Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde M23'ün Silah Bırakması

Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde, Kongo Devrimci Ordusu olarak da bilinen M23 isyancı örgütünün, dün hükümetin ülkenin doğusunda isyancılara karşı zafer kazanıldığını duyurmasından hemen sonra silahlı direnişe son verdiğini açıklaması, ülkede barışın sağlanması yönündeki umutları yeşertti.

Ordudan ayrılan askerlerden oluşan isyancı örgüt M23 yetkilisi Bertrand Bisimwa'nın örgütle bağlantılı Facebook sayfasında yayınlanan, ülkenin doğusunda silahlı direnişe son verdikleri ve bundan böyle amaçları için siyasi yollardan mücadele edecekleri açıklamasının, pazartesi gecesi Afrika liderlerinin vardıkları anlaşmanın ardından gelmesi ayrıca dikkat çekiyor.

Afrika liderleri, düzenledikleri zirvede, M23'ün, bir barış anlaşması imzalanabilmesi için kamuoyuna "isyandan vazgeçtiğini" açıklaması gerektiği konusunda anlaşmaya varmışlardı.

Demokratik Kongo Cumhuriyeti Savunma Bakanı Alexandre Luba Ntambo, Güney Afrika'nın başkenti Pretoria'daki zirveden sonra, isyancılar bir kez direnişten vazgeçtiklerini kamuoyuna duyurduğunda, hükümetin "bunu kabul ettiğini kamuoyuna açıklayacağını", bundan 5 gün sonra da resmi bir barış anlaşmasının imzalanacağını söyledi.

Zirveye, Uganda Devlet Başkanı Yoweri Museveni katılırken, Ruanda Devlet Başkanı Paul Kagame'nin zirvede bulunmaması dikkati çekmiş, zirvede Ruanda'yı bu ülkenin dışişleri bakanı temsil etmişti.

Her iki ülke M23'e destek vermekle suçlanıyor. Uganda ve Ruanda hükümetleri ise bu suçlamaları reddediyor. ABD ve diğer bağışçılar, söz konusu suçlamalar nedeniyle Ruanda'ya yardımı kesmişti.

M23 isyancılarının, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ordusu ve ülkedeki BM misyonu (MONUSCO) askerleri karşısında büyük kayıplar verdiği biliniyordu.

Demokratik Kongo Cumhuriyeti ordusunun sözcüsü Albay Olivier Hamuli, M23'ün silahlı direnişe son vermesini, "halkın zaferi" olarak nitelendirirken, şimdi barışı sağlamanın önemli olduğunu söyledi.

Ülkenin doğusunda hala en az 10 silahlı örgüt faaliyet gösteriyor. Bu örgütlerin çoğunlukla, bölgenin altın, kalay ve koltan gibi madenlerinin ticaretini kontrol ederek gelir elde ettiği belirtiliyor.

Albay Hamuli, şu anda Kuzey ve Güney Kivu'da faaliyet gösteren diğer örgütlerden de silah bırakmalarını istediklerini, aksi takdirde zorla silah bıraktıracaklarını açıkladı.

Enformasyon Bakanı Lambert Mende de şimdi diğer isyancı örgütlerin ordunun hedefi haline geleceği uyarısında bulunarak, "Ülkemizde artık herhangi bir başıbozuk örgüte yer yok" dedi.  Mende, söz konusu örgütler listesinin başında Ruandalı Hutu FDRL milislerinin bulunduğunu ifade ederek, "Onları silahsızlandıracağız" diye konuştu.

Ruanda, FDRL gibi Hutu örgütlerin topraklarına saldırmasını önlemek için iki kez Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ni işgal etmişti.

Uzmanlara göre, FDRL bozguna uğratılırsa, aksini iddia etse de Ruanda'nın Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin içişlerine karışmasının temel gerekçesi ortadan kalkacak.

BM özel temsilcisi Russell Feingold, Pretoria'da gazetecilere yaptığı açıklamada, M23'ün açıklamasının, "önemli, olumlu bir adım" olduğunu, isyancılar silahsızlandığında koruma altına alınmalarını, ciddi suçlar işleyenlerin ise affedilmemeleri gerektiğini söyledi.

İsyancılar, insan hakları örgütleri tarafından, tecavüz dahil olmak üzere geniş çaplı zulümle suçlanıyor.

M23 ile Demokratik Kongo Cumhuriyeti hükümeti arasında barış görüşmeleri için iki ay süren müzakereler, Uganda'da ekim ayında başarısızlıkla sona ermişti.

