Diyarbakır Surları 88 Yıl Önce Yıkımdan Kurtaran Fransız Arkeolog Gabriel'e Diyarbakır'lı Sevik'in...

Unesco Külterel miras listesinde bulunan Diyarbakır Surlarını 88 yıl önce yıkımdan kurtaran ancak, pek fazla bilinmeyen Fransız arkeolog, tarihçi ve gezgin Albert Louis Gabriel'ın adı ve fotoğrafı Diyarbakır'lı 74 yaşındaki Mehmet Sevik'in işletteği kafenin duvarlarını süslüyor. Fransız arkeolog Gabriel'e vefasını böyle gösteren Sevik, Çünkü, Diyarbakır surdur, surlar olmasa Diyarbakır da olmazdedi.

Merkez Yenişehir ilçesinde Dicle Nehrine nazır 74 yaşındaki Mehmet Sevik'in işlettiği kafenin duvarlarını, çoğu kişinin adını bile bilmediği Fransız arkeolog, tarihçi ve gezgin Albert Louis Gabriel'ın adı ve fotoğraflarını süslüyor. Köy Hizmetlerinden 12 Eylül 1980 yılında emekli olduktan sonra kafe işletmeye başlayan Sevik, kafenin duvarlarını süsleyen Fransız arkeolog Gabriel'e vefasını anlatırken, 1974 yılında bir kahvehanede oturuyordum. Yan masada bir adam bir kitap okuyordu. Kitabın kapağında Gabriel'in fotoğrafı vardı. Adam o kadar uzun okudu ki, kitabı merak ettim. Masasına geçerek ne okuduğunu sordum. Okuduğu kitap Gabriel'i anlatıyordu ya da Gabriel'in bir kitabıydı. Adam dedi ki 'Diyarbakır'ın surlarını kurtaran Gabriel'dir.' İşte ben o günden sonra bir daha unutmadım Gabriel'i. Çünkü, Diyarbakır surdur, surlar olmasa Diyarbakır da olmazdiye konuştu.

DÖNEMİN VALİSİ YIKTIRDI, GABRİEL YIKIMI DURDURDU

Albert Louis Gabriel, 1883'te Fransa'da doğup Sorbonne'da güzel sanatlar ile edebiyat okuduktan sonra Paris Üniversitesi'nde doktora yaptı. Gabriel, 1926 yılında Türkiye'ye gelerek, Darülfünun'da Arkeoloji-Sanat Tarihi dersleri verdi. 1930 yılında Milli Eğitim Bakanlığı ile anlaşarak, Mezopotamya'daki eserler hakkında araştırma yapmak üzere Hasankeyf'ten Van'a kadar incelemeler yaptı. Eserlerin fotoğraflarını çeken, çizimlerini yapan ve metinler yazan Gabriel, 1930'lu yıllarda diyarbakır'a geldi. Dönemin valisi Faiz Ergun'un talimatıyla Dağkapı-Mardinkapı arasındaki surların, Sur içine hava girmiyor. Bulaşıcı hastalıklar yaygınlaşıyor. Hava sirkülasyonu olsun diye surları dinamitliyoruzgerekçesiyle yıktırıldığını gördü. Albert Louis Gabriel, Milli Eğitim Bakanlığı'na rapor yazarak, Diyarbakır surlarının tarih ve arkeolojik açıdan paha biçilmez olduğunu belirtince surlardaki yıkım durduruldu.

100 METRELİK SURLAR TOP ATIŞLARI İLE YIKTIRILDI

Fransız arkeolog, tarihçi ve gezgin Albert Louis Gabriel'in hazırladığı rapor ile yıkımına engel olduğu Surların bir kısmı tarih kitaplarına göre, 1930'lu yıllarda yıktırıldı. Dağkapı ile Urfaka arasında yaklaşık 100 metre uzunlığındaki bölüm o dönemde 'şehir hava almıyor' gerekçesiyle yıktırılırken, Fransız arkeolog'ingirişimi ile yıkım durduruldu, yıkım söz konusu 100 metrelik alan ile sınırlı kaldı.