Çocuklarda florür uygulaması yararlı mı yoksa zararlı mı?

Florür maddesini tartışmaya açan konuların başında yetişkinlerden çok çocukların florürlü maddeleri diş macunları ile birlikte almasıyla başladı. Florür konusundaki önemli detayları Dentakademi Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi'nden Pedodonti (Çocuk Diş Hekimliği) Uzmanı Yrd. Doç Dr. Barış Karabulut anlattı.

Eskiden şebeke sularına katılan florür şimdi İsveç, Japonya ve Hollanda gibi ülkelerde yasaklandı
"Florür tartışmalı bir maddedir. Düşük dozlarda diş çürümelerini engellediği için diş macunlarına, hatta bazı ülkelerde şebeke suyuna katılırken, son yıllarda zararları faydalarından daha çok tartışılıyor. Ancak şu bilinmelidir ki florürün zararlı etkileri uzun süreli ve yüksek dozlarda yani yanlış kullanım sonucu ortaya çıkmaktadır.
Çin, Avusturya, Belçika, Finlandiya, Danimarka, Norveç, İsveç, Hollanda, Macaristan ve Japonya gibi bazı ülkelerde suya florür katılması yasaktır. Türkiye'de sulara florür katılmamaktadır ancak pek çok ilimizin şebeke suyunda doğal olarak florür bulunduğu yapılan çeşitli araştırmalarca ortaya konmuştur. Üstelik şebeke suyu tek florür kaynağı değildir. Hazır meyve suyu ve gazlı içeceklerden tutun, bebek mamalarına kadar pek çok üründe florür bulunuyor.

Florür maddesi çürüklerin önlenmesinde etkili

Flor çürük oluşumunun önlenmesinde, minede başlamış olan çürüğün durdurulmasında etkili, güvenilir bir ajandır. Doğru yöntem ve dozlarla kullanıldığında çürük riskini azaltmaktadır. Flor kullanımında kişiye özgü ihtiyaçlar tespit edilip fayda-zarar (hafif veya orta şiddette florozis) hesaplaması doğru yapılmalıdır.

Toplumdaki çürük riskinin ve sıklığının azaltılması maksadıyla içme sularına flor katılması fikri çok eskilere kadar dayanmaktadır. Ancak günümüzde pek çok ülkede bu uygulamadan vazgeçilmiştir. Yapılan araştırmalar topikal (yüzeysel) florür uygulama yöntemlerinin daha etkin olduğunu ortaya koymuştur. Diş macunları, jeller, gargaralar gibi florür içeren ürünlerle çürük oluşumunun azaltılması hedeflenmektedir. Florür ayrıca başlangıç çürüklerinin durdurulması, hassasiyetin azaltılması amacıyla da kullanılmaktadır.

Florürlü diş macunlarının yutulması küçük yaştaki çocuklarda büyük sağlık riski yaratıyor

Florürlü diş macunlarının özellikle küçük çocuklarda pek çok sağlık riski yaratır. Florürlü diş macunlarının uzun süre yutulmasıyla kalıcı diş renk bozukluğu (dental florozis), mide rahatsızlıkları, akut zehirlenme, deri döküntüleri ortaya çıkabilir. Çocukların hoşuna giden tatların kullanılması da tartışmalı bir konudur. Özellikle küçük çocukların yutma refleksleri tam gelişmemiştir ve diş macununu her zaman büyük miktarlarda yutabilirler. Bu yüzden FDA, 1997'de diş macunu üreticilerinden ABD'de satılan tüm florürlü macunlara zehirlenme uyarısı koymalarını istedi. Bu uyarıda "6 yaşın altında olan çocukların erişemeyecekleri yerde saklayınız. Eğer kazara bir fırçalama için kullanılan miktardan fazlasını yutarsanız profesyonel yardım arayanız veya acilen zehir kontrol merkezleri ile irtibata geçiniz" yazmaktadır.

Florürün zararlı etkileri akut (anlık) ve kronik (uzun dönem) olarak ele alınacak olursa anlık fazla miktarda florür alımıyla mide bulantısı ve ağrısı, kusma, baş dönmesi gözlenebilir. Uzun dönem ve yüksek dozda florür alımı neticesinde florozis denen bir mine hasarı görülür. Bu hasar hafif boyutlardaysa opak-beyaz lekeler, çizgiler olarak görülür. Daha ağır durumlarda yüzeyde girinti çıkıntılarla birlikte sarı-kahverengi renklenmeler gözlenir. Her iki durumda da önemli estetik sorunlara yol açan bir tablodur.
Yetişkinlerde bu riskler çok daha azdır. Yetişkinlerin macun veya gargaraları yutma ihtimalleri daha düşüktür. Yutulan küçük miktarlar ise herhangi bir soruna yol açmaz. Fazla miktarda yutulursa en sık rastlanılan durum mide bulantısı ve kusmadır.

Piyasadaki diş macunlarının %95'inde florür bulunmaktadır. 0-3 yaş arası çocuklar için üretilen diş macunlarına florür eklenmemektedir." dedi.

Okullardaki florür uygulamaları farkındalık sağladı

Yrd. Doç. Dr. Barış Karabulut Sağlık Bakanlığı'nın, çocuklarda diş sağlığının korunması amacıyla okullarda yapılan "Koruyucu Florür Vernik Uygulaması" itibariyle çıkış noktası ve bilinç düzeyini artırması bakımından son derece faydalı olduğunu belirtti ve dikkat edilmesi gereken noktaları açıkladı: "Koruyucu Florür Vernik Uygulaması"nın ideal şartlar altında uygulanıp uygulanmadığıyla ilgili şüpheler vardır. Örneğin her ne kadar flor vernikler ıslak dişlere de uygulanabilirse de dişlerin kurutulması yapılabiliyor mu? İşlem sonrası çocukların ağızlarındaki fazla verniği tükürmeleri sağlanıyor mu? Veya uygulama sonrası çocuklar takip edilip en az 30 dakika bir şey yiyip içmemeleri takip ediliyor mu? Gibi sorular akıllara takılmaktadır. Ancak ailelerde böyle bir koruyucu uygulamanın olduğu bilincini yaratması dahi önemli bir fayda sağlamaktadır. İdeal şartlar altında hekimler tarafından yılda 2 kez uygulanan florür verniği çürük sıklığını ve riskini azaltmada son derece etkili bir yöntemdir.