım, üniversitenin destek verdiği transkriptom projelerinin başarılı şekilde tamamlandığını, uluslararası bir dergide de yayımlanacağını bildirdi.

Proje kapsamında 3-4 yıl içinde de dayanıklı bitki ile domates yetiştiriciliğinin başlayabileceğini belirten Basım, "Dayanıklı bitki üretimiyle kullandığımız ilaçları tamamen minimize etmiş olacağız. Hiçbir ilaç kullanımına gerek kalmayacak. Domates tohumunuz hastalıkla bulaşık bile olsa, bitki dayanıklı olduğu için orada bakteri gelişmesine izin vermeyecek." dedi.

Dayanıklı bitkinin yaygınlaşmasıyla ilaç kalıntısı gibi sorunların da ortadan kalkacağını vurgulayan Basım, kendilerinin domatesle başladığını, zaman içinde başka bitki türlerinde de çalışmaların yapılabileceğini kaydetti.

Bölümde hıyarla ilgili de çalışma yürütüldüğüne değinen Basım, "Kendimize özgü geni geliştirdik, bunu farklı bitki türlerinde de geliştirebiliriz. Hıyardan tutun da bibere, patlıcana, meyve ağaçlarına kadar bu çalışmayı götürebilirsiniz." ifadesini kullandı.

Basım, tüm dünya için önemli olan bu çalışmadan dolayı gurur duyduklarını sözlerine ekledi.