Bunun üzerine Demokratik Kongo Cumhuriyeti ordusu, 25 Ekim'de isyancı mevzilerine büyük bir saldırı başlatmıştı.

Yıl başında M23'ün fraksiyonları arasında çıkan ağır çatışmalar, liderlerinden Bosco Ntaganda'nın, Ruanda'daki ABD Büyükelçiliği'ne kaçmasına neden olmuş, "Terminatör" lakabıyla tanınan eski general, daha sonra Lahey'deki Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne teslim olmuştu.

Ülkede M23 isyancılarının 2012 yılından bu yana sürdürdüğü silahlı eylemler nedeniyle 800 bin kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı.

-M23 isyancıları kimdir? -

Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde 23 Mart 2009 tarihinde Halkın Savunması Ulusal Kongresi (CNDP) hükümetle barış imzaladı ve siyasi parti haline geldi. Bu dönemde CNDP'ye bağlı olan isyancılar, orduya dahil edildi.

İsmini söz konusu 23 Mart 2009 tarihli anlaşmadan alan M23'e, Piskopos Jean-Marie Runiga Lugerero'nun 2013 yılı Şubat ayında gönderilmesinin ardından, hareketin silahlı kanadını yöneten General Sultani Makenga vekaleten liderlik yapıyordu.

2012 yılı Nisan ayında yaklaşık 300 asker tarafından oluşturulan M23 hareketi, ordudaki koşullar ve hükümetin 2009 yılındaki anlaşmayı uygulama konusundaki isteksizliği nedeniyle hükümete sırt çevirdi.

General Bosco Ntaganda, Kinşasa yönetimi tarafından grubun liderliğini yapmakla suçlandı ve Devlet Başkanı 11 Nisan 2012'de Ntaganda'nın tutuklanmasını istedi.

Hükümet, barış anlaşması tam anlamıyla uygulanmadan önce CNDP askerlerini Kuzey Kivu'dan uzakta yeniden konuşlandırma tehdidinde bulundu. Bu olay, çok sayıda askerin ordudan ayrılarak M23'e katılmasına yol açtı.

M23, asker sayısını artırabilmek için işgal ettikleri köylerde köy savunma komitelerinin kurulması için gençleri zorla askere aldı.

Tutsi azınlıktan gelen M23 isyancılarının, komşu Ruanda'daki Tutsilerle yakın ilişkileri olduğu biliniyor.

Uluslararası insan hakları örgütleri, M23 savaşçılarının, yargısız infaz, tecavüz ve çocukların eline zorla silah verilmesi dahil olmak savaş suçlarından sorumlu olduklarını belirtiyor.

-Neden isyan ettiler?-

M23 isyancıları, Kongo ordusundaki koşullardan ve ödemeden memnun olmadıkları gerekçesiyle direniş başlattıklarını söylüyorlar. Öte yandan hükümet yetkilileri ve uzmanlar, isyanın, hükümetin Ntaganda'nın tutuklanması emriyle ilişkisi olduğunu bildiriyor. Ülkenin doğusundaki büyük maden kaynaklarının varlığının, isyanı ateşlediği de yaygın bir görüş.

-BM barışgücünün ülkedeki misyonu ne?-

BM barışgücü askerleri, 10 yılı aşkın bir süredir Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin güneyinde bulunuyor, öte yandan bölgeyi huzura kavuşturma konusunda çok az şey yaptıkları belirtiliyor.

BM Güvenlik Konseyi, mart ayında, M23, diğer Kongolu isyancılar ve yabancıların silahlandırdığı örgütlerin "etkisiz hale getirilmesi ve silahsızlandırılması" için ilk kez "saldırı" gücü oluşturulmasını onaylamıştı.

Ağustos ayında BM barışgücü misyonu, yeniden çıkan çatışmalara cevaben silahlı örgütlerin Kuzey Kivu bölgesinde ilerlemesinin önlenmesi ve sivillerin korunması için "gerekli eylem" için barışgücü askerlerine emir vermişti.

MONUSCO, şu anda sivilleri tehdit eden isyancılarla çatışma emrine sahip.

Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin doğusu, 1994 yılından bu yana sorunlu bir bölge oldu. Bu tarihte Hutu milisleri, Ruanda'da Tutsilere ve ılımlı Hutulara karşı soykırım suçu işledikten sonra bölgeye kaçmışlardı. - Ankara